آزمایش خون CPK برای اندازه گیری کراتین فسفوکیناز (یا کراتین کیناز) در خون تجویز می شود. آنزیم های کراتین زمانی که عضلات یا بافت ها آسیب می بینند یا تحلیل می روند آزاد می شوند. افزایش سطح CPK می تواند به این معنی باشد که بافت های بدن به علت ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی، یا آسیب وارده به سر، آسیب دیده اند. افزایش سطح CPK در آزمایش خون ممکن است نشان دهد که فرد مبتلا به کم کاری تیروئید است، به مدت طولانی از استاتین ها استفاده می کند، یا بیماری خود ایمنی دارد.
پزشکان معمولا آزمایش خون CPK را در شرایط اضطراری، مثلا پس از حمله قلبی و برای تشخیص میزان آسیب عضلانی تجویز می کنند. با این حال، با انجام ورزش های شدید و ابتلا به التهاب ماهیچه ای نیز ممکن است سطح CPK بالاتر از حد نرمال شود. تست های آزمایشگاهی خاص CPK می توانند برای شناسایی آسیب عضلانی یا بافتی در قلب، مغز و یا ماهیچه های اسکلت نیز مورد استفاده قرار بگیرند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل و روش های درمان افزایش سطح آزمایش خون CPK صحبت خواهیم کرد.
آزمایش خون CPK چیست؟
این تست یک روش مهم برای پزشکان جهت ارزیابی آسیب عضلانی در بدن است.
محققان دانشگاه راچستر می گویند که کراتین کیناز (CK) پروتئین های موجود در سلول های بدن هستند که باعث می شوند سلول ها به درستی کار کنند. آسیب به عضلات یا بافت باعث می شود که این آنزیم ها به خون منتقل شوند و در آزمایش خون CPK خود را نشان دهند.
اگر فردی علائم حمله قلبی را از خود نشان دهد، پزشکان معمولا سطح کراتین کیناز بدنش را بررسی می کنند. با این حال، آزمایش خون CPK می تواند برای تشخیص علل اختلالات عضلانی (مثل دیستروفی عضلانی)، درد عضلانی مزمن یا التهاب ماهیچه ها نیز استفاده شود.
آزمایش خون CPK معمولا سطح کراتین کیناز کل در خون و درصد ایزوآنزیم هایی که می توانند به شناسایی آسیب های ناشی از آن کمک کنند را نشان می دهد. نویسنده کتاب Clinical Methods می گوید که این آزمایش خون را می توان به سه بخش زیر تقسیم کرد:
CK-MM
به طور کلی، افزایش سطح CK-MM پس از آسیب عضلانی در قلب، آسیب اسکلتی، التهاب عضلانی یا اختلال عضلانی رخ می دهد.
CK-MB
این آنزیم در عضله قلب یافت می شود و معمولا پس از حمله قلبی افزایش می یابد. این فاکتور می تواند به پزشکان کمک کند تا خطر ابتلا به حمله قلبی را پیش بینی کنند. افزایش سطح CK-MB در آزمایش خون در صورتی که دلایل دیگری برای آسیب قلبی وجود داشته باشد نیز رخ می دهد.
CK-BB
این ماده یک آنزیم خاص در مغز است که در صورت وجود آسیب مغزی باعث افزایش سطح CK می شود. این آسیب می تواند به علت تصادف یا زمین خوردن، سکته مغزی، التهاب در مغز یا شوک شدید رخ دهد.
سطح CPK طبیعی
مهم است که به یاد داشته باشید آزمایش خون معمولا وجود مقدار کمی از کراتین کیناز را در سرم نشان می دهد. این به این دلیل است که بدن شما دائما سلول های جدید را جایگزین سلول های مرده می کند.
طبق گفته پزشکان کلینیک مایو، سطح CPK طبیعی در مردان بالاتر از زنان است. این به خاطر این است که مردان دارای توده عضلانی بیشتری نسبت به زنان هستند. محدوده طبیعی CPK با واحد (U/L) و به شرح زیر است:
- محدوده طبیعی CPK برای مردان. بین ۳۹ تا ۳۰۸ U / L.
- محدوده طبیعی CPK برای زنان. بین ۲۶ تا ۱۹۲ U / L.
از آنجا که سن، سابقه بیماری ها، میزان فعالیت بدنی و نژاد می تواند نتایج طبیعی CPK را تحت تأثیر قرار دهد، بهترین تفسیر از نتایج این آزمایش فقط به دست پزشک متخصص انجام می شود.
دلایل افزایش سطح آزمایش خون CPK
حمله قلبی
سطح CPK در صورتی که فرد مبتلا به حمله قلبی شده و این حمله باعث آسیب عضلانی به قلب شده باشد، بالا می رود.
مجله Western Journal of Medicine گزارش می دهد که بعد از انفارکتوس حاد قلب (حمله قلبی) معمولا سطح CPK-MB بیشتر از حد طبیعی می شود. افزایش سطح کراتین کیناز می تواند به پزشکان در تشخیص میزان آسیب عضلانی و تعیین بهترین دوره درمان کمک کند.
اگر علائم بیماری های قلبی عروقی را دارید، پزشک معمولا آزمایش خون CPK را برایتان تجویز می کند. بیماری هایی مانند انسداد سرخرگ ها، استرس شدید و فشار خون بالا می توانند فشار بیشتری بر روی قلب ایجاد کنند و باعث آسیب به بافت عضلانی این اندام شوند. برخی علائم هشدار دهنده بیماری های قلبی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- احساس فشار یا درد قفسه سینه
- تهوع و استفراغ
- خستگی و احساس سرگیجه
- مشکلات تنفسی
- تعریق بیش از حد و چسبندگی پوست
میوکاردیت
میوکاردیت به معنی التهاب عضله قلب است و آزمایش خون CPK را بیشتر از حد طبیعی نشان می دهد. پزشکان معتقدند که هر گونه اختلال در عضله قلب مانند التهاب یا آسیب باعث افزایش سطح سرمی CPK می شود.
شایعترین علت میوکاردیت، عفونت ویروسی یا باکتریایی است که می تواند باعث التهاب عضله قلب شود. دکتر جیمز بکرمن، متخصص بیماری های قلبی عروقی در مرکز پزشکی سنت وینسنت در پورتلند می گوید که مایوکاریت به ندرت کشنده است. با این حال، این بیماری می تواند نشانه های نگران کننده ای مانند موارد زیر را ایجاد کند:
- درد قفسه سینه که باعث درد شانه و گردن می شود
- سرگیجه
- تنگی نفس هنگام دراز کشیدن
- خستگی عمومی
- علائم عفونت مانند تب، گلودرد، سردرد، و درد عضلانی
- درد مفاصل
آسیب وارده به سر
هر نوع آسیب به بافت مغز می تواند سطح کراتین کیناز خون را افزایش دهد.
مجله Neurosurgery گزارش داد که آسیب های شدید به سر می توانند در آزمایش خون، سطح CK و CK-BB را بیشتر از حد طبیعی نشان دهند. میزان افزایش سطح CPK در آزمایش خون می تواند به پزشکان کمک کند تا شدت آسیب وارده به سر را تعیین کرده و بهترین روش درمان را توصیه کند.
سکته مغزی
در صورتی پزشکان مشکوک به وقوع سکته مغزی شوند، سطح کراتین کیناز را در خون بررسی می کنند.
آزمایش های مختلف خون می توانند به پزشک کمک کنند که آسیب مغزی و بافتی پس از سکته مغزی را مشخص کند. مجله Stroke گزارش می دهد که افراد مبتلا به سکته مغزی اغلب سطح CK بالاتری از حد نرمال دارند. با آزمایش کردن سطح تروپونین (پروتئینی که معمولا پس از حمله قلبی افزایش می یابد) پزشکان قادر به تشخیص افتراق بین سکته مغزی و مشکلات قلبی ایجاد کننده علائم هستند.
گزارش های دیگر نشان می دهند که افزایش سطح CK در سرم خون پس از سکته مغزی می تواند به تعیین بهترین راه برای درمان بیماران مبتلا به سکته مغزی کمک کنند.
ایجاد تغییرات مثبت در شیوه زندگی می تواند برای جلوگیری از مشکلات ناشی از سکته مغزی موثر باشد. رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی و اجتناب از عادت هایی که می توانند به مغز آسیب برسانند، فقط برخی از پیشنهادات عملی برای جلوگیری از آسیب مغزی هستند.
شوک الکتریکی
شوک الکتریکی می تواند آسیب عضلانی و اسکلتی ایجاد کند و می تواند منجر به افزایش سطح CPK شود.
مجله Medicine and Life گزارش می دهد که شوک الکتریکی می تواند در عضلات و اندام ها آسیب جدی ایجاد کند و حتی کشنده باشد. در صورتی که بیمار دچار برق گرفتگی شده باشد، پزشکان برای بررسی سطح کراتین کیناز و نظارت بر آسیب عضلانی، به طور مرتب آزمایش خون CPK را تجویز می کنند.
کم کاری تیروئید
افزایش سطح CK می تواند به این معنی باشد که شما از یک بیماری تیروئیدی رنج می برید. در این بیماری تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند. کم کاری تیروئید بدان معنی است که سطح هورمون تیروئید در بدن شما کم است. این کمبود می تواند بر عملکرد عضلات اسکلتی تاثیر بگذارد و سبب تولید آنزیم های CK در خون شود. مجله Hormone Research گزارش داد که هیپوتیروییدی شدید با افزایش سطح CPK ارتباط دارد. نظارت بر کراتین کیناز در آزمایش خون CPK می تواند به پزشکان کمک کند بهترین درمان را برای کم کاری تیروئید تعیین کنند.
بیماری التهابی روده
افزایش CPK اغلب در نتایج تست های آزمایشگاهی در افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) دیده می شود.
کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، بیماری های التهابی هستند که می توانند دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهند. طبق گزارش نشریه Clinical Chemistry، اگر التهاب مزمن در روده ناشی از کولیت اولسراتیو داشته باشید، سطح CPK در خونتان افزایش می یابد. این حالت باعث می شود که نتیجه CK-MB در خون بالاتر از حد طبیعی شود.
بیماری التهابی روده باعث ایجاد علائم ناراحت کننده بسیاری در دستگاه گوارش می شود. پزشکان کلینیک مایو می گویند که برخی از علائمی که نشان دهنده این هستند که سیستم گوارشی به درستی کار نمی کنند عبارتند از:
- اسهال که گاهی اوقات همراه با خونریزی است
- درد شکمی و درد زیر دنده ها
- فقدان اشتها
- کاهش وزن بدون دلیل
زایمان طبیعی
در طول زایمان طبیعی، به دلیل ایجاد آسیب عضلانی و بافتی، سطح CPK بسیار بالاتر از حد نرمال می شود.
در طول زایمان، کراتین کیناز توسط جفت و رحم آزاد می شود و باعث می شود سطح CK-MB به طور قابل توجهی افزایش یابد. حتی اگر افزایش ایزوآنزیم CK-MB با آسیب های قلبی مرتبط باشد، پزشکان می توانند با استفاده از الگوهای طبیعی افزایش این آنزیم ها در سرم خون در طول زایمان، از تشخیص اشتباه جلوگیری کنند.
استفاده از استاتین ها
استفاده طولانی مدت از استاتین ها به دلیل ایجاد آسیب عضلانی می تواند باعث افزایش سطح CPK شود.
مجله Muscle, Ligaments, and Tendons گزارش داد که تجزیه بافت عضلانی (رابدومیولیز) می تواند با استفاده طولانی مدت از استاتین ها اتفاق بیفتد. استاتین ها همچنین می توانند موجب کمبود کوآنزیم Q10 شوند. این کمبود بر بافت عضلانی تاثیر می گذارد.
افزایش سطح LDL یا کلسترول بد می تواند منجر به مسدود شدن شریان ها و بیماری های قلبی شود. بنابراین، قبل از این که نیاز به استفاده از استاتین ها داشته باشید باید بتوانید به طور طبیعی کلسترول را پایین بیاورید.
ورزش شدید
یکی از علل افزایش CPK، ورزش شدید است. این عامل جای نگرانی ندارد. زیرا سطح CPK پس از اتمام ورزش، به محدوده طبیعی باز می گردد.
مجله Deutsches Ärzteblatt International گزارش داد که افزایش سطح CK در ورزشکاران حرفه ای بیشتر دیده می شود. تمرینات قدرتی و سرعتی نیز ممکن است باعث افزایش آنزیم های کراتین کیناز در خون شوند.
بیماری های خود ایمنی
آزمایش خون CPK که افزایش پایدار کراتین کیناز را نشان می دهد می تواند شاخصی برای تشخیص بیماری های خود ایمنی باشد. محققان Johns Hopkins Medicine می گویند که سطح CK-MB اغلب در هنگام ایجاد التهاب عضلانی به علت بیماری هایی مانند لوپوس افزایش می یابد.
دیستروفی عضلانی
دیستروفی عضلانی شامل گروهی از بیماری های ژنتیکی است که معمولا بر روی کودکان مذکر تاثیر می گذارد و به علت تحلیل عضلات باعث افزایش CPK می شود.
در این شرایط اگر فرد از علائم مربوط به ضعف عضلانی شکایت کند پزشکان آزمایش خون CPK را انجام می دهند. مجله American Journal of Medical Genetics می گوید که سطح بالا CK-MB می تواند به شناسایی مردانی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند، کمک کند. اولین علائم آسیب عضلانی زمین خوردن های مکرر، مشکل در دویدن یا پریدن، درد عضلانی و مشکلات یادگیری است.
درمان افزایش سطح CPK
- به طور منظم ورزش کنید.
- بیشتر سیر مصرف کنید.
- رژیم غذایی خود را تغییر دهید. یکی از راه های محافظت از سلامت قلب و حفظ سطح CPK در محدوده طبیعی، تغییر رژیم غذایی به رژیم غذایی مدیترانه ای است. مجله European Journal of Nutrition گزارش داد که رژیم غذایی غنی از میوه ها و سبزیجات، دانه های کامل و ماهی های چرب می تواند به تقویت قلب کمک کند. افرادی که رژیم غذایی مدیترانه ای را دنبال می کنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی هستند.
- استرس خود را کاهش دهید.
- قبل از انجام آزمایش خون، از ورزش شدید اجتناب کنید.
- مکمل امگا ۳ استفاده کنید.
- لیکوپن بیشتری استفاده کنید. لیکوپن ترکیبی در گوجه فرنگی است که دارای خواص آنتی اکسیدانی است و می تواند قلب شما را سالم نگه دارد.