اکثر مورخان تاریخچه استفاده از گیاه آقطی را به زمان بقراط منسوب می دانند. این دانشمند بزرگ معتقد است که آقطی می تواند طیف وسیعی از بیماری ها را درمان کند. مزایای این گیاه سالم را می توان به صورت خلاصه در درمان بیماری های زیر موثر دانست:
- سرماخوردگی
- آنفولانزا
- سینوزیت
- درد عصبی
- التهاب
- خستگی مزمن
- آلرژی
- یبوست
- سرطان
هنگامی که گیاه آقطی در ۴۸ ساعت اول شروع علائم استفاده شود، می تواند طول مدت آنفولانزا را کاهش داده و علائم را زودتر از بین ببرد. در طول سال ۱۹۹۵، همه گیر شدن آنفلوآنزای مرغی پاناما، دولت ها را مجبور به استفاده از این گیاه برای مبارزه با آنفولانزا کرد.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم بیشتر در مورد خواص آقطی در درمان بیماری ها مختلف صحبت کنیم. ما را تا انتها همراهی کنید.
گیاه آقطی چیست؟
Sambucus از جنس گیاهان گلدار در خانواده Adoxaceae است. گونه های مختلفی از Sambucus وجود دارد که معمولا به نام آقطی شناخته می شود. توت ها و گل ها این گیاه به عنوان دارو استفاده می شود. Elderberry بومی اروپا، آفریقا و مناطق آسیایی است، اما در ایالات متحده نیز رشد می کند.
Sambucus nigra نام علمی کامل شایع این گیاه است که اهداف دارویی زیادی دارد. Sambucus nigra گونه ای است که اکثر تحقیقات علمی روی آن انجام شده است. این گیاه یک درخت برگری است که ۳۲ فوت ارتفاع دارد و حاوی گل های کرم سفید و توت های سیاه و آبی است.
این گیاه حاوی حدود ۰٫۳ درصد روغن تشکیل شده از اسیدهای چرب آزاد و آلکان است. از دیگر اجزاء موجود در این گیاه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تریترپن های آلفا و بتا آمیرین
- اسید ursolic
- اسید اولانیولیک
- بوتولین
- اسید بوتولینیک
میوه آقطی نیز حاوی مواد زیر می باشد:
- کورستین
- کومپفرل
- روتن
- اسید فنولیک
- آنتوسیانین
آقطی همچنین حاوی فلاونوئیدهایی است که دارای خواص آنتی اکسیدانی هستند و می توانند به جلوگیری از آسیب سلولی و آنتوسیانیدین ها (ترکیبات شیمیایی که اثرات تحریک کننده سیستم ایمنی دارند) کمک کند.
میوه این گیاه شامل ۸۰ درصد آب، ۱۸ درصد کربوهیدرات و کمتر از ۱ درصد پروتئین و چربی است. این دانه ها تیره رنگ حاوی ویتامین ها و مواد مغذی زیر می باشد:
- ویتامین C
- ویتامین A
- ویتامین B6
- آهن
- پتاسیم
خواص آقطی
درمان سرماخوردگی و آنفولانزا
آقطی یک تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است. توت های این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی به نام آنتوسیانیدین هستند که اثرات مفیدی بر روی سیستم ایمنی دارند. تحقیقات در واقع نشان می دهد که عصاره گل های این گیاه، برای درمان علائم سرماخوردگی و آنفولانزا ایمن و موثر است.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۶ در Nutrients منتشر شده نشان داد که مکمل این گیاه می تواند مدت زمان و علائم سرماخوردگی را کاهش دهد. مسافران با استفاده از این گیاه از ۱۰ روز قبل از سفر تا چهار یا پنج روز پس از ورود به کشور دیگر، به طور متوسط دو روز کمتر علائم سرماخوردگی را داشته و کاهش چشمگیری در علائم آنفولانزا را تجربه کردند.
مطالعات متعدد نشان داده اند که عصاره آقطی در کاهش علائم آنفلوانزا بسیار موثر است. به طور خاص، فلاونوئیدها در عصاره این گیاه به ویروس H1N1 آنفولانزای انسانی و همچنین ویروس H5N1 آنفولانزای مرغی متصل می شوند.
در سال ۲۰۰۹، یک گروه از بیماران به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه چهار روز از ۱۷۵ میلی گرم عصاره آقطی استفاده کردند و گروه دیگری روزانه دو بار دارونما مصرف کردند. گروه تحت درمان با عصاره این گیاه بهبودی معنی داری را در بیشتر علائم آنفلوآنزا از خود نشان دادند. در حالی که گروه دارونما بهبودی یا کاهشی در شدت علائم نداشتند. محققان نتیجه گیری کردند که عصاره آقطی در کنترل علائم آنفلوانزا موثر است.
تحقیقات دیگر منتشر شده در مجله International Medical Research نشان داد که زمانی که این عصاره در طی ۴۸ ساعت اول شروع علائم آنفلوآنزا استفاده شود، طول مدت علائم آنفلوآنزا را به طور متوسط به ۴ روز تقلیل می دهد.
جلوگیری از عفونت سینوسی
آقطی با دارا بودن خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی می تواند به درمان مشکلات سینوسی کمک کند. عفونت سینوسی بیماری است که در آن حفره های اطراف بینی عفونت می کند. این گیاه ضد ویروسی به عنوان روشی طبیعی برای درمان عفونت سینوسی به کار برده می شود.
مطالعه ای که توسط موسسه طب داخلی در بیمارستان دانشگاه زوریخ سوئیس انجام شد، استفاده از یک محصول اختصاصی Sinupret که حاوی گل این گیاه بود مورد بررسی قرار داد. محققان Sinupret را برای درمان سینوزیت باکتریایی همراه با یک آنتی بیوتیک (داکسی سایکلین یا ویبریماسین) و یک ضد احتقان استفاده کردند. افرادی که این ترکیب را مصرف کرده بودند نسبت به کسانی که Sinupret مصرف نکرده بودند، حال عمومی بهتری داشتند.
کاهش قند خون
هم گل و هم میوه آقطی به طور سنتی برای درمان دیابت استفاده می شود. تحقیقات تأیید کرده اند که عصاره های گل های این گیاه باعث تحریک متابولیسم گلوکز و ترشح انسولین و کاهش سطح قند خون می شود.
تحقیقات منتشر شده در مجله Nutrition، تاثیر آقطی بر روی انسولین را در شرایط آزمایشگاهی بررسی کردند. این مطالعه نشان داد که عصاره این گیاه به طور قابل توجهی موجب افزایش حمل گلوکز، اکسیداسیون گلوکز و گلیکوژنز بدون افزایش انسولین می شود.
گلیکوژنز چیست و چرا مهم است؟
گلیکوژنز فرآیندی است که از طریق آن قند فراوان در عضلات و کبد، خارج می شود. این روند به حفظ قند خون در محدوده طبیعی کمک می کند. یک مطالعه حیوانی در سال ۲۰۱۷ که در مجله International Journal of Molecular Sciences منتشر شده است، نشان می دهد که آقطی، می تواند به عنوان یک منبع بالقوه از ترکیبات زیستی فعال برای داروهایی که جهت مدیریت دیابت استفاده می شود، به کار برده شود. محققان دریافتند که عصاره های لیپوفیلیک و آقطی باعث کاهش مقاومت به انسولین در موش های مبتلا به دیابت نوع ۲ می شود.
دیورتیک طبیعی
مطالعات نشان داده اند که آقطی یا Sambucus دارای اثرات طبیعی دیورتیک بر روی بدن است. دیورتیک ماده ای است که باعث تولید ادرار می شود. پزشکان داروهای دیورتیک را زمانی که بدن مایعات بیش از حد را در خود جمع می کند، تجویز می کنند.
ملین طبیعی
آقطی همچنین ممکن است به درمان یبوست کمک کند. یک کارآزمایی تصادفی کوچک این خاصیت آقطی را بررسی کرد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که این گیاه یک ماده طبیعی محرک و موثر برای درمان یبوست است.
بهبود سلامت پوست
بیوفلاوونویدها و آنتی اکسیدان های در این گیاه، همراه با ویتامین A آن؛ برای بهبود سلامت پوست بسیار جذاب هستند. محققان معتقدند که ترکیب موجود در آقطی می تواند به تقویت طبیعی پوست کمک کند.
ترکیباتی که در این گیاه یافت شده و به نام آنتوسیانین شناخته می شوند، خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی دارند. محققان دریافتند که این ترکیب ممکن است ساختار و وضعیت پوست را بهبود بخشد.
درمان آلرژی
آقطی یک درمان موثر و گیاهی برای آلرژی است. از آنجایی که آلرژی شامل واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن و ایجاد التهاب است، کاهش میل به آلرژی جزء توانایی های آقطی برای بهبود سیستم ایمنی بدن و التهاب است.
برخی از محققان این گیاه را جزء گیاهان مفید برای درمان علائم تب یونجه طبقه بندی می کنند. آقطی می تواند برای آلرژی به تنهایی یا در ترکیب با سایر گیاهان استفاده شود. این گیاه برای سم زدایی و افزایش عملکرد کبد نیز مفید می باشد.
جلوگیری از سرطان
عصاره های تهیه شده از میوه آقطی حاوی آنتوسیانین ها هستند و می توانند طیف گسترده ای از خواص درمانی، دارویی و ضد سرطانی داشته باشند. مطالعات آزمایشگاهی به طور خاص نشان می دهد که آقطی دارای برخی از خواص شیمی درمانی است. شیمی درمانی برای مهار، ایجاد تاخیر و یا تغییر شکل در سلول های سرطانی استفاده می شود.
یک مطالعه منتشر شده در مجله Medicinal Food خواص ضد سرطانی میوه آقطی اروپایی و آمریکایی را مقایسه کرد. آقطی اروپایی (Sambucus nigra) شامل آنتوسیانین ها، فلاونوئیدها و پلی فنول های دیگری است که همگی باعث افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی بدن می شوند. اما آقطی آمریکایی (Sambucuscanadensis) مانند همتای اروپایی خود حاوی همه این مواد نبود.
این مطالعه عصاره هر دو میوه را برای بررسی پتانسیل ضد سرطانی مورد آزمایش قرار داد. هر دو عصاره پتانسیل شیمیایی قابل پیشگیری در برابر این بیماری را نشان دادند. علاوه بر این، عصاره آقطی آمریکایی توانست دکربوکسیلاز اورنیتین، که نشانگر آنزیمی مربوط به مرحله ارتقاء تشکیل سرطان است را مهار کند. این یافته ها نشان می دهد که این گیاه پتانسیل درمانی در بیماری سرطان دارد.
بهبود سلامت قلب
اگر چه مطالعات مختلف در این زمینه نتایج متفاوتی را به دست آورده اند، اما تحقیقات نشان می دهند که عصاره آقطی می تواند سلامت سیستم قلب و عروقی را بهبود بخشد. هنگامی که موش های دارای اختلال عملکرد کلسترول HDL و HDL، عصاره ی غنی از آنتوسیانین این گیاه را مصرف کردند، کاهش کلسترول کبدی را با بهبود عملکرد HDL از خود نشان دادند.
یک مطالعه دیگر نشان داد که عصاره آقطی می تواند اثرات مفیدی بر فشار خون بالا داشته باشد. هنگامی که پلی فنول های استخراج شده از گیاه آقطی به موش های دارای فشار خون بالا داده شد، در ترکیب با مهارکننده های رنین، فشار خون شریانی در این حیوانات کاهش پیدا کرد. محققان معتقدند که استفاده از پلی فنل ها، مثل پلی فنل هایی که در میوه های آقطی یافت می شود، برای کاهش فشار خون، ممکن است به کاهش عوارض جانبی داروهای ضد فشار خون کمک کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.
عوارض جانبی آقطی چیست؟
به نظر می رسد آقطی عوارض جانبی کمی دارد. البته اگر به طور منظم برای مدت کوتاهی مورد استفاده قرار می گیرد (تا پنج روز). گاهی اوقات، گلبرگ های elderflowers و elderberries باعث واکنش های آلرژیک می شوند. قبل از مشاوره با متخصص، از عصاره این گیاه برای تغذیه کودکان، زنان باردار و زنان شیرده استفاده نکنید. اگر بیماری خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید دارید، قبل از مصرف آقطی از پزشک خود سوال بپرسید زیرا ممکن است سیستم ایمنی را تحریک کند.
اگر در حال حاضر هر یک از داروهای زیر را مصرف می کنید، قبل از مصرف هر گونه محصولات گیاهی، باید با پزشک تماس بگیرید:
- داروهای دیابت
- دیورتیک ها (قرص های آب)
- شیمی درمانی
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، از جمله کورتیکواستروئیدها (پردنیزون) و داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری های خود ایمنی
- لاکتوبات
- تئوفیلین (TheoDur)