آمیبیازیس ؛ عوامل خطر، علل، نشانه ها، تشخیص، درمان و روش های پیشگیری

آمیبیازیس یک عفونت انگلی روده ناشی از تک یاخته هایی مانند انتاموبا هیستولیتیکا، یا E هیستولیتیکا است. علائم این عفونت شامل مدفوع شل، گرفتگی شکم و درد معده است. با این حال، اکثر افراد مبتلا به آمیبیازیس، نشانه های قابل توجهی را تجربه نمی کنند. نام های دیگر این عفونت عبارتند از:

  • اسهال آمیبی
  • آمبیبیای روده

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ما را همراهی کنید تا با عوامل خطر، علل، نشانه ها، تشخیص، درمان و روش های پیشگیری از آمیبیازیس آشنا شوید.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به آمیبیازیس قرار دارند؟

آمیبیازیس، معمولا در کشورهای گرمسیری، کشورهایی که استاندارهای بهداشتی در آن جا ضعیف است و جوامعی که از نظر روش های درمانی توسعه نیافته اند شایع است. این بیماری بیشتر در شبه قاره هند، بخشی از آمریکای مرکزی و جنوبی و بخش هایی از آفریقا شایع است. وقوع این عفونت در آمریکا و اروپا تقریبا نادر است.

افرادی که بیشترین خطر برای ابتلا به آمیبیازیس را دارند عبارتند از:

  • افرادی که به مکان های گرمسیری و مکان هایی که در آن وضعیت بهداشت و درمان نامناسب است سفر می کنند.
  • افراد که به کشورهای گرمسیری با شرایط بهداشتی ضعیف مهاجرت می کنند.
  • افرادی که در مکان هایی مانند زندان که در آنجا بهداشت رعایت نمی شوند زندگی می کنند.
  • مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند.
  • افرادی که به ضعف در سیستم ایمنی و دیگر بیماری ها مبتلا هستند.

چه چیزی باعث ایجاد آمیبیازیس می شود؟

E. هیستولیتیکا تک یاخته تک سلولی است که معمولا با مصرف آب و غذای آلوده به کیست این موجود، وارد بدن انسان می شود. این موجود میکروسکوپی می تواند از طریق تماس مستقیم با مدفوع آلوده نیز به انسان منتقل شود.

کیست ها یک شکل نسبتا غیر فعال از انگل هستند که می توانند چندین ماه در خاک یا محیط زندگی کنند و از طریق مدفوع دفن می شوند. کیست های میکروسکوپی موجود در خاک، کود و یا آب عامل ایجاد عفونت می شوند. بنابراین غذا یکی از عوامل انتقال این کیست ها به بدن هستند. انتقال همچنین ممکن است در طول رابطه جنسی مقعدی، تماس دهانی با مقعد و تخلیه کولون نیز انجام شود.

وقتی کیست وارد بدن می شود، در دستگاه گوارش جای می گیرد. سپس فرم مهاجم و فعال انگل به نام تروفوزوئیت را منتشر می کنند. انگل ها در دستگاه گوارش تکثیر و تولید شده و به روده بزرگ منتقل می شوند. در آنجا، آن ها می توانند به دیواره کولون یا روده بزرگ بچسبند. این اتصال باعث اسهال خونی، کولیت و تخریب بافت می شود. فرد آلوده می تواند این بیماری را با انتشار کیست های جدید به محیط از طریق مدفوع آلوده گسترش دهد.

علائم خطر ابتلا به آمیبیازیس

انتاموبا هیستولیتیکا می تواند در روده بزرگ (کولون) بدون ایجاد آسیب به روده زندگی کند. در بعضی موارد، چسبیدن آن ها به دیواره روده تحریک ایجاد کرده و باعث کولیت، اسهال حاد یا اسهال طولانی مدت می شود. عفونت گاهی از طریق خون به کبد گسترش می یابد. در موارد نادر، ریه ها، مغز یا سایر اندام ها نیز ممکن است عفونی شوند. انتاموبا هیستولیتیکا که از طریق غذا یا آب آلوده وارد بدن شده می تواند با مدفوع گسترش یابد. این آلودگی زمانی که از فضولات انسانی به عنوان کود استفاده می شود، شایع خواهد شد.

عوامل خطر آمیبیازیس شدید عبارتند از:

  • مصرف الکل
  • ابتلا به سرطان
  • سوء تغذیه
  • سن (سالمندان و کودکان در معرض بیشترین خطر هستند)
  • بارداری
  • سفر به منطقه گرمسیری
  • استفاده از داروهای کورتیکواستروئید برای سرکوب کردن سیستم ایمنی بدن

علائم آمیبیازیس چیست؟

پس از مصرف کیست و ورود آن ها به روده بین ۱ تا ۴ هفته زمان نیاز است که علائم ظاهر شوند. با توجه به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC)، حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به آمیبیازیس بیمار می شوند. علائم این مرحله خفیف هستند و شامل درد شکم و مدفوع شل می باشند.

هنگامی که تروفوزوئیت ها به دیواره روده می چسبند، می توانند وارد جریان خون شده و از آن طریق به سایر اندام ها بدن نیز سرایت کنند. آنها می توانند در کبد، قلب، ریه، مغز یا سایر اعضای بدن نیز مشاهده شوند. اگر تروفوزوئیت ها به یک عضو داخلی بدن حمله کنند، می توانند به طور بالقوه باعث علائم زیر شوند:

  • آبسه
  • عفونت
  • بی حالی شدید
  • مرگ

اگر انگل به پوشش روده حمله  کند، می تواند سبب ایجاد اسهال خونی آمیبی شود. اسهال خونی آمیبی یک نوع خطرناک آمبیبیا است که خود را با علائم زیر نشان می دهد:

  • مدفوع شل
  • خونریزی مکرر
  • گرفتگی شکم

کبد مکانی است که وقوع رشد انگل در آن شایع است. علائم بیماری کبدی آمیبی عبارتند از:

  • تب
  • حساسیت به لمس در قسمت فوقانی سمت راست شکم

سایر علائم

اکثر افراد مبتلا به این عفونت علائم ندارند. اما اگر قرار باشد علائم رخ دهد، آن ها ظرف ۷ تا ۲۸ روز پس از ابتلا به انگل دیده می شوند. علائم خفیف عبارتند از:

  • گرفتگی شکمی
  • اسهال به معنی دفع ۳ تا ۸ بار مدفوع شل در روز، یا خروج مدفوع نرم همراه با مخاط و گاها خون
  • خستگی
  • تولید گاز بیش از حد در دستگاه گوارش
  • درد روده ای به همراه نیاز مکرر به استفاده از سرویس بهداشتی (تانسموس)
  • کاهش وزن ناخواسته

علائم شدید این بیماری نیز عبارتند از:

  • حساسیت شکم به لمس
  • مدفوع خونی، به معنی خروج مدفوع با مایع خون یا رگه هایی از خون و دفع ۱۰ تا ۲۰ بار در روز
  • تب
  • استفراغ

اسهال آمیبی چگونه تشخیص داده می شود؟

بعد از اطلاع از علائم، سابقه بیماری ها و سفرهایی که بیمار اخیرا به کشورهای دیگر داشته است، پزشک برای حضور E. histolytica بدن بیمار را تست می کند. برای انجام این تست یک نمونه از مدفوع را به مدت چند روز برای نشان دادن حضور کیست مورد آزمایش قرار می دهند. گاهی نیز برای تشخیص این موضوع که آیا انگل به کبد سرایت کرده است یا خیر، آزمایشات کبدی تجویز می شود.

زمانی که انگل به بخش های دیگر بدن حمله می کند، ممکن است دیگر نتوان آن را درون مدفوع مشاهده کرد. به این ترتیب معمولا از سونوگرافی یا سی تی اسکن برای بررسی ضایعات کبدی استفاده می کنند. اگر ضایعات در این اندام ظاهر شوند، پزشک ممکن است نیاز به انجام آسپیراسیون سوزنی داشته باشید تا ببینید که کبد دارای آبسه است یا خیر. آبسه در کبد یک پیامد جدی آمبیبیا است.

در نهایت، ممکن است انجام کولونوسکوپی برای بررسی وجود انگل در روده بزرگ (کولون) ضروری باشد.

چه درمان هایی برای آمیبیازیس در دسترس است؟

درمان آمیبیازیس معمولا شامل مصرف یک دوره ۱۰ روزه مترونیدازول (Flagyl) است. این دارو به صورت کپسول در دسترس می باشد. اگر تهوع همراه با سایر علائم وجود داشته باشد ممکن است پزشک داروی ضد تهوع نیز تجویز کند.

اگر انگل در بافت روده شما وجود داشته باشد، درمان ها نه تنها باید شامل حذف ارگانیسم ها ناخواسته باشند بلکه آسیب به ارگانهای آلوده را نیز باید از بین ببرند. اگر بافت کولون یا صفاقی (پرده ای که از اجزای داخل شکم محافظت می کند) دچار پارگی شده باشد، نیاز به جراحی می باشد.

آمیبیازیس معمولا به درمان خوب پاسخ می دهد و بیماری ظرف حدود ۲ هفته از بین می رود. حتی اگر عفونت به اندام ها داخلی سرایت کرده باشد، در صورتی که درمان صحیح و به موقع انجام شود، چشم انداز بیماری خوب است. اما اگر این بیماری بدون درمان رها شود می تواند کشنده باشد.

چگونه می توانیم از آمیبیازیس پیشگیری کنیم؟

رعایت بهداشت کلید اجتناب از آمیبیازیس است. به عنوان یک قاعده کلی، پس از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از خوردن غذا، باید دست ها را با صابون و آب بشویید.

اگر در حال مسافرت به مکان هایی هستید که این عفونت در آنجا شایع است، هنگام تهیه و خوردن غذا از این دستورات استفاده کنید:

  • قبل از خوردن میوه ها و سبزیجات، آن ها را بطور کامل بشویید.
  • از خوردن میوه ها یا سبزیجات اجتناب کنید، مگر اینکه ابتدا خودتان آن ها را شسته و بعد پوست آن ها را بکنید.
  • از آب های بسته بندی استفاده کنید.
  • اگر آب بسته بندی در اختیار نداشتید حتما آب شیر را بجوشانید و بعد استفاده کنید.
  • از آب چشمه استفاده نکنید.
  • هرگز یخ های باز را نخرید.
  • از مصرف شیر، پنیر یا سایر محصولات لبنی غیر پاستوریزه اجتناب کنید.
  • از فروشندگان خیابانی غذا نخرید.