آنتی اکسیدان ها موادی هستند که می توانند باعث جلوگیری از آسیب دیدگی سلول ها، ناشی از تولید رادیکال های آزاد شوند. رادیکال های آزاد مولکول های بی ثباتی هستند که بدن در طی واکنش ها و در پاسخ به فشارهای محیطی و … آن ها را تولید می کند. این مواد گاهی اوقات به عنوان “غارتگران رادیکال های آزاد” نیز شناخته می شوند.

منابع آنتی اکسیدانی می توانند به دو صورت طبیعی یا مصنوعی وارد بدن شوند. به نظر می رسد برخی از غذاهای گیاهی از آنتی اکسیدان ها غنی هستند. آنتی اکسیدان های گیاهی یک نوع مواد مغذی گیاهی هستند که خاصیت های فراوانی برای بدن دارند.

همان طور که گفتیم، رادیکال های آزاد مواد زائد تولید شده توسط سلول ها هستند. بدن ما این رادیکال ها را در طی پروسه هضم غذا و در واکنش به محیط زیست، آزاد می کند. اگر بدن قادر به پردازش و حذف رادیکال های آزاد نباشد، استرس اکسیداتیو ایجاد می شود. این استرس می تواند به سلول ها و عملکردهای طبیعی بدن آسیب برساند. رادیکال های آزاد به عنوان گونه های اکسیژن واکنشی (ROS) نیز شناخته می شوند.

فاکتورهایی که باعث تولید رادیکال های آزاد در بدن می شوند، می توانند شامل دو بخش درونی مانند التهاب و یا بیرونی مانند آلودگی، اشعه ماوراء بنفش و سیگار باشند. از طرفی استرس اکسیداتیو با بیماری های زیر مرتبط است:

  • بیماری قلبی
  • سرطان
  • آرتروز
  • سکته مغزی
  • بیماری های تنفسی
  • کمبود اتیوم
  • آمفیزم
  • بیماری پارکینسون
  • بیماری های التهابی یا ایسکمیک

گفته می شود که آنتی اکسیدان ها به خنثی سازی رادیکال های آزاد در بدن ما کمک می کنند و به همین دلیل هم به نظر می رسد که سلامت کلی بدن را افزایش می دهند.

مزایای آنتی اکسیدان ها برای بدن

آنتی اکسیدان ها می توانند از سلول ها در برابر رادیکال های آزاد که معمولا به استرس اکسیداتیو منجر می شوند، محافظت کنند. فعالیت ها و فرایندهایی که می توانند به استرس اکسیداتیو منجر شوند عبارتند از:

  • فعالیت میتوکندری
  • فعالیت بدنی بیش از حد (ورزش کردن)
  • آسیب بافتی که به علت التهاب رخ می دهد
  • ایسکمی
  • مصرف غذاهای خاص، به ویژه غذاهای تصفیه شده و فرآوری شده، چربی های ترانس، شیرین کننده های مصنوعی و برخی از رنگ های مصنوعی و مواد افزودنی
  • سیگار کشیدن
  • آلودگی های محیطی
  • اشعه
  • قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، مانند آفت کش ها و مواد مخدر و برخی از درمان ها مانند شیمی درمانی
  • حلال های صنعتی
  • ازن

انجام و قرار گرفتن در معرض چنین فعالیت هایی می تواند موجب آسیب سلولی شود.

این روند به نوبه خود، ممکن است منجر به موارد زیر شود:

  • انتشار بیش از حد آهن یا یون آزاد مس
  • فعال سازی فاگوسیت ها (یک نوع از سلول های سفید خون هستند که در مبارزه با عفونت نقش دارند)
  • افزایش آنزیم هایی که رادیکال های آزاد را تولید می کنند
  • اختلال در زنجیره حمل و نقل الکترون

همه این عوامل می توانند باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن شوند.

آسیب ناشی از این استرس به سرطان، آترواسکلروز و کاهش قدرت بینایی مرتبط است. تصور می شود که رادیکال های آزاد موجب تغییر در سلول هایی می شوند که احتمالا شانس ابتلا به این بیماری ها را افزایش می دهند. اعتقاد بر این است که مصرف آنتی اکسیدان ها باعث کاهش این خطرات می شود. بر طبق نتایج یک مطالعه، آنتی اکسیدان ها کارکردهای زیر را در بدن دارند: (۱)

  • تسلی دهنده رادیکال های آزاد
  • اهدا کننده هیدروژن
  • اهدا کننده الکترون
  • تجزیه کننده پراکسید
  • خالص کننده اکسیژن
  • مهار کننده آنزیم
  • ترکیب کننده عوامل شیمیایی و فلزی

سایر مزایای این مواد

تحقیقات دیگر نشان داده اند که مصرف مکمل های حاوی آنتی اکسیدان ممکن است به جلوگیری از کاهش قدرت بینایی کمک می کنند. دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن در افراد مسن تر شایع است و یکی از علل ایجاد نابینایی در سالمندان می باشد. به طور کلی، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مصرف بیش از حد آنتی اکسیدان های خاص می تواند خطر ایجاد بیماری را کاهش دهد.

استفاده صحیح پزشکی از این مواد

چگونگی تاثیر این مواد بر روی بروز سرطان، پیشگیری از سرطان، بیماری های قلبی و آرتریت مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعاتی نیز در مورد تأثیر این مواد بر بیماری های ناشی از پیری صورت گرفته است. این بیماری های شامل دژنراسیون ماکولا نیز می شود.

نتایج این مطالعات کاملا متفاوت و متغییر هستند. برخی مطالعات نشان داده اند که میزان شیوع سرطان ریه در میان افراد سیگاری که بتا کاروتن مصرف می کنند، افزایش دارد. مطالعه دیگری نشان داد که سلنیوم و مکمل های حاوی ویتامین E خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش نمی دهند. همچنین مشخص شد مردانی که از ویتامین E زیادی استفاده می کنند دارای شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان پروستات هستند.

بنابراین هنوز معلوم نیست که مصرف مکمل های حاوی آنتی اکسیدان (آنتی اکسیدان های مصنوعی) تاثیر مشابه ای با آنتی اکسیدان های طبیعی بر روی بدن دارد یا خیر؟

مطالعه دیگری تاثیر ویتامین C، ویتامین E و بتا کاروتن را بر روی قلب زنان ۴۵ ساله و مسن تر بررسی کرد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که این مواد از ایجاد بیماری های قلبی یا سکته مغزی در زنان زیر ۶۵ سال جلوگیری نمی کند. اما این خطر را در زنان ۶۵ ساله و مسن تر کاهش می دهد.

آنتی اکسیدان ها، به خصوص ویتامین C، ویتامین E، و کاروتنوئیدها، ممکن است شروع دژنراسیون ماکولا را به تاخیر بیاندازند. دژنراسیون ماکولا یک بیماری موثر بر روی چشم است و علت اصلی نابینایی در افراد بالای ۶۵ سال می باشد. ماکولا بخشی از شبکیه است که مسئول وضوح دید است.

آنتی اکسیدان ها با متوقف ساختن تولید رادیکال های آزاد، با فرآیندهای ایجاد کننده بیماری مبارزه می کنند.

ادعاهای غیر قابل اثبات

کارشناسان معتقدند که آنتی اکسیدان های موجود در میوه ها و سبزیجات خطر ایجاد بسیاری از بیماری ها را کاهش می دهد. آنها همچنین بر روی زمان شروع بیماری های مرتبط با سن تاثیر می گذارند. با این وجود هنوز معلوم نیست که آیا آنتی اکسیدان های موجود در مکمل ها، اثر مشابه ای با آنتی اکسیدان های طبیعی دارند؟ تحقیقات انجام شده در این زمینه نتایج متفاوتی داشته اند.

انواع آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها باعث جلوگیری از آسیب رساندن رادیکال های آزاد به بدن می شوند. این کار را با خنثی کردن آنها انجام می دهد. رادیکال آزاد یک اتم یا مولکول است که حاوی یک یا چند الکترون ناپیوسته است. این الکترون های ناخواسته مایل به اتصال به اتم ها یا مولکول های بدن هستند. بدن شما وقتی که چربی را به انرژی تبدیل می کند، رادیکال های آزاد تولید می شود.

آنتی اکسیدان ها به شکل های مختلفی در اطراف ما وجود دارند. این مواد شامل آنزیم ها، ویتامین ها، و مواد معدنی می شوند.

آنزیم ها

  • کاتالاز
  • کوآنزیم Q-10
  • گلوتاتیون پراکسیداز
  • متیونین ردوکتاز
  • سوپراکسید دیسموتاز (SOD)

ویتامین ها

  • بتاکاروتن
  • ویتامین A
  • ویتامین C
  • ویتامین E

مواد معدنی

این مواد آنتی اکسیدان نیستند. اما با آنزیم های اکسیداتیو همکاری می کنند.

  • سلنیوم
  • روی

گیاهان

  • زغال اخته
  • گینکو بلوبیا
  • عصاره دانه انگور
  • عصاره چای سبز

سایر اشکال آنتی اکسیدان ها

  • آنتوسیانیدین
  • کاروتنوئیدها
  • فلاونوئیدها
  • رزوراترول
  • لوتین
  • لیکوپن

منابع تامین کننده آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها
آنتی اکسیدان ها

بهترین منابع آنتی اکسیدانی، غذاهای گیاهی، به ویژه میوه ها و سبزیجات هستند. غذاهایی که به طور خاص  آنتی اکسیدان زیادی دارند، اغلب به عنوان مواد غذایی فوق العاده شناخته می شوند. برای به دست آوردن برخی از آنتی اکسیدان های خاص، سعی کنید رژیم غذایی تان را از مواد زیر غنی کنید:

  • ویتامین A: لبنیات، تخم مرغ و جگر
  • ویتامین C: بیشتر میوه ها و سبزیجات، به خصوص انواع توت ها، پرتقال و فلفل
  • ویتامین E: آجیل و دانه ها، روغن آفتابگردان و سایر روغن های گیاهی و سبزیجات دارای برگ سبز
  • بتا کاروتن: میوه ها و سبزیجات رنگی مانند هویج، نخود فرنگی، اسفناج و انبه
  • لیکوپن: میوه ها و سبزیجات صورتی و قرمز، از جمله گوجه فرنگی و هندوانه
  • لوتئین: سبزیجات سبز، ذرت، پاپایا و پرتقال
  • سلنیوم: برنج، ذرت، گندم و دیگر غلات کامل، و همچنین آجیل، تخم مرغ، پنیر و حبوبات

سایر غذاهایی که محققان معتقدند که آن ها منبع خوبی از آنتی اکسیدان ها هستند عبارتند از:

  • بادمجان با پوست
  • حبوباتی مانند لوبیا سیاه و قرمز
  • چای سبز و سیاه
  • انگور قرمز
  • شکلات تلخ
  • انار
  • توت

مواد غذایی رنگی مانند انواع فلفل دلمه های رنگی و انواع توت ها، اغلب دارای بیشترین میزان آنتی اکسیدان ها هستند. مواد غذایی زیر منبع خوبی از آنتی اکسیدان ها هستند:

  • بلوبری
  • سیب
  • کلم بروکلی
  • اسفناج
  • عدس

تاثیر پخت و پز بر روی آنتی اکسیدان ها

خوردن مواد غذایی خاص به صورت خام می تواند میزان آنتی اکسیدان های بدن را افزایش دهد. اما برخی از مواد نیز باید به صورت پخته مصرف شوند. به عنوان مثال لیکوپن آنتی اکسیدانی است که در گوجه فرنگی قرمز یافت می شود. هنگامی که گوجه فرنگی حرارات می بیند، لیکوپن بیشتری آزاد می شود. این موضوع باعث می شود که استفاده از این آنتی اکسیدان برای بدن ما آسان تر شود.

با این حال، مطالعات نشان داده اند که گل کلم، نخود فرنگی و کدو سبز از این ویژگی برخوردار نیستند. به یاد داشته باشید که مصرف انواع غذاهای غنی از آنتی اکسیدان، چه به صورت پخته شده و چه به صورت خام بسیار مهم است.

نکات مهم برای افزایش مصرف آنتی اکسیدان ها

راهنمایی های زیر می توانند به افزایش آنتی اکسیدان ها در بدن کمک کنند:

  • در هر وعده غذایی از میوه ها و سبزیجات استفاده کنید.
  • هر روز یک فنجان چای سبز یا چای ماچا مصرف کنید.
    به رنگ های روی بشقاب خود توجه کنید اگر مواد غذایی موجود در بشقاب شما عمدتا قهوه ای یا بژ هستند، احتمالا سطح آنتی اکسیدان های آن ها کم است. غذاهای حاوی رنگ های روشن و پر رنگ مانند کلم، چغندر و انواع توت ها را به بشقاب خود اضافه کنید.
  • استفاده از زردچوبه، زیره، روغن زیتون، زنجبیل، گل میخک و دارچین به عنوان ادویه برای طعم دار کردن غذاها، میزان آنتی اکسیدان های غذا را افزایش می دهد.
  • از آجیل، دانه ها، به خصوص تخمه آفتابگردان، و میوه های خشک به عنوان میان وعده استفاده کنید.

می توانید از دستورات غذایی زیر نیز به عنوان میان وعده استفاده کنید:

  • شیرینی تهیه شده از گیلاس و بادام
  • هویج پخته و تفت داده شده در دارچین و زنجبیل
  • سالاد چغندر و انگور
  • کیک هویج
  • سوپ نخود فرنگی، کلم و کلم بروکلی

عوارض جانبی ناشی از مصرف آنتی اکسیدان ها

لازم به یادآوری است که درست است مطالعات مصرف میوه ها و سبزیجات را برای ارتقاء سطح سلامت بدن مفید می دانند، اما مشخص نیست که این تاثیر گذاری به چه اندازه به فعالیت های آنتی اکسیدانی مربوط است. علاوه بر این، در مورد مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی باید نکات احتیاطی را رعایت کنید.

مکمل های آنتی اکسیدانی

محققان موسسه ملی بهداشت (NIH) در آمریکا هشدار داده اند که مصرف دوزهای بالای مکمل های آنتی اکسیدانی می تواند برای بدن مضر باشد.

برای مثال، مصرف زیاد بتا کاروتن با افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری ارتباط دارد. مصرف دوز بالایی از ویتامین E باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات شده و استفاده از بعضی از مکمل های آنتی اکسیدانی با افزایش رشد تومور مرتبط است.

مکمل های آنتی اکسیدانی ممکن است با بعضی از داروها نیز تداخل داشته باشند. بنابراین قبل از استفاده از هر یک از این محصولات، مهم است که با پزشک صحبت کنید. به طور کلی، تحقیقات هنوز نتوانسته اند که اثبات کنند مصرف آنتی اکسیدان های خاص به صورت مکمل یا از طریق مواد غذایی می تواند از بدن در برابر بیماری محافظت کند. اما مصرف این مواد ممکن است برای افرادی که در معرض دژنراسیون ماکولا وابسته به سن هستند مفید باشد.

[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]

پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:

آنتی اکسیدان های موجود در میوه گواوا

آنتی اکسیدان های مفید برای انسداد عروق

تاثیر آنتی اکسیدان بر روی پاکسازی بدن

[/quote]

خلاصه

رادیکال های آزاد با انواع بیماری ها، از جمله بیماری های قلبی، سرطان و کاهش قدرت بینایی ارتباط دارند. اما این بدان معنی نیست که افزایش مصرف آنتی اکسیدان ها از این بیماری ها جلوگیری می کند. آنتی اکسیدان های تامین شده از منابع مصنوعی ممکن است شانس ایجاد برخی از مشکلات را افزایش دهند.

در نتیجه، مهم است که منابع طبیعی آنتی اکسیدانی را در قالب یک رژیم غذایی سالم مصرف کنید.

مصرف میوه ها و سبزیجات با کاهش شانس ابتلا به بیماری های مزمن مرتبط است. آنتی اکسیدان ها می توانند نقش مهمی در این بین ایفا کنند. با این حال بعید است که مصرف آنتی اکسیدان های مصنوعی به ویژه آنتی اکسیدان های اضافه شده به غذاهای فرآوری شده مزایای قابل توجهی را به همراه داشته باشد.

منابع:

  1. Antioxidants
  2. Antioxidants and Cancer Prevention
  3. Free radicals, antioxidants and functional foods: Impact on human health
  4. Antioxidants