همه چیز درباره آنتی هیستامین ها و عوارض آن ها

آنتی هیستامین ها چه هستند؟

آنتی هیستامین ها داروهایی هستند که به طور معمول برای بیماری های ناشی از حساسیت و آلرژی تجویز می شوند. این داروها با مسدود کردن گیرنده های H1 و H2 و H3 و H4 که روی هیستامین قرار دارد؛ منجر به بلوک کردن پاسخ بدن به مواد حساسیت زا می شوند. آنتی هیستامین ها داروهایی شایع در دنیای پزشکی هستند. و عوارض جانبی آنتی هیستامین ها نیز قابل توجه است.

آنتی هیستامین ها دارای انواع مختلفی هستند که بعضی از آن ها فرآیند بهبود را کند می کنند. به طور کلی این داروها به دو نوع کلی تقسیم می شوند که نوع اول که قدیمی تر است و به نسل اول آنتی هیستامین ها گفته می شود؛ این نسل دارای عوارض جانبی بیشتری است و با خاصیت آرام بخشی خود معروف است. این ویژگی بارزترین تفاوت نسل اول و دوم آنتی هیستامین ها می باشد.

نسل اول آنتی هیستامین ها

آنتی هیستامین های نسل اول اغلب به عنوان دارویی کمک کننده به خواب بهتر و آرام تر استفاده می شد. هرچند در بعضی از واکنش های آلرژیک نیز مورد استفاده قرار می گرفت. اما به دلیل خاصیت خواب آورش معروف بود. از این رو هنگام استفاده از این نسل از این دارو کار با ابزارهای دقیق و خطرناک و نیز رانندگی و موارد مشابه ممنوع شده است.

برخی از آنتی هیستامین های نسل اول گیرنده های دیگری مانند گیرنده کولینرژیک (موسکارینی) و گیرنده های آدرنرژیک آلفا را مسدود کند. اثر آنتی کولینرژیک نیز به بینی و کاهش آبریزش بینی کمک می کند. همچنین این نسل در جلوگیری از تهوع و استفراغ (از جمله بیماری حرکت و استفراغ همراه با حاملگی)، اختلالات دهلیزی و  اختلالات حرکتی ناشی از سایر داروها، موثر است. همچنین دوکسپین نوعی آنتی هیستامین با خواص ضد افسردگی است.

در نهایت آنتی هیستامین های نسل اول به طور معمول دارای مدت اثر ۶ ساعته بودند. البته در موارد معدودی مثل chlorpheniraminecan این مدت حدود ۲۴ ساعت است.

آنتی هیستامین های نسل اول عبارتند از

  1. دیفن هیدرامین
  2. دیمن هیدرینات
  3. کلرفنیرامین
  4. brompheniramine
  5. پرومتازین
  6. دوکسپین
  7. هیدروکسی
  8. cyclizine
  9. بوکلیزین
  10. کلماستین tripelennamine
  11. pyrilamine

برخی از آنتی هیستامین های نسل اول (مانند پرومتازین، دیمن هیدرینات، دیفن هیدرامین) که برای استفاده تزریقی هم در دسترس هستند؛ در مواقع ضروری به صورت تزریق درون وریدی استفاده می شوند.

آنتی هیستامین های نسل دوم

آنتی هیستامین های جدیدتر را نسل دوم این داروها می دانند. این داروها همانطور که گفتیم دارای اثرات آرام بخش بسیار کمتری نسبت به نسل اول هستند. نسل دوم این داروها به دلیل حلالیت کمتر در چربی توزیع کمتری در مغز دارد و به همین دلیل اثرات آرام بخش و خواب آور آن کمتر است. به همین دلیل برخی پزشکان آنتی هیستامین های نسل دوم را ترجیح می دهند.

آنتی هیستامین های نسل دوم در دسترس برای استفاده از طریق دهان عبارتند از:

  1. ستیریزین
  2. levocetrizine
  3. لوراتادین
  4. desloratadine
  5. acrivastine
  6. ebastine
  7. میزولاستین
  8. فکسوفنادین

همچنین اسپری بینی و قطره چشم azelastine و قطره levocabastine برای استفاده موضعی در دسترس هستند.

نوع عملکرد آنتی هیستامین ها

همه آنتی هیستامین ها با بلوکه کردن گیرنده های H1 هیستامین سعی در کاهش اثرات آلرژیک دارند. در بیماری های آلرژیک، انسداد گیرنده H1 ابزاری در کنترل علائم هیستامین ناشی مانند خارش، تورم و قرمزی است.

علاوه بر این، نسل اول این داروها دارای اثرات آنتی کولینرژیک هستند؛ که می تواند برای سایر کاهش علائمی مانند آبریزش بینی، که ناشی از آلرژی نیست نیز سودمند باشد.

نسل دوم این داروها مانند سیتریزین، با مکانیسمی ناشناخته آزاد شدن هیستامین را مهار می کنند. و در نتیجه برای کاهش اثرات آلرژیک مورد استفاده هستند.

موارد استفاده از داروهای آنتی هیستامین

درمان حساسیت یا آلرژی

آنتی هیستامین ها به عنوان دارویی ارزشمند برای پیشگیری یا درمان طیف گسترده ای از اختلالات آلرژیک شناخته شده اند. آنتی هیستامین ها در انواع حاد آلرژی با علائم رینیت، کهیر، ورم ملتحمه و… که در آن هیستامین فعال می شود؛ به عنوان مهار کننده هیستامین مورد استفاده هستند.

آنتی هیستامین های نسل دوم غیر سداتیو در موارد خاصی مورد استفاده قرار می گیرد؛ اما موراید مثل کلرفنیرامین ممکن است بیشتر استفاده شود. چراکه بیشتر بیماران مبتلا به علایم عطسه، رینیت، ورم ملتحمه یا خارش پوست، بینی یا گلو ترجیح می دهند خواب آرام تری داشته باشند.

درمان آنافیلاکسی در درجه اول با آدرنالین و آنتی هیستامین ها قابل انجام است. پیش درمانی با آنتی هیستامین ها می تواند به جلوگیری یا به حداقل رساندن واکنش های آنافیلاکتیک کمک کند. اما پس از شروع آنافیلاکسی، آنتی هیستامین ها می توانید فقط در کنترل خارش یا کهیر مورد استفاده باشد. همچنین آنتی هیستامین ها نقش کمی در کنترل آسم ناشی از آلرژی که در آن چند واسطه ایمنی، علاوه بر هیستامین درگیر هستند؛ دارند.

کاهش اثر گزش حشرات، حساسیت غذایی و آلرژی به سایر داروها که توسط خارش، کهیر و آنژیوادم نشان داده می شود نیز، از دیگر کاربردهای این داروها است.

درمان بیماری های حرکتی و سرگیجه

عملکرد آنتی کولینرژیک در مسدود کننده های H1 نسل اول، یکی از عوامل مهم و در دسترس برای پیشگیری از بیماری حرکتی است. داروهای آنتی هیستامین مفید در بیماری حرکت می پرومتازین، دیمن هیدرینات، دیفن هیدرامین، cyclizine و مکلزین هستند. مسدود کننده های H1 که با افدرین ترکیب شده اند، اثر بخشی بیشتری در درمان بیماری های حرکتی دارند. نکته مهم دیگر اینکه درمان با این داروها پس از شروع بیماری های حرکتی، به ندرت مفید است.

همچنین دیمن هیدرینات و مکلزین نیز در گاهش سرگیجه و دیگر اختلالات دهلیزی مانند بیماری منیر Meniere مفید هستند.

درمان تهوع و استفراغ

در گذشته Doxylamine ترکیب شده با پیریدوکسین نوعی درمان برای بیماری تهوع صبحگاهی (تهوع و استفراغ در ارتباط با بارداری) بود. اما با توجه به احتمال اختلالات ناشی از آن در جنین، از فهرست داروهای مناسب این بیماری حذف شد. همچنین هیدروکسی، cyclizine و پرومتازین دیگر آنتی هیستامین هایی هستند که در استفراغ ناشی از حاملگی استفاده شده اند.

همچنین پرومتازین ممکن است در درمان تهوع و استفراغ بعد از عمل و یا شیمی درمانی مفید باشد، اما در حال حاضر نظر به علت در دسترس بودن داروهای بهتر، کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

درمان بی خوابی

نسل اول این داروها به شدت خواب آور و آرام بخش هستند. از این رو این داروها درمانی موثر برای مشکل بی خوابی می باشند. دیفن هیدرامین در حال حاضر در برخی از راه حل های اختصاصی برای درمان بی خوابی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از آنتی هیستامین ها به عنوان داروهای ضد اضطراب خفیف (داروهای ضد اضطراب) نیز استفاده می شود.

سرماخوردگی و آنفولانزا

این داروها به دلیل کاهش آبریزش بینی یکی از داروهای متداول در هنگام سرماخوردگی و آنفولانزا هستند. به خصوص وقتی اثرات ارام بخش آن را نیز رد نظر بگیرید؛ طبیعتا این داروها می توانند بسیار مفید باشند. البته توجه کنید که مصرف بیش از حد این داروها می تواند منجر به خشک شدن مجرای بینی و عفونت های باکتریایی شود.

عوارض جانبی آنتی هیستامین ها

مهمترین عارضه جانبی این داروها در نسل اول خواب آلودگی و کاهش دقت بود که می تواند منجر به ایجاد طخر برای فرد در هنگام کار و رانندگی و… شود.همچنین مصرف زیاد این دارو می تواند منحر به افسردگی شود.

اثرات آنتی کولینرژیک (مانند خشکی دهان، تاری دید، احتباس ادراری) سایر عوارض جانبی دیده شده در این داروها است. عوارض جانبی مرتبط شامل سرگیجه، عدم تعادل، خستگی و دوبینی (دوبینی) هستند. گاهی اوقات در کودکان، این دارو موجب تحریک سیستم عصبی مرکزی و در نتیجه بی خوابی، تحریک، سرخوشی و تشنج می شود.

اثراتی مثل تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، یبوست یا اسهال و درد شکم، از عوارض جانبی این دارو در دستگاه گوارش است.

در مواردی این دارو می تواند حساسیت به سایر داروها را ایجاد کند. همچنین در موارد نادر می تواند به کاهش گلبول های سفید خون (لکوپنی یا آگرانولوسیتوز) منجر شود.

همچنین آریتمی قلبی بیماری دیگیری است که در صورت مصرف این دارو همزمان با داروهای ضد قارچ مانند کتوکونازول و آنتی بیوتیک مانند اریترومایسین، می تواند تشدید شود.

و در نهایت استفاده از این دارو در زنان باردار و افراد دچار افسردگی باید با احتیاط انجام شود.