آیا سرطان خون بیماری ارثی است؟ ارتباط بین سرطان خون و وراثت چیست؟

لوسمی یک نوع سرطان در مغز استخوان بدن است. مغز استخوان محلی است که در آن سلول های خون ساخته می شود. لوسمی یک بیماری ژنتیکی است، اما اغلب موارد تصور نمی شود که ارثی باشد. در عوض، انواع عوامل خطر وجود دارد که می توانند احتمال ابتلا به آن را بیشتر کنند. برخی از این عوامل خطر در کنترل شما هستند و برخی دیگر در کنترلتان نیستند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد ارتباط بین سرطان خون و وراثت صحبت کرده و به این پرسش پاسخ می دهیم که آیا سرطان خون بیماری ارثی است؟

ارتباط بین سرطان خون و وراثت

دانشمندان در مورد ارتباط بین سرطان خون و وراثت بر این باور هستند که انواع مختلفی از لوسمی ناشی از جهش در DNA سلول های خونی می باشند. این جهش های ژنتیکی باعث تغییر ساختار سلول های خونی در مغز استخوان می شوند. آنها همچنین می توانند در کارکرد صحیح این سلول های خونی نقش داشته باشند. در نهایت، سلول های غیر طبیعی خون از سلول های سالم بیشتر شده در نتیجه باعث مسدود شدن تولید سلول های سالم در مغز استخوان می شوند.

اما معمولا جهش ژنتیکی ارثی نیست. این بدان معنی است که اگرچه لوسمی ناشی از جهش در ژن شماست، اما این اختلالات ژنتیکی اغلب از خانواده شما به ارث برده نمی شوند. این یک جهش ژنتیکی اکتسابی است.

همیشه علت این جهش ها مشخص نیست. ممکن است علت جهش ژنتیکی که موجب رشد لوسمی شده است از عوامل خطرساز در سبک زندگی، مانند سیگار کشیدن ناشی شود. دیگر عوامل محیطی، مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص و اشعه، نیز می تواند در ناهنجاری های DNA و بروز لوسمی نقش داشته باشند.

تفاوت بین یک بیماری ژنتیکی و یک بیماری ارثی چیست؟

این دو اصطلاح قابل جایگزینی با یکدیگر نیستند. هر چند هر دو آن ها به بیماری هایی اشاره دارند که ناشی از جهش در ژن های بدن است. اما این دو اصلاح کاملا از هم متفاوت هستند. بیایید نگاه دقیقتری به بیماری های ژنتیکی و بیماری های ارثی داشته باشیم.

بیماری ژنتیکی

یک بیماری ژنتیکی، بیماری است که همیشه از طریق والیدن یا خانواده به فرد منتقل نمی شود. بیماری ژنتیکی به هر بیماری گفته می شود که ناشی از یک اختلال در DNA است. این اختلال می تواند ارثی یا اکتسابی باشد. این اختلال DNA ناشی از جهش در یک ژن یا چندین ژن در بدن است.

جهش های DNA می توانند در طول زندگی انسان و به عنوان خطا در تولید سلول ها رخ دهند. گاهی نیز عوامل محیطی عامل ایجاد آن ها است. این عوامل محیطی عبارتند از:

  • قرار گرفتن در معرض اشعه
  • قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص

بیماری ارثی

بیماری ارثی یک نوع بیماری ژنتیکی است که در آن جهش های ژنی از خانواده شما به ارث برده می شوند. جهش های ژنی در تخمک یا اسپرم وجود دارند و باعث می شوند که این بیماری از والدین به فرزندانشان منتقل شود. بعضی از نمونه های بیماری های ارثی عبارتند از:

  • هموفیلی
  • کم خونی سلول داسی شکل
  • دیستروفی عضلانی

ایجاد این نوع بیماری های ارثی به صورت ناگهانی در بدن فردی که سابقه ابتلا را در خانواده ندارد نادر است.

برخی از انواع سرطان ها نیز ارثی هستند. به عنوان مثال، سرطان سینه، تخمدان، کولورکتال و پروستات عناصر ارثی دارند که ممکن است خانواده ها را در معرض خطر قرار دهند.

آیا سرطان خون بیماری ارثی است؟ ارتباط بین سرطان خون و وراثت چیست؟
آیا سرطان خون بیماری ارثی است؟ ارتباط بین سرطان خون و وراثت چیست؟

عوامل خطرساز ژنتیکی و محیطی برای ابتلا به لوسمی چیست؟

درک ریسک

فاکتور خطر به معنی برخی از عناصر ژنتیکی یا محیطی می باشد که می تواند باعث افزایش احتمال بیماری در بدن فرد شود. عوامل خطرساز بیماری همانند علل بیماری نیستند. داشتن یک عامل خطر به این معنی است که احتمال شانس ابتلا به این بیماری افزایش می یابد. اما حتی اگر فاکتورهای خطر را داشته باشید نیز ممکن است این بیماری را نگیرید.

به عنوان مثال، سن اغلب به عنوان یک عامل خطر برای بیماری های مختلف ذکر می شود. اما این به این معنی نیست که پیری عامل بیماری است بلکه به این معنی است که این بیماری بیشتر در بزرگسالان دیده می شود.

عوامل خطرساز انواع لوسمی می تواند کمی متفاوت باشد. ۴ نوع اصلی لوسمی عبارتند از:

  • لوسمی میلوئید حاد (AML)
  • لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)
  • لوسمی میلوئید مزمن (CML)
  • لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)

عوامل خطرساز که سبب افزایش احتمال ابتلا به یکی از این چهار نوع سرطان خون می شوند، در زیر آورده شده است.

اختلالات ژنتیکی

داشتن اختلالات ژنتیکی خاص می تواند خطر ابتلا به AML و ALL را افزایش دهد. این بیماری ها عبارتند از:

  • سندرم کلاینفلتر
  • کم خونی فانکونی
  • سندرم داون
  • سندرم Li-Fraumeni
  • سندرم بلوم
  • آتاکسی تلانژکتازی
  • نوروفیبروماتوز
سیگار کشیدن

این عامل مرتبط با سبک زندگی می تواند خطر ابتلا به AML را افزایش دهد. سیگار کشیدن یکی از مواردی است که شما می توانید برای کاهش خطر ابتلا به سرطان خون آن را تغییر دهید.

اختلالات خون

برخی اختلالات خون نیز می توانند شما را در معرض خطر AML قرار دهند. این اختلالات عبارتند از:

  • میلولد پلاسمی
  • پلی سیتمی ورا
  • ترومبوسیتمی اولیه
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص

قرار گرفتن مکرر در معرض برخی از مواد شیمیایی، خطر AML، ALL و CLL را افزایش می دهد. یکی از مواد شیمیایی اصلی که با لوسمی مرتبط است بنزن است. بنزن در مواد زیر موجود است:

  • گازوئیل
  • پالایشگاه های نفت
  • کارخانه های تولیدی کفش
  • صنعت لاستیک
  • کارخانه های تولید مواد شیمیایی

افرادی که در معرض عامل نارنجی ( ماده شیمیایی است که در طی جنگ جهانی در ویتنام استفاده شد) قرار دارند، خطر ابتلا به CLL را دارند.

سابقه درمان سرطان

اشعه یک عامل خطر برای AML، ALL و CML است. این به این معنی است که افرادی که از اشعه درمانی برای درمان سرطان استفاده کرده اند، با خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان خون مواجه هستند. سابقه درمان سرطان با داروهای شیمی درمانی خاص نیز یک عامل خطر برای لوسمی است. این داروها عبارتند از:

  • عوامل آلکیله
  • عوامل پلاتین
  • بازدارنده های توپوایزومراز II

پس اگر شیمی درمانی و پرتودرمانی استفاده شود، احتمال ابتلا به لوسمی افزایش پیدا می کند. مقاله ای که در سال ۲۰۱۲ انجام شد توضیح می دهد که بسیاری از دانشمندان بر این باورند که دوز اشعه مورد استفاده در آزمایش تشخیصی نیز برای ایجاد سرطان کافی است. با این حال، مزایای بالقوه انجام تست ممکن است خطر استفاده از اشعه را پوشش دهد.

سن

خطر ابتلا به AML و CLL با بالا رفتن سن افزایش می یابد.

جنسیت

مردان کمی بیشتر از زنان به هر چهار نوع لوسمی مبتلا می شوند.

نژاد

محققان دریافته اند که گروه های خاصی از مردم ممکن است بیشتر به برخی از انواع لوسمی مبتلا شوند. به عنوان مثال، اروپایی ها دارای خطر بالایی برای ابتلا به CLL هستند. محققان همچنین دریافتند که آسیایی ها کمتر به لوسمی مبتلا می شوند. این خطرات متفاوت، به علت پدیده های ژنتیکی متفاوت است.

سابقه خانوادگی

لوسمی معمولا یک بیماری ارثی نیست. با این وجود داشتن یک عضو در خانواده نزدیک که مبتلا به لوسمی است باعث افزایش خطر ابتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن می شود. در مقاله منتشر شده در سال ۲۰۱۳ در Seminars in Hematology، تحقیقات به عامل ارثی برای ابتلا به CLL اشاره می کنند. این لوسمی اغلب در افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا را دارند دیده می شود. اعضای خانواده نزدیک در پزشکی به خانواده درجه اول یعنی پدر، مادر و خواهر و برادر اشاره دارد.

دوقلوهای همسانی که یکی از آن ها قبل از ۱۲ ماهگی به لوسمی حاد لنفوسیتی مبتلا می شود، خطر ابتلا به این نوع لوسمی را در قول دیگر افزایش می دهد.

عفونت ویروسی

عفونت با ویروس لنفوتروپیک T انسانی به عنوان عامل خطر برای ابتلا به ALL شناخته می شود. به گفته متخصصان انجمن سرطان آمریکا، این ویروس بیشتر در ژاپن و کارائیب یافت می شود.

مهم است که توجه داشته باشیم که حتی افرادی که برخی از این عوامل خطر را دارند، لزوما مبتلا به لوسمی نمی شوند. خلاف این جمله نیز درست است. یعنی افرادی که هیچ فاکتور خطری را ندارند، ممکن است به سرطان خون مبتلا شوند.

آیا سرطان خون بیماری ارثی است؟ ارتباط بین سرطان خون و وراثت چیست؟
آیا سرطان خون بیماری ارثی است؟ ارتباط بین سرطان خون و وراثت چیست؟

برای کاهش خطر ابتلا به این سرطان چه می توان کرد؟

برخی از عوامل خطر قابل پیشگیری نیستند. حتی افرادی که فاکتورهای خطر را ندارند، می توانند به لوسمی مبتلا شوند. بنابراین راهی برای جلوگیری از لوسمی وجود ندارد. با این حال می توانید برای کاهش خطر چند اقدام زیر را انجام دهید:

  • سیگار نکشید.
  • از تماس نزدیک با مواد شیمیایی پر خطر مانند بنزن اجتناب کنید.
  • از قرار گرفتن در معرض اشعه اجتناب کنید.
  • ورزش و رعایت رژیم غذایی سالم را برای حمایت از سیستم ایمنی بدن فراموش نکنید.

مطالعه ای که در سال ۲۰۰۴ انجام شد توانست ارتباط بین تغذیه با شیر مادر و خطر ابتلا به سرطان خون را در کودکان پیدا کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر را دارید، باید با آزمایش خون، احتمال لوسمی را رد یا تایید کنید:

  • درد شدید در مفاصل
  • تب
  • تعریق شبانه
  • ضعف
  • خستگی
  • عفونت های مکرر
  • کاهش اشتها
  • کاهش وزن
  • کبود شدن بدن به راحتی
  • خونریزی با علت ناشناخته

علائم لوسمی اغلب شبیه بیماری های رایج مانند آنفولانزا است. با این حال، در سرطان علائم معمولا شدیدتر است. از آنجایی که لوسمی روی گلبول های سفید خون تاثیر می گذارد، عفونت های مکرر ممکن است چیزی جدی تر از آنفولانزا را نشان دهند. اگر علائم آنفولانزا یا سایر عفونت های مکرر را دارید، حتما به پزشک مراجعه کرده و آزمایش خون بدهید.