استفراغ یا پرتاب کردن غذا به بیرون، به معنی تخلیه شدید محتویات معده است. اگر این اتفاق یک بار رخ دهد می تواند به دلیل حل نشدن صحیح چیزی در معده باشد. اما استفراغ مجدد و مکرر ممکن است به علت بیماری های زمینه ای باشد. یکی از بدترین عوارض ایجاد شده در این اختلال کم شدن آب بدن است. کم شدن آب بدن اگر به درستی درمان نشود حتی می تواند کشنده باشد.
امیداواریم ما را تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراهی کنید تا در مورد علل، عوارض، روش های درمان و پیشگیری از استفراغ اطلاعات تکمیلی را دریافت کنید.
علت استفراغ
می توان گفت که استفراغ یک اختلال شایع است. خوردن غذای بیش از حد و یا مصرف الکل زیاد می تواند منجر به ایجاد چنین حالتی شود. اما عموما حالت تهوع و استفراغ نشان دهنده مشکل جدی در بدن نیست. استفراغ، خودش بیماری نیست بلکه نشانه ای از بیماری زمینه ای دیگری است. برخی از بیماری هایی که منجر به استفراغ می شوند عبارتند از:
- مسمومیت غذایی
- سوء هاضمه
- عفونت (منظوز عفونت های باکتریایی و ویروسی است)
- دریازدگی
- حالت تهوع صبحگاهی مربوط به بارداری
- سردرد
- مصرف داروهای تجویزی
- بیهوشی
- شیمی درمانی
- بیماری کرون
اما استفراغ مکرر به هیچ یک از این علل مرتبط نیست. این حالت ممکن است نشانه ای از سندرم استفراغ دوره ای باشد. در این بیماری فرد بیش از ۱۰ روز استفراغ می کند. این سندرم معمولا با حالت تهوع و کمبود شدید انرژی همراه است. سندروم دوره ای استفراغ، عمدتا در دوران کودکی اتفاق می افتد. بر اساس گزارش موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیه (NIDDK)، این سندرم بر روی کودکان حدودا ۵ ساله تأثیر می گذارد. طبق مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۲، حدود ۳ نفر از هر ۱۰۰،۰۰۰ کودک به این سندرم مبتلا می شوند.
این وضعیت می تواند چندین بار در طول سالی رخ دهد. همچنین می تواند عوارض جدی ای را مانند موارد زیر شامل شود:
- کم آبی
- پوسیدگی دندان
- ازوفاژیت
- پارگی در مری
موارد اضطراری
استفراغ یک نشانه شایع است اما گاهی اوقات یک موقعیت اورژانسی پزشکی را نشان می دهد. اگر نشانه های زیر وجود داشت فرد باید بلافاصله به دکتر مراجعه کند:
- بیش از یک روز این حالت در بدن وجود داشت.
- بیمار مشکوک به مسمومیت غذایی است.
- سر درد شدید همراه با سفتی گردن وجود داشت.
- بیمار درد شکم داشت.
خون در استفراغ دلیل دیگری برای تماس با پزشک است. استفراغ خونی به عنوان هماتمز نیز شناخته می شود. هماتمز اشاره به موقعیتی دارد که در آن بیمار:
- مقدار زیادی خون قرمز را از بدن خارج می کند.
- تف بیمار خونی است.
- با سرفه کردن ماده ای شبیه قهوه خارج می شود.
خون در استفراغ اغلب ناشی از زخم، پارگی عروق خونی و خونریزی معده است. این حالت ممکن است توسط برخی از انواع سرطان نیز ایجاد شود. این بیماری اغلب با سرگیجه همراه است. فردی که خونریزی می کند باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرد یا به نزدیکترین مرکز اورژانس مراجعه کند.
عوارض استفراغ
کم شدن آب بدن شایع ترین عارضه مربوط به استفراغ است. این اختلال باعث می شود که معده شما نه تنها مواد غذایی، بلکه مایعات را نیز بیرون بریزد. از دست دادن آب بدن می تواند سبب علائم زیر شود:
- خشکی دهان
- خستگی
- تیره شدن ادرار
- کاهش ادرار
- سردرد
- گیجی
این عوارض به ویژه در نوزادان و کودکانی که دچار استفراغ می شوند، جدی است. این به این دلیل است که بچه های وزن و توده بدن کمتری دارند و بنابراین مایع کمتری برای حفظ کردن در بدنشان وجود دارد. والدینی که کودکان شان علائم کم آبی را بروز می دهند باید بلافاصله با متخصص اطفال صحبت کنند.
سوء تغذیه یکی دیگر از عوارض استفراغ است. عدم حفظ مواد غذایی جامد در بدن باعث می شود که بدن مواد مغذی خود را از دست بدهد. افراد مبتلا به خستگی و ضعف بیش از حد مرتبط با استفراغ مکرر باید به مراقبت پزشکی دسترسی داشته باشند.
درمان استفراغ
درمان این حالت به علت اصلی آن بستگی دارد. اگر یک بار دچار چنین حالتی شده اید معمولا نیازی به درمان نمی باشد. اما در این شرایط نیز هیدراتاسیون یا همان آبرسانی به بدن مهم است. توصیه می شود مایعات زیادی را مصرف کنید. مایعاتی که حاوی الکترولیت ها هستند می توانند مواد مغذی ضروری را که در طی خارج شدن مواد غذایی از بدن بیرون آمده اند جایگزین کنند.
مواد غذایی جامد می تواند معده حساس را تحریک کند و احتمال استفراغ مجدد را افزایش دهد. بنابراین، تا زمانی که بهبودی پیدا نکرده اید از مصرف مواد غذایی جامد اجتناب کرده و به جای آن از غذاهای مایع و سهل الهضم استفاده کنید.
پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی را برای استفراغ مکرر تجویز کند. همچنین انجام روش هایی که در ادامه این مطلب مطرح می کنیم نیز می توانند به درمان کمک کنند.
روش های پیشگیری
طرح های درمانی بهترین شیوه برای درمان بیماری های مرتبط است. عوامل ایجاد کننده استفراغ، می توانند بین بیماران مختلف متفاوت باشند. این علل ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- مصرف الکل
- مصرف غذای زیاد
- میگرن
- ورزش کردن پس از مصرف غذا
- استرس
- مصرف غذاهای تند
- کمبود خواب
تغییر در رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از وقوع استفراغ، کمک کند. اجتناب از ویروس هایی که سبب استفراغ می شوند دشوار است. اما می توانید شانس ابتلا به ویروس را با استفاده از رعایت بهداشت، مانند شستن دست ها کاهش دهید.
چگونه استفراغ و تهوع را متوقف کنیم؟
هنگامی که استفراغ می کنید این مغز شما است که فرمان می دهد نه شکم. استفراغ، اغلب روش بدن برای تمیز کردن یک ماده آلوده می باشد. گاهی تهوع نیز با این حالت همراه است. اگرچه در بعضی موارد تهوع پس از استفراغ نیز ادامه دارد.
در هر صورت برای درمان استفراغ می توانید از روش های زیر استفاده کنید:
سعی کنید نفس عمیق بکشید
تنفس عمیق را با ورود هوا از طریق بینی به ریه ها انجام دهید. شکم باید به همان اندازه که نفس می کشید باز شود. سپس به آرامی از دهان یا بینی خود هوا را بیرون بیاورید و بعد از هر نفس شکم خود را شل کنید. چند بار این کار را تکرار کنید.
تحقیقات نشان می دهد که نفس عمیق و کنترل شده از دیافراگم سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال می کند. این سیستم کمک می کند تا پاسخ بیولوژیکی که موجب تهوع شده است، کنترل شود. تنفس عمیق همچنین باعث کاهش اضطرابی می شود که ممکن است در هنگام احساس درد ایجاد شود.
خوردن نان های نرم
نان های نرم مانند نان تست سفید برای کنترل این حالت مفید است. زمانی که شما حالت تهوع و استفراغ دارید، اسید معده زیادی ترشح می کنید. تصور می شود که خوردن این نان ها به جذب اسید معده کمک می کنند. اگر حالت تهوع صبحگاهی مربوط به بارداری دارید، قبل از بلند شدن از تخت چند عدد بیسکویت ساده بخورید. دیگر غذاهای ملایم مانند برنج سفید نیز برای این کار مفید هستند.
طب فشاری مچ دست
طب فشاری یکی از طب های سنتی چینی است. این درمان با ایجاد فشار، نقاط خاصی در بدن را تحریک کرده و علائم را از بین می برد. برای درمان تهوع و استفراغ باید نقطه ای که روی بخش داخلی ساعد و نزدیک مچ قرار دارد را فشار دهید. مانند تصویر زیر:
برای ماساژ این نقطه مانند تصویر اول:
- سه انگشت را روی مچ دست قرار دهید.
- انگشت شست خود را کنار انگشت اشاره قرار دهید.
- این نقطه را با یک حرکت پیوسته و دایره ای دو تا سه دقیقه ماساژ دهید.
- این کار را برای مچ دست دیگر تکرار کنید.
برای تصویر دوم نیز کافی است که با انگشت شست روی همین ناحیه را با حرکت دایره ای ماساژ دهید.
نوشیدن مایعات
اگر استفراغ زیادی داشتید برای جلوگیری از کم آبی بدن مایعات زیادی استفاده کنید. مایعات را به آرامی مصرف کنید. وقتی که معده دچار ناراحتی است، مصرف سریع مایعات می تواند باعث استفراغ شود.
مایعاتی که بدن را هیدراته می کند و ممکن است حالت تهوع را کاهش دهد عبارتند از:
- چای زنجبیل
- چای نعنا
- شربت آبلیمو
- آب
جویدن چند تکه یخ نیز مفید است.
زنجبیل، رازیانه یا میخک
زنجبیل
در صورت داشتن حالت تهوع، یک فنجان چای زنجبیل گرم مصرف کنید. براساس یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۶، زنجبیل برای جلوگیری و درمان تهوع و استفراغ در زنان باردار و افرادی که تحت شیمی درمانی قرار دارند، ایمن و موثر است.
رازیانه
به نظر می رسد دانه رازیانه معده را آرام می کند. مطالعات علمی در مورد این موضوع هنوز وجود ندارد. با این حال، شواهد حاکی از آن است که ممکن است یک فنجان چای رازیانه خطر تهوع و استفراغ را کم کند.
میخک
میخک یک درمان سنتی برای تهوع و استفراغ ناشی از حرکت در ماشین است. این گیاه همچنین حاوی اوژنول است. پزشکان معتقدند که این ترکیب توانایی ضد باکتری دارد.
آروماتراپی
آروماتراپی ممکن است به کاهش تهوع و استفراغ کمک کند، گرچه مطالعات در مورد اثر آن هنوز کامل نشده است. اما بر اساس یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۴، استنشاق روغن لیمو به کاهش تهوع و استفراغ مربوط به حاملگی کمک می کند.
عطرهای دیگری که ممکن است تهوع را تسکین دهند عبارتند از:
- میخک
- اسطوخودوس
- بابونه
- گل رز
- نعنا