برخی از افراد هر روز صبح و قبل از این که وعده صبحانه را مصرف کنند، دچار اسهال صبحگاهی می شوند. گاهی حرکت روده ای به قدری زود رخ می دهد که حتی قبل از این که از خواب سیر شوند، خوابشان را دچار اختلال می کند. اسهال در صبح معمولا جای نگرانی ندارد و افراد زیادی وجود دارند که از این عارضه رنج می برند. در حالی که اسهال صبحگاهی همیشه نشان دهنده مشکل خاصی در بدن نیست. اما گاهی با بیماری های دستگاه گوارش همراه است. به عنوان مثال بیماری التهابی روده (IBD) و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) می توانند عاملی برای ایجاد اسهال در صبح باشند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ضمن معرفی علل ایجاد اسهال صبحگاهی در مورد روش های مقابله با آن نیز صحبت خواهیم کرد.
چه عواملی باعث ایجاد اسهال در صبح می شوند؟
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
یکی از شایع ترین علل اسهال صبحگاهی، IBS است. سندرم روده تحریک پذیر یکی از مشکلات شایعی است که افراد مبتلا به آن با نشانه هایی مانند اسهال به پزشک مراجعه می کنند. این وضعیت زمانی رخ می دهد که روده نتواند انقباضات خود را تنظیم و کنترل کند. این بیماری عمدتا ناشی از رژیم غذایی است. IBS همچنین ممکن است ناشی از واکنش های آلرژیک به مواد غذایی خاص نیز باشد.
به همین ترتیب، ایجاد تغییرات ساده در عادات غذا خوردن، مانند خوردن غذاهای سالم می تواند مشکل را حل کند. اگر از این بیماری رنج می برید باید مصرف موز و ماست که حاوی باکتری های زنده و مفید است را در رژیم غذایی خود بیشتر کنید.
بیماری التهابی روده (IBD)
IBD یک عفونت مزمن است که بر روی دیواره روده تأثیر می گذارد. دو نوع اصلی از IBD به نام های کولیت اولسراتیو و بیماری کرون وجود دارد. عفونت باعث می شود که دیواره های روده ملتهب شوند. برخی از علائم مرتبط با این عفونت شامل اسهال آبکی با اثری از خون یا موکوس می باشد. IBD معمولا به صورت حملات حاد اتفاق می افتد و ممکن است در زمان های مشخصی، بدتر شود. یکی از این زمان ها صبح زود است. با وجود این بیماری ممکن است صبح اسهال بگیرید و به همین دلیل حتی مجبور باشید از خواب بیدار شوید.
باکتری ها و ویروس ها
در برخی از موارد نیز وقوع اسهال در صبح ممکن است به علت عفونت باکتریایی یا ویروسی باشد. این عفونت ها به طور عمده از طریق مصرف مواد غذایی و آب آلوده وارد بدن می شوند. در حالی که ورود باکتری ها و ویروس هایی مانند E. coli با ایجاد مسمومیت غذایی ممکن است در طول روز نیز سبب اسهال و استفراغ شوند، اما این مشکل در صبح زود بیشتر ایجاد می شود. این اتفاق به خصوص زمانی که بیماری خفیف است و قبل از خواب غذا یا آب آلوده مصرف شده است، رخ می دهد.
واکنش به دارو
برخی از داروها به ویژه آنتی بیوتیک ها، ممکن است با اسهال صبحگاهی همراه باشند. اسهال ناشی از واکنش بدن توسط یک دارو خاص ممکن است در هر زمان از روز رخ دهد. با این حال، این مشکل بیشتر در صبح ایجاد می شود. وقتی خواب هستیم، بیشتر ارگان های بدن ما تمایل دارند که به حالت سکون در آیند. پس از بیدار شدن، ارگان های مختلف فعال می شوند و ممکن است به یک دارو که در تمام طول شب در جریان خون گردش داشته است واکنش نشان دهند. این عامل احتمالا باعث ایجاد اسهال در ساعات اولیه روز می شود.
سوء مصرف مواد
سوء استفاده از مواد خاصی نیز ممکن است منجر به اسهال در صبح شود. برخی از مواد مانند الکل و نیکوتین به عنوان محرک روده شناخته می شوند. علاوه بر این، این وضعیت ممکن است در نتیجه مصرف مواد مخدر نیز ایجاد شود. اکثر این موارد یعنی خوردن الکل و مصرف مواد و نیکوتین در شب رخ می دهد. بنابراین ممکن است صبح که از خواب بیدار می شوید با پدیده اسهال مواجه شوید. این موضوع اصلا جای تعجب ندارد.
بارداری
بارداری معمولا موجب ایجاد بیماری صبحگاهی یا همان حالت تهوع صبحگاهی می شود. این اتفاق عمدتا به دلیل افزایش سطح هورمون ها، مانند هورمون گونادوتروپین جفتی انسانی (HCG) و هورمون استروژن در بدن رخ می دهد. علاوه بر بیماری صبحگاهی، افزایش سطح هورمون ها ممکن است باعث ایجاد اسهال در ساعات اولیه روز شود.
تهوع و استفراغ حاملگی نیز یک رخداد رایج است و ممکن است در هر زمانی از روز رخ دهد. با این وجود، احتمال ایجاد این دو مشکل همراه با اسهال، در سه ماهه اول بارداری، بیشتر است. داروهای ضد بارداری خاصی نیز وجود دارند که ممکن است به این وضعیت منجر شوند.
استرس روانی
اگرچه شایع نیست، اما تنش روانی و اجتماعی نیز ممکن است هر روز صبح باعث اسهال شود. این در حالی است که به دلیل سکون بدن در حالت خواب، حرکات روده ای ناشی از این استرس حداقل خواهد بود. اما زمانی که بیدار می شوید کم کم حرکات روده بیشتر شده و در ساعات اولیه روز به اسهال مبتلا می شوید. اگر اسهال صبحگاهی شما به این دلیل ایجاد شده باشد، بعد از حل شدن استرس روانی، وضعیت باید به حالت عادی باز گردد.
علل دیگر
سایر علل جزئی که ممکن است به ایجاد اسهال در صبح دامن بزنند عبارتند از:
تغییر در ریتم شبانه روزی بدن: به این ریتم اساسا ساعت بدن گفته می شود. تغییر در ساعت فیزیولوژیکی بدن می تواند اسهال ایجاد کند. هنگامی که ساعت بدن به طور معمول در جریان است، حرکات روده ای در شب بسیار کم است و کم کم از ساعت ۸ صبح این حرکات شروع می شوند. اما هنگامی که ریتم بدن به هم می خورد، اجابت مزاج ممکن است در هر ساعتی از شبانه روز رخ دهد.
عدم تعادل هورمونی و فعالیت عصبی: برای فعال و هشیار نگه داشتن بدن، فعالیت عصبی و سطح هورمون ها پس از بیدار شدن تغییر می کنند. این تغییر علاوه بر ایجاد هشیاری ممکن است منجر به افزایش حرکت روده و در نتیجه اسهال شود.
خوردن صبحانه: خوردن صبحانه در صبح خیلی زود ممکن است رفلاکس اجابت مزاج که به نام های دیگری مانند duodenocolic و gastrocolic نیز شناخته می شود را تحریک کند. این تحریک می تواند عامل ایجاد اسهال باشد. خوردن صبحانه ای که حاوی آبمیوه و شیر است نیز چنین شرایطی را به وجود می آورد. چنین مواردی به خصوص در افرادی که عدم تحمل لاکتوز و فروکتوز دارند، موجب تحریک روده می شود.
نحوه برخورد با اسهال در صبح
با توجه به علل بسیاری که برای ایجاد اسهال صبحگاهی وجود دارد، مشکل است که بتوان به طور دقیق گفت که علت ایجاد اسهال در صبح چیست؟ به همین دلیل برای تشخیص درست بهتر است که به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص پزشک باید از مواردی مانند رژیم غذایی، الگوهای ورزشی و شرایط استرس زا در زندگی شما اطلاعات کافی را کسب کند. ضمن این که گاهی برای بررسی بیشتر نمونه ای از مدفوع و ادرار به آزمایشگاه فرستاده می شود. اگر بیماری مزمن باشد و تقریبا هر روز صبح رخ دهد، ممکن است پزشک دستور بررسی های بیشتری را مانند کولونوسکوپی تجویز کند.
در حالی که هیچ درمان خاصی برای این وضعیت وجود ندارد، اما اقدامات خاصی وجود دارند که می توانند این بیماری را تا حدودی کنترل کنند. این اقدامات عبارتند از:
- مصرف پروبیوتیک ها برای بازگرداندن فلور روده به شرایط عادی
- مصرف متعادل فیبر که به افرادی که اسهال مزمن دارند کمک می کند. یکی از دلایل اصلی اسهال مصرف فیبر زیاد است.
- اجتناب از مصرف نوشیدنی های تحریک کننده و غذاهایی که سیستم روده را تحریک می کنند مانند الکل، غذاهای تند، آبمیوه ها، لبنیات و نوشیدنی های کافئین دار.
- مصرف داروهای ضد اسهال مثل لورئامید می توانند تا زمان تعیین علت اسهال موجب کاهش علائم شود.