رشد بی رویه اضافه وزن در جهان، دیگر کم کم در حال همه گیر شدن است. زیرا اکثر افراد بی تحرک شده اند و تمایل به خوردن غذا دارند. با این حال، افزایش ناگهانی وزن هنوز از نظر متخصصان موضوعی عادی نیست، افزایش وزن ناگهانی اگر در بازه زمانی کوتاهی مانند ۲۴ تا ۴۸ ساعت رخ دهد می تواند نشانه ای از بیماری های مختلف باشد. این عارضه در این شرایط ممکن است به تست های تشخیصی نیاز داشته باشد، به ویژه اگر با علائمی نظیر تورم پاها، اختلال بیش از حد شکمی یا مشکل تنفس همراه باشد.
در برخی از مواقع نیز افزایش ناگهانی وزن بدن در طی مدت ۲ الی ۳ ماه رخ می دهد. در این شرایط نیز گاهی علت بیماری زمینه ای است. در هر صورت در ادامه این مطلب پیام سلامت در مورد علل افزایش ناگهانی وزن و روش های پشیگیری از این عارضه صحبت می کنیم.
دلیل افزایش وزن بدن
اکثر ما، با افزایش سن، شاهد افزایش وزن بدن و میزان چربی بدن خواهیم بود. درصد چربی بدن در حالت ایجاد اضافه وزن یا چاقی افزایش می یابد. با این حال، تنها چربی نیست که ممکن است مسئول ایجاد این اضافه وزن باشد. مواد غذایی، مدفوع و مایعات دیگر عواملی دیگری هستند که می توانند به افزایش وزن کمک کنند. علاوه بر این، دیگر اندام ها و ساختارهای بدن نیز به افزایش وزن بدن کمک می کنند. مهم تر از همه هم استخوان ها هستند و در برخی بیماری ها تراکم استخوان، موجب افزایش وزن بدن می شود.
چربی، غذا، مایعات یا مدفوع
چاقی یک مشکل جهانی است. داشتن اضافه وزن یا چاقی به این معنی است که تجمع چربی در بدن وجود دارد. با این حال، وزن بدن می تواند به دلایل زیر به صورت ناگهانی تغییر کند:
- مواد غذایی: در صورتی که مقدار زیادی مواد غذایی مصرف شود و در داخل روده باقی بماند.
- مایعات: در صورتی که مقدار زیادی مایع مصرف شده و بر اثر ابتلا به برخی از بیماری ها، این مایعات در داخل بدن حفظ شود.
- مدفوع: در صورتی که مقدار زیادی مدفوع در داخل روده نگه داشته شود.
علل افزایش ناگهانی وزن بدن
انباشت چربی، نمی تواند افزایش وزن یک شبه را توضیح دهد. افزایش وزن بدن به علت انباشت چربی به تدریج رخ داده و هفته ها، ماه ها و حتی سال ها طول می کشد. بنابراین، عمدتا مواد غذایی، مایعات و مدفوع است که باعث افزایش ناگهانی و بیش از حد وزن در طی چند روز می شود. این عوامل می توانند به دلیل تغییر در رژیم غذایی و یا سبک زندگی رخ دهند یا می توانند به بیماری هایی که اشتها را تحت تاثیر قرار دهند، مانع حرکت روده می شوند یا در تولید ادرار اختلال ایجاد می کنند، مربوط باشند.
پرخوری
پرخوری یکی از شایع ترین علل افزایش ناگهانی وزن است. این عادت غیر عادی گاهی برای همه ما تکرار می شود. افزایش وزنی که بلافاصله اتفاق می افتد، با وزن مواد غذایی که در وعده های حجیم مصرف می شود، همبستگی دارد. به عنوان مثال، فرد بعد از مصرف ۲ پوند غذا و نوشیدنی ، حدود ۲ پوند وزن اضافه خواهد کرد. برخی از بیماری ها نیز ممکن است منجر به افزایش اشتها شده و اختلالات خاصی در خوردن غذا ایجاد کنند. این بیماری ها نیز ممکن است در افزایش ناگهانی وزن ناشی از مصرف بیش از حد قند و انباشت آن به صورت چربی، نقش داشته باشند.
یبوست
یبوست دلیل دیگری برای افزایش ناگهانی وزن بدن است. با جمع شدن مدفوع در روده ها، فرد ممکن است متوجه شود که وزن بدنش افزایش پیدا کرده است. مقدار مدفوع موجود در روده ها می تواند از ۱ پوند تا ۴ پوند متفاوت باشد. بنابراین افرادی که در معرض یبوست هستند ممکن است بعد دفع مدفوع، کاهش ناگهانی وزن را شاهد باشند.
یبوست اغلب به مواد غذایی مصرفی و سبک زندگی، مانند مصرف کم مایعات، مصرف فیبر کم و بی تحرکی، مرتبط است. با این حال، یبوست می تواند نشانه ای از چندین بیماری و اختلال در بدن باشد. بسیاری از موارد یبوست، هیچ دلیلی قابل تشخیصی ندارند.
گیر افتادن مدفوع
مدفوع می تواند به یک جرم فشرده سفت تبدیل شود. در این حالت، نمی توان آن را به راحتی از روده خارج کرد. به این حالت در علم پزشکی گیر افتادن مدفوع می گویند. این بخش سفت شده مدفوع می تواند عبور مدفوعی که در بالا روده است را تحت تأثیر قرار داده و به اصطلاح انسداد ایجاد کند. گاهی به دلیل عبور مقداری مدفوع رقیق از این بخش سفت شده مدفوع، فرد متوجه انسداد نمی شود.
ادم
ادم، واژه پزشکی برای توصیف تورم است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که مایعات در بخشی از بدن مانند اندام ها (ادم محیطی) و یا حتی در حفره شکم (آسیت) جمع می شوند. سیالات می توانند در ریه ها (ادم ریوی) یا در اطراف ریه ها (پلورال افیوژن) یا در اطراف قلب (افیوژن پریکارد) جمع شوند. گاهی اوقات انباشت مایعات تعمیم پیدا می کند. این به این معنی است که جمع شدن مایعات در سراسر بدن اتفاق می افتد. در این صورت به آن anasarca گفته می شود.
احتباس سیالات در بدن می تواند به دلایل مختلف زیر رخ دهد:
- بیماری های کلیوی
- بیماری های کبدی
- نارسایی قلبی
- سوء تغذیه
- ایدروژنی (عوارض جانبی برخی از داروها یا تزریق وریدی و بیش از حد مایعات
سایر علل افزایش ناگهانی وزن
کم کاری تیروئید
اگر به غیر از افزایش ناگهانی وزن علائم دیگری مانند خستگی، خشکی پوست و یا نازک شدن موها دارید، ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا باشید. کم کاری تیروئید بیماری است که در آن غده تیروئید موجود در گردن، بها اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند. یکی از کارکردهای این غده، کنترل متابولیسم است. اگر هورمون تیروئیدی کافی در بدن تولید نشود، بدن انرژی زیادی نمی سوزاند. وقتی سوخت و ساز بدن کاهش می یابد، مقدار کالری که در طول روز می سوزانید نیز کاهش می یابد.
به گفته متخصصان انجمن تیروئید آمریکا، از هر ۸ زن ۱ زن در طول زندگی به اختلال تیروئیدی مبتلا می شود. علائم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
- ضعف عضلانی
- احساس سرما
- نفخ
- یبوست
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
PCOS یکی دیگر از بیماری های ناشی از اختلال در تولید هورمون ها است. این اختلال توسط عدم تعادل در تولید هورمون های جنسی مانند استروژن و تستوسترون مشخص می شود. این عدم تعادل منجر به نامنظم شدن قاعدگی، آکنه و حتی رشد بیش از حد مو روی صورت می شود. این اختلال، که از هر ۱۰ زنی که در سن باروری هستند بر روی ۱ زن تاثیر می گذارد، نوعی اختلال در مصرف انسولین (هورمون تبدیل کننده کربوهیدرات به انرژی) محسوب می شود. هنگامی که بدن به انسولین مقاوم می شود، قندها و نشاسته هایی که مصرف می کنید به جای تبدیل به سوخت، به صورت چربی ذخیره می شوند.
در حالی که هیچ درمانی برای PCOS وجود ندارد، اما بسیاری از زنان مبتلا می توانند علائم خود را با تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو کنترل کنند.
اختلالات خلقی مثل افسردگی و اضطراب
اختلالات خلقی می توانند مکانیسم حس های چشایی و بویایی را تغییر داده و شما را مجبور به پرخوری کنند. بنابراین با ابتلا به این اختلالات، میزان غذایی که مصرف می کنید، افزایش می یابد. در این شرایط نیز افزایش ناگهانی وزن طبیعی است. افسردگی و اضطراب می توانند نشانه های دیگری مانند موارد زیر نیز داشته باشند:
- خستگی
- تحریک پذیری
- ناتوانی در تمرکز کردن
دوران پیری و یائسگی
بدن ۵ سال قبل از ورود شما به دوره یائسگی دچار تغییراتی می شود. البته این تغییرات در هر فردی متفاوت است و بستگی به ژنتیک دارد. به همین دلیل زمانی که از پزشکان در مورد تغییرات بدن خود در زمان یائسگی سوال می کنید، آن ها به شما خواهند گفت که دقیقا مانند مادرتان وارد این دوران می شوید. اما در کل کاهش سریع مقدار هورمون هایی که در بدن شما وجود دارد می تواند باعث افزایش ناگهانی وزن شود. تغییر در سبکی زندگی تان می تواند تا حدودی به درمان این مشکل کمک کند.
بیماری کوشینگ
هورمون کورتیزول که به نام هورمون استرس نامیده می شود، در پاسخ به موقعیت های غریب و خطرناک آزاد می شود. اما هنگامی که تولید کورتیزول افزایش پیدا می کند، بیماری کوشینگ رخ می دهد و منجر به تجمع رسوبات چربی در ناحیه شکم و اطراف صورت می شود.
مصرف استروئیدها به مدت طولانی، شانس ابتلا به بیماری کوشینگ را افزایش می دهد. این بیماری می تواند توسط تشکیل تومور در غده هیپوفیز که موجب افزایش تولید و انتشار برخی از هورمون ها می شود، نیز رخ دهد. علائم دیگر این بیماری عبارتند از:
- علائم کشش پوست
- آکنه
- شکنندگی پوست
تومور تخمدان یا رحم
رشد تومور در اندام های تولید مثل زنان می تواند دلیلی برای افزایش ناگهانی وزن بدن باشد. در صورت وجود تومور در این اندام ها ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشید:
- کمردرد
- خونریزی واژینال
- مقاربت دردناک
- یبوست
داروها
داروهای روانپریشی، به ویژه داروهایی که برای افسردگی و اختلال دوقطبی تجویز می شوند، باعث افزایش وزن خواهند شد. آن ها روی مغز تاثیر گذاشته و در حالی که قصد دارند افسردگی را کاهش دهند، به طور سه گانه، تمایل بدن به خوردن غذا را افزایش می دهند. داروهایی که با فشار خون بالا مبارزه می کنند نیز می توانند موجب افزایش وزن شوند. یکی دیگر از داروهای ایجاد کننده افزایش وزن، انسولین است.
بیخوابی
کمبود خواب با هورمون های تنظیم کننده گرسنگی ارتباط دارد. سطح هورمون القا کننده گرسنگی که به نام گیرلین شناخته می شود، بعد از بی خوابی افزایش می یابد. در عین حال که هورمون ایجاد کننده حس سیری یعنی لپتین، کم می شود.
محرومیت از خواب می تواند بر تصمیم گیری شما نیز تاثیر بگذارد. به همین دلیل برای رفع خستگی ناشی از کم خوابی، به سراغ غذاهایی پر کالری می روید.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
۱۴ راه ساده و موثر جهت ایجاد انگیزه برای کاهش وزن
روش های کاهش سریع وزن که بر اساس تحقیقات علمی طراحی شده اند
[/quote]
روش های جلوگیری از افزایش ناگهانی وزن
همیشه با پزشک در مورد اضافه وزن ناگهانی که ممکن است با اختلالات یا بیماری ها مرتبط باشد مشورت کنید. با این حال، ممکن است عوامل خاصی مانند رژیم غذایی و سبک زندگی در این بین مقصر باشند. رعایت نکات زیر ممکن است برای پیشگیری از افزایش ناگهانی وزن مفید باشد.
- پرخوری نکنید.
- اگر در معرض بیماری های کلیوی یا سایر بیماری هایی هستید که ممکن است باعث حفظ مایعات در بدن شوند، در حد اعتدال مایعات مصرف کنید.
- دفع مدفوع منظمی داشته باشید. ترجیحا یک یا دو بار در روز. نوشیدن مقدار زیادی آب، خوردن غذاهای غنی از فیبر، اجتناب از مصرف دیورتیک هایی مانند الکل و کافئین و فعالیت جسمی می توانند در این راه به شما کمک کنند.
- در صورت نیاز از ملین ها برای درمان یبوست استفاده کنید.
- اگر پس از شروع مصرف دارو دچار احتباس مایعات شدید، با پزشک مشورت کنید.
- علائم احتباس مایعات را نادیده نگیرید و بلافاصله با پزشک مشورت کنید.