آشنایی با الیگوساکاریدها یا همان پری‌بیوتیک هایی که از قلب و روده پشتیبانی می کنند

اگرچه بیشتر افراد مطالبی را در مورد مونوساکاریدها و پلی ساکاریدها شنیده اند، اما تعداد کمی از افراد عادی با الیگوساکاریدها آشنا هستند. این ترکیبات مفید در بسیاری از غذاهایی که هر روز به صورت روتین استفاده می کنیم وجود دارند و با مزایایی مانند بهبود سلامت قلب، کاهش اضافه وزن و کنترل بهتر قند خون در ارتباط هستند.

در این مقاله مجله پیام سلامت همه آنچه را که باید در مورد این ترکیبات بدانید مطرح می کنیم.

الیگوساکاریدها چه نوع ترکیبی هستند؟

مانند مونوساکاریدها و پلی ساکاریدها، الیگوساکاریدها نوعی کربوهیدرات هستند. ساختار الیگوساکاریدها از حدود ۳ تا ۱۰ مونوساکارید یا قند ساده تشکیل شده است که برای تشکیل یک زنجیره طولانی به هم وصل می شوند.

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی الیگوساکاریدها بسیار شبیه به هم است. همه آنها طعم شیرینی دارند؛ معمولاً در آب حل می شوند و در منابع غذایی متنوعی وجود دارند. به عنوان مثال الیگوفروکتوز یک نوع الیگوساکارید است که به وفور در مواد غذایی مختلفی مانند گوجه فرنگی، مارچوبه و پیاز یافت می شود.

الیگوساکاریدها با دیگر کربوهیدرات هایی که به آنها پلی ساکارید گفته می شود نیز شباهت هایی دارد. در واقع بیشتر فیبری که در رژیم غذایی ما وجود دارد از الیگوساکاریدها و پلی ساکاریدها تشکیل شده است.

با این حال تفاوت اصلی بین الیگوساکاریدها و پلی ساکاریدها در این است که زنجیره پلی ساکاریدها معمولا بسیار طولانی تر از زنجیره الیگوساکاریدهاست و حتی می تواند صدها مونوساکارید را در خود جای دهد.

الیگوساکاریدها به نوعی پری بیوتیک نیز محسوب می شوند. پریبیوتیک ها ترکیباتی هستند که توسط بدن قابل هضم نیستند بلکه به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرند و توسط باکتری های مفید موجود در روده متابولیزه می شوند. از آنجا که اکثر الیگوساکاریدها قابل هضم نیستند و به عنوان پری یبوتیک عمل می کنند؛ ممکن است مصرف آنها فواید زیادی برای بدن داشته باشد. از افزایش عملکرد سیستم ایمنی بدن گرفته تا بهبود سلامت هضم و … همگی از خواص این ترکیبات هستند.

انواع الیگوساکاریدها

چندین نوع مختلف الیگوساکارید در طبیعت وجود دارد که معمولاً بیشترشان در رژیم غذایی ما یافت می شوند. الیگوساکاریدها به طور معمول بر اساس مولکول های خاص و همچنین طول و ساختار زنجیره ای‌شان دسته بندی می شوند. از این رو روش های متفاوتی برای دسته بندی این ترکیبات وجود دارد.

برخی از متداول ترین انواع الیگوساکاریدها عبارتند از:

فروکتو الیگوساکاریدها یا همان الیگوفروکتوز
گالاکتو الیگوساکاریدها
گلوکولیگوساکاریدها
لاکتوزوکروز
مالتوتریوز
الیگوساکاریدهای شیر انسان

آیا مصرف این ترکیبات برای بدن خاصیت دارد؟

بله طبق تحقیقات انجام شده این ترکیبات خواص زیر را برای بدن به همراه دارند:

بهبود عملکرد سیستم ایمنی

الیگوساکاریدها به عنوان پری بیوتیک عمل می کنند و می توانند سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و به توانایی بدن در دفاع از خود در برابر بیماری ها و عفونت بیافزاید. به طور خاص این ترکیبات با افزایش بیان سیتوکین ها، که نوعی پروتئین هستند، عملکرد سیستم ایمنی بدن را تنظیم می کنند. این ترکیبات به عنوان سوخت توسط باکتری های مفید روده استفاده می شوند. همانطور که می دانید و بارها نیز به آن اشاره کرده ایم، باکتری های مفید روده در کارکرد سیستم ایمنی و التهاب نقش اصلی دارند.

کاهش کلسترول و تری گلیسیرید

برخی تحقیقات نشان داده اند که الیگوساکاریدها می توانند به طور موثری سطح تری گلیسیرید را کاهش دهند و به این ترتیب به بهبود سلامت قلب کمک کنند. به عنوان مثال یکی از متاآنالیزهای منتشر شده در Advanced Pharmaceutical Bulletin خاطرنشان کرد که مصرف مکمل پری بیوتیک در بدن شرکت کنندگان در مقایسه با بدن افرادی که در گروه کنترل بودند؛ سطح تری گلیسیریدها، کلسترول تام و کلسترول HDL (کلسترول خوب) را به طور معنی داری بهبود می دهد.

از این گذشته بررسی دیگری که در انگلیس انجام شد گزارش داد که الیگوساکاریدها به طور بالقوه می توانند سطح تری گلیسیرید را تا ۲۷ درصد کاهش دهند.

بهبود سلامت سیستم هضم بدن

اضافه کردن الیگوساکاریدها به رژیم غذایی‌تان یک روش عالی برای بهبود سلامت روده است. در حقیقت یکی از مهمترین خواص پری بیوتیک ها برای بدن توانایی آنها در افزایش رشد نوعی از باکتری های مفید است که در دستگاه گوارش یافت می شوند.

تخمیر الیگوساکاریدها توسط میکروبیوتای روده منجر به تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه می شود. به این ترتیب مصرف این ترکیبات می تواند لایه محافظت کننده از روده را مقاوم کرده و ضمن کاهش التهاب، در برابر نشتی روده نیز موثر باشد. نشتی روده بیماری است که با افزایش نفوذ پذیری روده مشخص می شود. در این بیماری به دلیل ضعیف شدن دیواره روده ذرات مواد غذایی و سموم از دستگاه گوارش به داخل جریان خون راه پیدا کرده و باعث ایجاد علائمی مانند عدم تمرکز، کمبودهای غذایی و درد مفاصل می شود.

تثبیت قند خون

افزایش سطح قند خون می تواند عواقب جدی برای بدن به دنبال داشته باشد و عوارض جانبی مانند خستگی، تکرر ادرار و افزایش تشنگی را ایجاد کند. طبق بررسی که در سال ۲۰۱۲ توسط محققان دانشگاه فدرال آمازون در برزیل انجام شده است، فروکتو الیگوساکاریدها می توانند با کاهش سطح قند خون و کاهش سرعت هضم، برای متابولیسم گلوکز سودمند باشند.

تحقیقات دیگری که بر روی حیوانات انجام شده اند نیز نشان داده اند که الیگوساکاریدها می توانند حساسیت به انسولین را افزایش داده و توانایی بدن در انتقال قند از جریان خون به سلول هایی که می توانند از گلوکز به عنوان سوخت استفاده کنند را بهبود بخشد.

کاهش وزن

اگر به دنبال کاهش وزن هستید باید در روز چند وعده از مواد غذایی حاوی پری بیوتیک ها در رژیم غذایی خود استفاده کنید. طبق بررسی های انجام شده در میلان ایتالیا، مصرف مکمل سینوبیوتیک، که ترکیبی از پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها است می تواند برای کنترل وزن مفید باشد. از طرفی الیگوساکاریدها به تحریک رشد پروبیوتیک ها که با افزایش وزن و کاهش چربی شکم ارتباط دارند؛ کمک می کنند.

معرفی منابع غذایی که حاوی این ترکیبات هستند

این ترکیب در میوه ها و سبزیجات مختلفی وجود دارد که می توانید به راحتی آنها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. برخی از مهترین منابع حاوی الیگوساکاریدها عبارتند از:

انواع پیاز
سیر
تره فرنگی
مارچوبه
گوجه فرنگی
جیکاما
ریشه قاصدک
موز
یاکون
گندم
کاسنی تلخ
کنگر فرنگی
ریشه بوردوک

خطرات و عوارض جانبی ناشی از مصرف الیگوساکاریدها

مواد غذایی غنی از الیگوساکاریدها معمولا پر از فیبر نیز هستند. درست است که مصرف فیبر برای بدن خواص زیادی دارد اما استفاده بیش از حد از این ترکیب می تواند عوارضی مانند تولید گاز در معده، نفخ و درد معده را به همراه داشته باشد. برای جلوگیری از ایجاد علائم منفی حتماً میزان فیبر را در رژیم غذایی خود به آرامی افزایش داده و آن را با مقدار زیادی آب میل کنید تا بدن به درستی آبرسانی شود.

علاوه بر این در حالی که مصرف انواع خوراکی های حاوی الیگوساکارید به طور کلی برای اکثر بزرگسالان سالم بی خطر تلقی می شود اما ممکن است استفاده از آن به شکل مکمل نیاز به نظارت پزشک داشته باشد. به خصوص اگر بیماری زمینه ای خاصی دارید یا دارو مصرف می کنید.

افرادی که رژیم غذایی کم FODMAP دارند نیز باید میزان مصرف الیگوساکاریدها را در رژیم غذایی خود محدود کنند. زیرا مصرف زیاد این ترکیبات می تواند باعث بروز علائم گوارشی در افراد حساس شود. بنابراین الیگوساکاریدها در کنار فواید بیشماری که برای بدن دارند؛ در پاره ای از مواقع و با توجه به وضعیت بدنی افراد، ممکن است برای برخی از افراد عوارض جانبی در پی داشته باشند.

نتیجه گیری

الیگوساکاریدها نوعی کربوهیدرات هستند که از چندین مونوساکارید یا قند ساده که به کمک یک زنجیره طولانی به یکدیگر متصل شده اند؛ تشکیل شده است. این کربوهیدرات ها به عنوان پری بیوتیک در بدن عمل می کنند و توسط باکتری های مفید موجود در روده تخمیر شده و موجب بهبود وضعیت میکروبیوم روده می شوند.

الیگوفروکتوز، گالاکتو-الیگوساکاریدها، مالتوتریوز و لاکتوزوکروز از جمله فراوان ترین الیگوساکاریدهای موجود در طبیعت هستند. بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید، افزایش سلامت سیستم هضم، بهبود کنترل قند خون و بهبود روند کاهش وزن همگی از جمله مهمترین خواص الیگوساکاریدها محسوب می شوند.

این ترکیبات مفید را به همراه سایر مواد مغذی دیگر می توان در انواع منابع غذایی از جمله پیاز، سیر، تره فرنگی، مارچوبه و گوجه فرنگی یافت.