انسداد آئورت شکمی به معنی بسته شدن یا تنگی یکی از شریان های بزرگ خارج شده از آئورت در شکم، است. با این مطلب پیام سلامت همراه ما باشید.
- شاخه ای از آئورت می تواند به دلایلی مختلفی از جمله تصلب شرایین، رشد غیر طبیعی عضلات در دیواره عروق (دیسپلازی fibromuscular)، لخته شدن خون، و یا اختلالات دیگر، مسدود شود.
- انسداد آئورت شکمی موجب علائم مربوط به کمبود جریان خون، از جمله درد، در منطقه ای که شریان عمل می کند، می شود.
- روش های تصویر برداری، راه کار تشخیصی انسداد آئورت شکمی است.
- درمان با حذف لخته خون، آنژیوپلاستی و یا گاهی از طریق جراحی پیوند بای پس، صورت می گیرد.
مطالب پیشنهادی برای کسب اطلاعات بیشتر:
- آنوریسم آئورت چیست و راه های درمان آن کدام است؟
- همه چیز درباره بیماری های قلبی
آئورت بزرگترین سرخرگ بدن است؛ که خون غنی از اکسیژن را از قلب دریافت کرده و به توزیع آن در بدن از طریق شریان های کوچکتر که آن را شاخه می نامیم، می پردازد.
آئورت شکمی نیز بخشی از آئورت است که از مسیر حفره شکمی می گذرد.
شاخه های مهم آئورت شکمی شامل موارد زیر می شوند:
- روده (عروق و شریان سلیاک مزانتریک فوقانی)
- کلیه (سرخرگ کلیوی)
- پاها (شریان ایلیاک)
انسداد شریان ها که شاخه ای از آئورت هستند؛ ممکن است به طور ناگهانی و یا به آرامی، صورت پذیرد.
انسداد ناگهانی (انسداد حاد) شاخه آئورت شکمی ممکن است به دلیل یک لخته خون که در شریان توسعه یافته و یا از جای دیگر (آمبولی) به این مکان آمده، یا به دلیل لایه های عروق که به طور ناگهانی از هم جدا شده اند؛ رخ دهد.
انسداد تدریجی شاخه آئورت شکمی ممکن است ناشی از سخت شدن رگ ها (تصلب شرایین)، که در آن کلسترول و مواد چرب دیگر به صورت پلاک روی دیواره عروق رسوب می کنند؛ یا رشد غیر طبیعی عضلات در مجاورت شریان (دیسپلازی fibromuscular)، و یا فشرده سازی عروق به دلیل وجود تومور در حال رشد در شکم، باشد.
انسدادهای مشابه می تواند در رگ های خونی پاها و یا در موارد نادرتر در بازوها، مشاهده شود.
علائم انسداد آئورت شکمی
در انسداد ناگهانی جریان خون، درد فوری شدید. در شکم، پشت، پاها و یا بسته به این که عروق چه ناحیه ای مسدود شده است؛ احساس می شود. در این حالت نارسایی ارگان ها و مرگ بافت ها (نکروز) در عرض چند ساعت رخ می دهد؛ مگر اینکه جریان خون دوباره بازسازی شود.
علائم انسداد تدریجی بسته اینکه عروق درگیر در کجا قرار دارند و میزان انسداد چقدر است؛ تعیین می شود.
علائم انسداد آئورت شکمی پایین تر و عروق ایلیاک مشترک (در پاها)
انسداد ناگهانی آئورت پایین که در آن به شریان ایلیاک مشترک تقسیم می شود؛ باعث دردناک شدن ناگهانی هردو پا می شود. در این حالت پاها رنگ پریده و سرد و گاها بی حس است. فراموش نکنید که انسداد ناگهانی شریان ایلیاک که موجب ایجاد علائم تنها در یک پا شود؛ یک مورد اورژانس پزشکی است.
تنگی تدریجی آئورت پایین تر یا هر دو شریان ایلیاک مشترک، می تواند باعث دل درد و درد در راه رفتن (لنگش متناوب) که رو باسن و ران هر دو پا اثر می گذارد، شود. پاها ممکن است سرد و رنگ پریده شود. اگر چه در این شرایط پاها معمولا طبیعی به نظر می رسد. انسداد مزمن همچنین می توانید باعث اختلال در نعوظ شود. این ترکیب از لنگش و اختلال در نعوظ را سندرم Leriche می نامند.
علائم انسداد شریان کلیوی
انسداد ناگهانی و کامل یکی از شریان های کلیوی که کلیه ها را تغذیه می کنند؛ می تواند موجب یک درد ناگهانی در پهلو و وجود خون در ادرار شود. این علائم هشدار دهنده حالت اورانسی پزشکی است و بیمار باید هرچه سریع تر به بیمارستان منتقل شود.
انسداد تدریجی،موجب تنگی متوسط یک یا هر دو شریان کلیوی می شود. نشانه های این ضوعیت کاهش عملکرد درست کلیه است. در موارد نادر، تنگی یک یا هر دو شریان کلیوی موجب نارسایی کلیه و یا فشار خون بالا (یک نوع اختلال به نام فشار خون renovascular) می شود. کمتر از ۵ درصد از افراد مبتلا به فشار خون بالای renovascular می شوند؛ اما در صورت ابتلا کنترل این نوع فشار خون مشکل است.
علائم انسداد عروق مزانتریک فوقانی
انسداد ناگهانی و کامل شریان مزانتریک فوقانی باعث شدید شکم درد، تهوع و استفراغ شده و یک اورژانس پزشکی محسوب می شود. اغلب افراد در این حالت با استفراغ و احساس نیاز فوری به اجابت مزاج روبرو می شوند. در این حالت همچنین بیمار ممکن است به دلیل در بر گرفته شدن بخش بزرگی از روده توسط شریان مزانتریک فوقانی، احساس درد شدید شکم و فشار روی شکم داشته باشد. این نوع درد معمولا گسترده، مبهم و حساس به لمس است. در این حالت شکم ممکن است کمی متورم (متسع) شود.
پزشکان از طریق یک گوشی پزشکی، ابتدا صداهای روده را به دنبال یک صدای غیرطبیعی بررسی می کنند. اگر هیچ صدای اضافی در این حالت شنیده نشود، ممکن است بررسی مدفوع بیمار کمک کننده باشد. مدفوع بیمار در ابتدا حاوی مقدار کمی از خون است؛ اما بخیلی زود کاملا خونین به نظر می رسد. در این حالت فشار خون بیمار می افتد و ممکن است منجر به کانگرن (قانقاریا) روده و شوک شود.
تنگی تدریجی شریان مزانتریک فوقانی معمولا باعث ایجاد درد در حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از هر وعده غذایی می شود. این درد به دلیل نیاز روده در طول هضم غذا به خون بیشتر، است. این درد، ثابت، شدید و معمولا در اطراف ناف است. این درد باعث می شود بیمار از غذا خوردن بترسد. به طوری که ممکن است وزن زیادی را از دست بدهند. از آنجا که جریان خون به روده کاهش می یابد، مواد مغذی کمتری به جریان خون جذب می شود، و این موضوع نیز به کاهش وزن بیمار کمک می کند. همچنین افراد مبتلا به درد پس از خوردن غذا نیز ممکن است دچار تهوع، استفراغ، یبوست یا اسهال شوند.
شریان مزانتریک فوقانی تامین کننده بخش بزرگی از خون به روده است. هنگامی که این عروق مسدود شوند، بافت روده شروع به مردن می کند.
علائم انسداد شریان کبدی و طحالی
انسداد شریان کبدی، که تامین کننده خون کبد، یا شریان طحالی، که تامین کننده خون طحال است؛ معمولا به اندازه مسدودیت شریان های اصلی عرضه خون به روده، خطرناک نیست. با این حال، در این حالت ممکن است بخش هایی از کبد یا طحال آسیب ببیند. افراد مبتلا به انسداد شریان کبدی ممکن است بدون علامت باشند و یا ممکن است درد شکم، تب و لرز، تهوع، استفراغ و زردی پوست (یرقان) داشته باشند. افراد مبتلا به انسداد شریان طحالی نیز ممکن است بدون علامت باشند و یا درد شکم و تب و لرز داشته باشند.
تشخیص انسداد آئورت شکمی
روش های تصویربرداری بهترین شیوه تشخیص انسداد آئورت شکمی است.
پزشکان معمولا بر اساس علائم و یافته های دیده شده در طول معاینه فیزیکی فرد، به بیماری مشکوک می شوند. سپس تست های تصویربرداری مانند سونوگرافی داپلکس، توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) (CT)، آنژیوگرافی، آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی یا آنژیوگرافی سنتی برای تایید تشخیص، استفاده می شود.
معمولا آنژیوگرافی، یک روش تهاجمی است که در آن از یک کاتتر پلاستیکی انعطاف پذیر است که از قسمت بالایی ران وارد یکی از شریان های اصلی بیمار می شود. این روش زمانی انجام می شود که احتمال می رود جراحی یا آنژیوپلاستی (باز کردن انسداد رگ توسط باد کردن بالونی کوچک در عروق) مورد نیاز است. در چنین مواردی، هدف آن است که پزشکان تصاویری واضح از شریان آسیب دیده قبل از عمل جراحی یا آنژیوپلاستی، بدست آورند. به ندرت، آنژیوگرافی برای تعیین اینکه آیا جراحی یا آنژیوپلاستی، مورد نیاز است؛ مورد استفاده قرار می گیرد. در آنژیوگرافی، یک رنگ (کنتراست) که می تواند در اشعه ایکس دیده می شود به یک سرخرگ از طریق کاتتر پلاستیکی انعطاف پذیر تزریق می شود. این رنگ طرحی کلی از داخل شریان را با کمک اشعه ایکس نشان می دهد. بنابراین آنژیوگرافی می تواند قطر دقیق عروق را نشان داده و دقیق تر از سونوگرافی داپلر در تشخیص برخی از انسدادها، کمک کننده باشد.
درمان انسداد آئورت شکمی
ترمیم و تعمیر مسیر جریان خون توسط آنژیوپلاستی و یا حذف لخته خون، اصلی ترین درمان انسداد آئورت شکمی است.
انسداد حاد آئورت شکمی یک اورژانس جراحی برای برداشتن لخته خون (embolectomy)، آنژیوپلاستی، و یا برخی روش های دیگر (مانند تزریق دارو برای شکستن لخته و یا انجام جراحی فوری بای پس) برای بازگرداندن جریان خون به منطقه آسیب دیده است.
درمان انسداد آئورت پایین تر و عروق ایلیاک مشترک (در پاها)
برای انسداد ناگهانی و کامل آئورت پایین تر و عروق ایلیاک مشترک، بلافاصله جراحی انجام می شود. در این روش که Embolectomy نام دارد؛ با استفاده از سوند به داخل سرخرگ رفته، و به بیرون راندن یا خلاء کردن لخته اقدام می شود. و یا با ایجاد یک برش در عروق در حین عمل جراحی باز، به از بین بردن لخته مبادرت می ورزند.
درمان انسداد شریان کلیوی
آنژیوپلاستی برای حذف لخته خون یا عمل جراحی باز، برای انسداد کامل و ناگهانی شریان کلیوی انجام می شود. اگر این روش به سرعت انجام شود؛ می تواند جریان خون و عملکرد کلیه را بازگرداند.
در آنژیوپلاستی، یک کاتتر با یک بالون در نوک آن به بخش تنگ شریان رفته و سپس بالون متورم می شود و مسیر را باز می کند. برای باز باقی ماندن محل انسداد پس از خروج بالون، گاهی اوقات یک لوله فلزی توری (استنت) در محل انسداد قرار داده می شود. برخی استنت ها همچنین حاوی داروهایی هستند که به آرامی منتشر می شود (استنت آزاد کننده دارو) و به جلوگیری از رشد مجدد انسداد کمک می کند. در این زمینه داروهای آنتی پلاکت هم ممکن است به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
در موارد تدریجی و انسداد متوسط شریان کلیوی، تا زمانی که خون کافی به کلیه برسد و فشار خون در بیمار کنترل شود؛ هیچ درمان خاصی مورد نیاز نیست. در صورتی که فشار خون بالای renovascular توسعه یابد؛ داروهای ضد فشار خون استفاده می شود.در بیشتر موارد، حداقل سه داروی ضدفشارخون مورد نیاز است. در این زمینه آنزیم مهار کننده (ACE) که تبدیل کننده آنژیوتانسین است، مفید است. هنگام مصرف این آنزیم باید فشار خون بیمار کنترل شود؛ و اگر فشار خون بالا همچنان ادامه دارد و شدید است و یا اگر عملکرد کلیه رو به وخامت است؛ پزشکان ممکن است عمل جراحی آنژیوپلاستی یا بای پس را برای بازگرداندن جریان خون به کلیه توصیه است.
درمان انسداد عروق مزانتریک فوقانی
هنگامی که شریان مزانتریک فوقانی به طور ناگهانی و به طور کامل مسدود شود؛ تنها آنژیوپلاستی فوری با قرار دادن استنت، جراحی و یا درمان دارویی می تواند جریان خون را با سرعت کافی بازیابی کرده و زندگی فرد را نجات دهد. در اغلب این موارد، روش بهتر از نظر زمانی، ارسال مستقیم بیمار به اتاق جراحی به جای انجام تست های تشخیصی است. در طول عمل جراحی، پزشکان ممکن است انسداد را حذف کرده و یا آن را دور بزدند. همچنین ممکن است آنها قسمتی از روده را که تحت تاثیر این شمکل آسیب دیده، حذف کنند.
داروهایی که موجب حل شدن لخته خون و یا گسترش (گشاد) شریان می شوند، ممکن است در طول مراحل تشخیص انسداد، مشکل را حل کنند. این داروها به طور مستقیم به شریان خون تزریق می شوند و ممکن است انسداد را باز کنند. این روش ممکن است نیاز به عمل جراحی را مرتفع سازد. اما اینکه فرد بیمار فرصت زنده ماندن دارد و اینکه روده اش در این پروسه از بین نمی رود، عوامل خطرزایی است که پزشکان رو مجبور به جراحی سریع می نماید.
اگر شریان مزانتریک فوقانی به تدریج تنگ شود، نیتروگلیسیرین ممکن است برای بهبود ردد در شکم، موثر باشد. اما در این حالت نیز، در نهایت آنژوپلاستی یا جراحی برای باز شدن عروق تنگ شده، مورد نیاز است.
درمان انسداد کبدی و شریان طحالی
به دلیل حساسیت بیش از حد کبد و طحال، برای باز شدن انسداد شریان کبدی و طحالی، قطعا جراحی مورد نیاز است.