انسداد ورید شبکیه چشم ؛ علل، نشانه ها، عوامل خطر، روش های تشخیص و درمان

انسداد ورید شبکیه به معنی ایجاد انسداد در یکی از رگ های خونی موجود در شبکیه است. شبکیه جایی است که تصاویر به سیگنال عصبی تبدیل می شوند. یک ورید اصلی و چندین رگ شاخه ای در شبکیه وجود دارد که خون و اکسیژن را به قسمت های مختلف شبکیه عرضه می کنند. انسداد می تواند در هر یک از آنها ایجاد شده و عملکرد رگ را تحت تاثیر قرار دهد. انسداد ورید شبکیه چشم اغلب به علت لخته شدن خون رخ می دهد.

انسداد می تواند باعث تجمع خون یا سایر مایعات در شبکیه شود. تجمع خون و مایعات باعث کاهش توانایی شبکیه در فیلتر کردن نور می شود. در این شرایط افت ناگهانی قدرت بینایی ممکن است رخ دهد. شدت این افت نیز بستگی به میزان مسدود شدن ورید دارد.

این بیماری نسبتا غیر معمول است و  در هر ۱۰۰۰ نفر، در ۲ نفر رخ می دهد. انسداد ورید شبکیه چشم بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال رخ می دهد. با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با علل، نشانه ها، عوامل خطر، روش های تشخیص و درمان انسداد ورید شبکیه چشم بیشتر آشنا شوید.

انسداد ورید شبکیه چشم چیست؟

شریان ها خون را از قلب به سایر قسمت های بدن حمل می کنند. ایجاد مانع در این رگ ها با نام علمی انسداد شناخته می شود. چشم اندامی است که اغلب با دوربین مقایسه می شود. جلوی چشم حاوی یک لنز است که تصاویر را روی پشت چشم متمرکز می کند. این منطقه که شبکیه نامیده می شود با سلول های عصبی ویژه ای که نور را به سیگنال هایی تبدیل می کند که از طریق عصب بینایی به مغز فرستاده می شود، (جایی که تصاویر شناخته می شوند) پوشیده شده است. بیماری هایی که شبکیه را تحت تاثیر قرار می دهند، می توانند حس بینایی را نیز دچار اختلال کنند.

هنگامی که یک ورید در شبکیه مسدود می شود، خون نمی تواند از شبکیه تخلیه شود. این انسداد منجر به خونریزی و نشت مایعات از عروق خونی به دورن چشم می شود. دو نوع انسداد ورید شبکیه وجود دارد:

  • انسداد ورید مرکزی شبکیه (CRVO): انسدادی است که در ورید اصلی شبکیه رخ می دهد
  • انسداد ورید شعاعی شبکیه (BRVO): انسدادی است که در یکی از رگه های شاخه ای کوچکتر رخ می دهد.

سلول های عصبی برای تامین اکسیژن و مواد مغذی به یک منبع ثابت از خون نیاز دارند و رگ های خونی وظیفه تامین این خون را بر عهده دارند. اکثر افراد می دانند که در زمان سکته مغزی چه اتفاقی می افتد. در این بیماری یک لخته کوچک خون، جریان خون را در  یکی از شریان های وارده به مغز مسدود می کند و ناحیه ای که خونرسانی نمی شود، آسیب می بیند. در انسداد ورید شبکیه چشم نیز چیزی شبیه به این عارضه رخ می دهد.

چرا افراد مبتلا به انسداد ورید شبکیه بینایی خود را از دست می دهند؟

  • ادم ماکولا: ماکولا، قسمت کوچک و مرکزی شبکیه است که امکان دید دقیق را فراهم می کند. نشت خون و مایع به ماکولا سبب تورم و ایجاد بیماری به نام ادم ماکولا می شود. این بیماری موجب تاری دید و یا از بین رفتن قدرت بینایی می شود.
  • Neovascularization: انسداد ورید شبکیه می تواند شبکیه را مجبور کند تا عروق خونی جدید و غیر طبیعی بسازد. به این بیماری neovascularization گفته می شود. این عروق جدید ممکن است خون یا مایع را به داخل زجاجیه وارد کنند. در این حالت لکه های کوچک و یا ابری به نام فلوتر در میدان دید ظاهر می شود. با وجود neovascularization شدید، شبکیه ممکن است از پشت چشم جدا شود.
  • گلوکوم نئوواسکولار: عروق خونی جدید در برخی قسمت های چشم می توانند باعث درد و افزایش فشار در داخل چشم شوند.
  • نابینایی: عوارض RVO، به ویژه اگر درمان نشود، می تواند منجر به از دست دادن غیر قابل برگشت قدرت بینایی شود.

چه عواملی باعث انسداد ورید شبکیه می شوند؟

وقوع  این انسداد در افرادی که سابقه تنگ شدن رگ های خونی را دارند و یا رگ های خونیشان آسیب دیده اند شایع تر است. این افراد شامل کسانی می شوند که با بیماری های زیر درگیر هستند:

  • آترواسکلروز (سفت شدن شریان ها)
  • گلوکوم (آسیب بر روی عصب بینایی که معمولا ناشی از افزایش فشار است)
  • ادم ماکولا (نشت مایع در شبکیه)
  • دیابت
  • فشار خون بالا
  • کلسترول بالا
  • سن بالای ۶۰ سال
  • سیگار کشیدن
  • اختلالات خونی که بر لخته شدن خون اثر می گذارند

علائم ایجاد شده در انسداد ورید شبکیه

علائم اولیه انسداد ورید شبکیه تغییر ناگهانی بدون درد در بینایی است. در این حالت معمولا در یک چشم به طور کامل شاهد کاهش قدرت بینایی خواهید بود.

روش های تشخیص انسداد ورید شبکیه چشم

این بیماری با انجام یک معاینه جامع از چشم تشخیص داده می شود. این معاینه شامل بررسی قدرت بینایی و فشار داخل چشم است. سطوح و عروق چشم نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

پزشک همچنین می تواند آزمایش خون را برای تشخیص بیماری های زیر انجام دهد:

  • دیابت
  • کلسترول بالا
  • اختلالات لخته شدن خون

سایر آزمایشات تشخیصی برای این بیماری نیز به شرح زیر هستند:

توموگرافی انسجام نوری (OCT): در این آزمایش یک تصویر با کیفیت و با رزولوشن ۵ میکرون از شبکیه چشم گرفته می شود. این تصویر می تواند وجود تورم و ادم را با اندازه گیری ضخامت شبکیه تعیین کند. دکتر از تصاویر OCT برای تسریع پیشرفت بیماری در طول دوره درمان استفاده خواهد کرد.

افتالموسکوپی: تغییرات ناشی از RVO را توسط بررسی شبکیه با یک ابزار به نام افتالموسکوپ نشان می دهد.

آنژیوگرافی فلورسین: در این روش نوعی رنگ به وریدی در داخل بازو تزریق می شود. این رنگ به سمت رگ های خونی شبکیه حرکت می کند. سپس عکسبرداری ویژه از چشم اجازه می دهد تا پزشک بتواند عروق را مشاهده کند.

روش های جلوگیری از انسداد ورید شبکیه چشم

انسداد وریدهای شبکیه معمولا ناشی از مشکلات عروقی است. شما می توانید ریسک ابتلا به این بیماری را با محافظت از رگ های خونی بدن کاهش دهید. سبک زندگی سالم و تغییرات غذایی که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به انسداد ورید شبکیه چشم استفاده کنید شامل موارد زیر هستند:

  • ورزش کردن
  • کاهش وزن یا حفظ وزن در محدوده طبیعی
  • ترک سیگار
  • کنترل دیابت
  • در صورت تجویز پزشک، مصرف آسپیرین یا سایر رقیق کننده های خون

روش های درمان انسداد ورید شبکیه چشم

اغلب این بیماری به درمان نیاز ندارد. بسیاری از بیماران با گذشت زمان و رعایت کردن نکاتی که پزشک به آن ها گوشزد می کند، شاهد بازگشت قدرت بینایی خود هستند. انسداد ایجاد شده در این بیماری را نمی توان حذف کرد. درمان های ذکر شده در زیر نیز بر روی کاهش خطر ابتلا به عود مجدد تمرکز دارند:

  • رعایت عادت های سالم در زندگی
  • مصرف منظم داروهای فشار خون که توسط پزشک تجویز شده اند
  • مصرف داروهای کلسترول که توسط پزشک تجویز شده اند
  • بهبود کنترل دیابت
  • جراحی لیزر برای درمان رشد عروق غیرطبیعی در چشم

عوارض انسداد در این عروق مانند ادم ماکولا نیز ممکن است به طور مستقیم و جداگانه درمان شوند.

حدود ۱/۳ از افراد بهبودی می یابد، حدود ۱/۳ شرایطتان ثابت می ماند و حدود ۱/۳ نیز به تدریج بهبود می یابد. اما روند بهبودی بین ۱ تا چند سال طول می کشد. در برخی موارد، عروق مسدود شده به تجمع مایع در شبکیه منجر می شود. در سایر موارد، ایسکمی باعث تشکیل عروق خونی جدید می شود.

بعضی از درمان هایی که برای انسداد ورید شبکیه استفاده می شوند عبارتند از:

  • تزریق داخل ویتره از داروهای ضد فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF): این داروها VEGF را هدف قرار می دهند که یک عامل مهم رشدی است که باعث ادم ماکولا می شود.
  • تزریق داخل کیسه ای داروهای کورتیکواستروئید: این داروها با عناصر التهابی که منجر به ادم می شود، مبارزه می کنند.
  • لیزر فوکوس: این درمان، لیزر را به مناطقی از تورم می تاباند و موجب کاهش ادم می شود.
  • درمان فوتوکوآگولاسیون پان شبکیه: این درمان زمانی انجام می شود که بیماران بعد از انسداد ورید شبکیه شاهد تشکیل عروق خونی جدید هستند.

چشم انداز افراد مبتلا به انسداد ورید شبکیه چشم

چشم انداز این بیماری بستگی به شدت آن دارد. بسیاری از افراد با رعایت نکات ذکر شده در بالا، بینایی خود را مجددا به دست می آورند. با این حال، این امکان وجود دارد که کل قدرت از دست رفته بینایی باز نگردد.

کسانی که با سایر بیماری های چشم یا عوارض احتمالی ناشی از این بیماری درگیر هستند، کمتر احتمال دارد که قدرت بینایی شان کاملا بازگردد و مانند قبل شود. در این شرایط توصیه می شود که تحت نظر چشم پزشک باشید تا بتوانید حداکثر قدرت بینایی تان را باز گردانید. معاینات منظم می تواند به جلوگیری از ایجاد مشکلات بیشتر کمک کند.