سرطان کبد زمانی رخ می دهد که توده های سرطانی در کبد رشد کنند. کبد بزرگترین اندام غده ای در بدن است و نقش های مختلف و مهمی در بدن دارد. دفع سموم و مواد مضر یکی از مهمترین کاربردهای این عضو است. کبد در سمت راست و بالای شکم ، درست زیر دنده ها واقع شده است.
کبد مسئول تولید صفرا است. صفرا ماده ای است که به هضم چربی، ویتامین ها، و دیگر مواد مغذی کمک می کند. این عضو حیاتی همچنین مواد مغذی مانند گلوکز را در خود ذخیره می کند. این ذخایر زمانی که بدن به مواد مغذی دسترسی ندارد استفاده می شود. کبد همچنین مسئول تجزیه داروها و سمومی است که وارد بدن ما می شود. زمانی که سرطان کبد ایجاد می شود،سلول های کبدی از بین می روند و در توانایی کبد برای عملکرد های طبیعی خود تداخل ایجاد می شود.
سرطان کبد به طور کلی به دسته اولیه یا ثانویه تقسیم می شود. سرطان اولیه کبد در سلول های کبدی آغاز می شود. سرطان کبد ثانویه زمانی ایجاد می شود که سلول های سرطانی از ارگان دیگر به کبد گسترش می یابند. بر خلاف سلول های دیگر در بدن، سلول های سرطانی می توانند از محل اولیه جدا شده و به سایر بخش ها منتقل شوند. این سلول ها از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی گسترش می یابند. بعد از رسیدن آن ها به عضو دیگر، در آن محل تجمع یافته و موجب سرطان در میزبان جدید خود می شوند. در این مقاله در مورد سرطان اولیه کبد صحبت می کنیم.
انواع مختلف سرطان کبد (اولیه) چیست؟
انواع مختلف سرطان اولیه کبد، از سلول های مختلفی که کبد را تشکیل می دهند سرچشمه می گیرد. افراد مبتلا به آسیب های جدی کبدی، احتمال بیشتری برای رشد سرطان کبد دارند. انوع اصلی سرطان اولیه کبد عبارتند از:
کارسینوم هپاتوسلولار
سرطان کبد (HCC)، که به نام هپاتوما نیز شناخته می شود، رایج ترین نوع سرطان کبد است. حدود ۷۵ درصد از تمام سرطان های کبد از این نوع می باشد. در این نوع سرطان، در سلول های برجسته و غالب کبدی رشد می کند. HCC می تواند از کبد به دیگر قسمت های بدن، مانند لوزالمعده، روده و معده گسترش یابد. احتمال وقوع HCC در افرادی که آسیب شدید کبدی به دلیل سوء مصرف الکل دیده اند، زیاد است.
کلانژیوکارسینومای
کلانژیوکارسینومای، معمولا به نام سرطان مجرای صفرا شناخته می شود. این نوع سرطان در لوله های کوچک مجاری صفراوی در کبد رشد می کند. این لوله ها صفرا را برای هضم غذا به کیسه صفرا منتقل می کنند. سرطان مجرای صفرا حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از تمام سرطان های کبد را تشکیل می دهد. هنگامی که سرطان در بخش از مجاری داخل کبد شروع می شود، آن را سرطان مجرای صفرا داخل کبدی می نامند. اما هنگامی که سرطان در بخش از مجاری خارج از کبد آغاز می شود، به آن سرطان صفراوی داخل مجرا می گویند.
آنژیو سارکوما کبد
آنژیو سارکوما کبد یک شکل نادر سرطان کبد است که در رگ های خونی کبد آغاز می شود. این نوع سرطان پیشرفت بسیار سریعی دارد. بنابراین معمولا در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود.
هپاتوبلاستوما
هپاتوبلاستوما یک نوع بسیار نادر از سرطان کبد است. این نوع سرطان تقریبا همیشه در کودکان، به ویژه کسانی که زیر سن ۳ سال هستند، رخ می دهد. با انجام جراحی و شیمی درمانی، آینده افراد مبتلا به این نوع سرطان می تواند بسیار امیدوار کننده باشد. هنگامی که هپاتوبلاستوما در مراحل اولیه تشخیص داده شود، احتمال زنده ماندن شخص بالای ۹۰ درصد است.
نشانه های سرطان کبد چیست؟
بسیاری از افراد مراحل ابتدایی سرطان کبد را تجربه نمی کنند. و تنها هنگامی که علائم زیر ظاهر می شود، متوجه تغییر در کبد خواهند شد:
- احساس درد و ناراحتی و حساسیت به لمس در شکم
- زردی پوست و سفیدی چشم (زردی)
- مدفوع سفید و گچی
- حالت تهوع
- استفراغ
- خونریزی و کبود شدن بدن به سادگی
- ضعف
- خستگی
چه کسانی در خطر ابتلا به سرطان کبد قرار دارند؟
پزشکان هنوز مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد سرطان کبد می گیرند. اما عوامل خاص شناخته شده ای را برای افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد به شرح زیر معرفی کرده اند:
- سرطان کبد در افراد بالای ۵۰ سال شایع تر است.
- حضور طولانی مدت عفونت هپاتیت B یا C می تواند به شدت آسیب کبد ایجاد کند. هپاتیت از شخصی به شخص دیگر از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن فرد آلوده، مانند خون و یا مایع منی منتقل می شود. همچنین ممکن است از مادر به فرزند در هنگام زایمان منتقل شود. شما می توانید خطر ابتلا به هپاتیت B و C را با استفاده از مقاربت جنسی محافظت شده کاهش دهید. همچنین واکسن هپاتیت B نیز برای محافظت وجود دارد.
- مصرف روزانه الکل به مدت چند سال، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.
- سیروز شکلی از آسیب کبدی است که در آن بافت سالم توسط بافت زخمی جایگزین می شود. کبد زخمی نمی تواند عملکرد درستی داشته باشد و در نهایت ممکن است به عوارض متعدد، از جمله سرطان کبد منجر شود. مصرف الکل و هپاتیت C شایع ترین علل سیروز در ایالات متحده است. اکثریت آمریکایی های مبتلا به سرطان کبد، قبل از ابتلا به آن دچار سیروز بوده اند.
- قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین یک عامل خطر برای ابتلا به سرطان کبد است. آفلاتوکسین یک ماده سمی تولید شده توسط یک نوع قارچ است که می تواند بر روی بادام زمینی، غلات و ذرت رشد کند.
- دیابت و چاقی نیز از عوامل خطر هستند. بدن افراد مبتلا به دیابت، تمایل به اضافه وزن یا چاقی دارد. چاقی نیز می تواند باعث مشکلات کبدی شده و خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
چگونه سرطان کبد درمان می شود؟
درمان سرطان کبد متفاوت است و بستگی به موارد زیر دارد:
- تعداد، اندازه و محل تومور در کبد
- میزان عملکرد کبد
- آیا سیروز وجود دارد یا خیر؟
- آیا تومور به دیگر اندام های دیگر گسترش یافته است یا خیر؟
در هر کدام از این شرایط، طرح درمان خاصی مورد نیاز است. اما به طور کلی درمان سرطان کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
هپاتکتومی
هپاتکتومی جراحی است که در آن بخشی از کبد برداشته می شود. این جراحی معمولا زمانی که سرطان تنها به کبد محدود شده است انجام می شود. با گذشت زمان، بافت سالم باقی مانده مجددا رشد کرده و جایگزین بخش از دست رفته می شود.
پیوند کبد
پیوند کبد به معنی جایگزینی کل کبد بیمار با یک کبد سالم از یک اهدا کننده است. پیوند تنها می تواند زمانی انجام شود اگر سرطان به اندام های دیگر گسترش نیافته است. برای جلوگیری از پس زدن پیوند، بعد از عمل دارو تجویز می شود.
ریشه کنی (ابلیشن)
در روش ریشه کنی یا سوزاندن، با استفاده از گرما یا تزریق اتانول سلول های سرطانی از بین می رود. این عمل با استفاده از بی حسی موضعی انجام می شود. درمان ریشه کنی می تواند برای افرادی که کاندید عمل جراحی یا پیوند هستند مفید باشد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک فرم تهاجمی درمان دارویی است که سلول های سرطانی را از بین می برد. در این روش داروهای داخل وریدی تزریق می شود. در اغلب موارد، شیمی درمانی به عنوان یک درمان سرپایی استفاده می شود. شیمی درمانی می تواند در درمان سرطان کبد موثر باشد، اما بسیاری از مبتلایان در طول درمان عوارض از جمله استفراغ، کاهش اشتها، و لرز را تجربه می کنند. شیمی درمانی همچنین می تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.
پرتو درمانی
در پرتو درمانی با استفاده از پرتوهایی با انرژی بالا، سلول های سرطان از بین می روند. این روش می تواند به صورت تابش پرتو های خارجی و یا به صورت پرتودرمانی داخلی استفاده شود. در تابش پرتو خارجی، تابش به ناحیه شکم و سینه است. در پرتودرمانی داخلی از کاتتر برای تزریق رادیواکتیو به بخش کوچکی از شریان کبدی استفاده می شود. پس از تابش شریان کبدی، رگ خونی که خون کبد را تامین می کند، از بین می رود. این امر باعث کاهش میزان جریان خون به تومور می شود. زمانی که این شریان کبدی بسته می شود، ورید های دیگر کبد را تغذیه می کنند.
درمان هدفمند
درمان هدفمند شامل استفاده از داروهایی است که برای ضربه زدن به سلول های سرطانی که آسیب پذیر هستند، طراحی شده است. این داروها با قطع جریان خون به تومور باعث کاهش رشد تومور می شوند. سورافنیب (Nexavar) به عنوان درمان هدفمند برای افراد مبتلا به سرطان کبد مورد استفاده قرار می گیرد. درمان هدفمند برای افرادی که نامزد هپاتکتومی یا پیوند کبد هستند، مفید نیست.
آمبولیزاسیون و Chemoembolization
آمبولیزاسیون و chemoembolization اعمال جراحی هستند که برای مسدود کردن شریان کبدی مورد استفاده قرار می گیرند. این جراحی ها مقدار جریان خون به تومور را کاهش می دهند.
چگونه از سرطان کبد پیشگیری کنیم؟
همیشه نمی توان از سرطان کبد جلوگیری کرد. اما با کاهش عوامل خطر می توان ریسک ابتلا را به حداقل رساند. این اقدامات عبارتند از:
- تزریق واکسن هپاتیت B
- جلوگیری از ابتلا به هپاتیت C: هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد، اما شما می توانید خطر ابتلا به این عفونت را با انجام اقدامات زیر کاهش دهید:
- داشتن رابطه جنسی محافظت شده
- عدم استفاده از سوزن مشترک در تزریق
- انجام خالکوبی و تاتو در مراکز معتبر و با لوازم استریل و یک بار مصرف
- کاهش خطر ابتلا به سیروز: کاهش خطر ابتلا به سیروز کبدی با مراحل زیر امکان پذیر است:
- محدود کردن مقدار مصرف الکل می تواند به جلوگیری از آسیب کبدی کمک کند.
- ورزش به مدت ۳۰ دقیقه حداقل سه بار در هفته می تواند به شما کمک کند وزن خود را حفظ کنید. داشتن رژیم غذایی متعادل نیز برای کنترل وزن مهم است. مطمئن شوید که پروتئین بدون چربی، غلات کامل، و سبزیجات و یا میوه به اندازه کافی مصرف می کنید.