کلیه ها عضو های فیلتر کننده در بدن شما هستند. این دو اندام لوبیایی شکل یک سیستم حذف ضایعات پیچیده در بدن می باشند. کلیه در روز حدود ۲۰۰ لیتر خون را تصفیه کرده و ۲ لیتر مواد زائد و آب اضافی را حذف می کند. نفریت حاد زمانی رخ می دهد که کلیه ها به طور ناگهانی ملتهب می شوند. ابتلا به نفریت حاد چند علت دارد، و در نهایت اگر درمان نشود می تواند به نارسایی کلیه منجر شود.
انواع نفریت حاد
انواع مختلفی از نفریت حاد به شرح زیر وجود دارد:
- نفریت بینابینی
در نفریت بینابینی، فضاهای بین لوله های کلیه ملتهب می شود. این التهاب باعث می شود که کلیه ها متورم شود.
- پیلونفریت
پیلونفریت التهاب کلیه ها است که معمولا به علت عفونت باکتریایی ایجاد می شود. در اکثر موارد، عفونت در مثانه شروع می شود و پس از آن تا حالب امتداد پیدا کرده و به کلیه ها می رسد. حالب دو لوله باریک است که ادرار را از هر کلیه به مثانه می رساند.
- گلومرولونفریت
این نوع از نفریت حاد به معنی التهاب در گلومرول است. میلیون ها مویرگ در هر کلیه وجود دارد. گلومرول خوشه کوچکی از مویرگ های خونی است که خون را فیلتر می کند. اما گلومرول ملتهب شده و آسیب ببیند قادر به فیلتر کردن خون نیست.
چه عواملی باعث نفریت حاد می شود؟
هر نوع از نفریت حاد علل خاصی برای ابتلا دارد. این علل عبارتند از:
نفریت بینابینی
این نوع اغلب از یک واکنش آلرژیک به داروها و آنتی بیوتیک ناشی می شود. واکنش های آلرژیک پاسخ فوری بدن به یک ماده خارجی است. در این حالت ممکن است دارویی که برای درمان بیماری دیگر شما تجویز شده است از طرف بدن به عنوان یک ماده مضر تلقی شود. این برداشت اشتباه باعث می شود که بدن به خودش حمله کرده و التهاب ایجاد شود.
پتاسیم کم در خون یکی دیگر از علت نفریت بینابینی است. پتاسیم یک ماده معدنی است که بسیاری از عملکرد های بدن از جمله ضربان قلب و سوخت و ساز بدن را تنظیم می کند.
مصرف داروهای برای مدت زمان طولانی ممکن است به بافت های کلیه ها آسیب برساند و منجر به نفریت بینابینی شود.
پیلونفریت
اکثر موارد پیلونفریت نتایج حاصل از عفونت های باکتریایی اشریشیا کلی (E.coli) است. این نوع از باکتری در درجه اول در روده بزرگ یافت شده و در مدفوع دفع می شود. این باکتری می تواند از مجرای ادرار به مثانه و کلیه ها رفته و منجر به پیلونفریت شود.
اگر چه عفونت باکتریایی علت اصلی پیلونفریت است، اما علل دیگر عبارتند از:
- آزمایشات ادراری که با استفاده از سیستوسکوپ انجام می شود. سیستوسکوپ ابزار است که در داخل مثانه وارد می شود.
- عمل جراحی مثانه، کلیه ها و یا حالب
- تشکیل سنگ کلیه
گلومرولونفریت
علت اصلی این نوع از عفونت کلیه ناشناخته است. با این حال، برخی از شرایط ممکن است عفونت را تشویق کند. این شرایط عبارتند از:
- مشکل در سیستم ایمنی بدن
- سابقه سرطان
- آبسه ای که از طریق خون به کلیه سرایت می کند.
چه کسانی در خطر ابتلا قرار دارند؟
افراد خاصی در معرض خطر بیشتری برای نفریت حاد هستند. این عوامل خطر عبارتند از:
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های کلیوی و عفونت
- داشتن بیماری مربوط به سیستم ایمنی بدن، مانند لوپوس
- مصرف بیش از حد بسیاری از آنتی بیوتیک ها و یا داروهای ضد درد
- جراحی دستگاه ادراری
علائم نفریت حاد
نشانه های بیمار بسته به نوع نفریت حاد متفاوت خواهد بود. علائم شایع از هر سه نوع نفریت حاد عبارتند از:
- درد در لگن
- درد و یا احساس سوزش در هنگام ادرار
- نیاز مکرر به ادرار کردن
- ادرار ابری
- وجود خون یا چرک در ادرار
- درد در ناحیه کلیه یا شکم
- تورم بدن، معمولا در صورت و پاها
- استفراغ
- تب
- فشار خون بالا
- علائم گلومرولونفریت
تشخیص بیماری
ابتدا معاینات فیزیکی و بالینی به همراه سوابق و خطرات احتمالی برای ابتلا بررسی می شود. تست های آزمایشگاهی نیز می توانند وجود یک عفونت را رد یا تایید کنند. این تست ها شامل آزمایش ادراری است که برای حضور خون، باکتری و سلول های سفید خون در ادرار انجام می شود. حضور قابل توجهی از این موارد می تواند یک نشانه از عفونت باشد.
آزمایش خون نیز برای تشخیص تجویز می شود. دو شاخص مهم نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین در این آزمایش سنجیده می شود. وجود این مواد زائد در خون نشان می دهد که کلیه نتوانسته آن ها را فیلتر کند. اگر میزان این مواد درخون زیاد باشد نشان می دهد که کلیه ها کار نمی کنند.
اسکن تصویربرداری مانند سی تی اسکن و یا سونوگرافی کلیه، می توانید انسداد و یا التهاب کلیه و یا دستگاه ادراری را نشان دهد.
به گزارش آکادمی آمریکایی پزشکان خانواده (AAFP)، بیوپسی کلیه یکی از بهترین راه ها برای تشخیص نفریت حاد است. از آنجا که این آزمایش شامل برداشتن یک نمونه بافت واقعی از کلیه است، ممکن است برای همه بیماران انجام نشود. تنها در زمانی که بدن به درمان ها پاسخ ندهد، بیوپسی کلیه انجام می شود.
درمان نفریت حاد
برای درمان گلومرولونفریت و نفریت بینابینی ممکن است نیاز به درمان بیماری باشد که موجب ایجاد آن ها شده اند. برای مثال، اگر دارویی که مصرف می کنید باعث مشکلات کلیوی شده، پزشک ممکن است یک داروی جایگزین تجویز کند.
داروها
به طور معمول آنتی بیوتیک برای درمان عفونت کلیه ها تجویز می شود. اگر عفونت بسیار جدی باشد، این آنتی بیوتیک به صورت وریدی تزریق می شود. آنتی بیوتیک وریدی (IV) سریع تر از قرص های آنتی بیوتیک عمل می کند. عفونت هایی مانند عفونت پیلونفریت می تواند درد شدید داشته باشند. برای کاهش این درد داروهایی ضد درد تجویز می شوند.
اگر کلیه بسیار ملتهب باشد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را تجویز کند.
مکمل
زمانی که کلیه خوب کار نمی کند، می تواند بر روی تعادل الکترولیت ها در بدن شما تاثیر بگذارد. الکترولیت ها، مانند پتاسیم، سدیم و منیزیم، مسئول ایجاد واکنش های شیمیایی در بدن هستند. اگر سطح الکترولیت بیش از حد بالا باشد، دکتر ممکن است مایعات داخل وریدی (IV) را برای تشویق کلیه به دفع الکترولیت اضافی تجویز کند. اگر الکترولیت پایین باشد، نیاز به مکمل می باشد. این مکمل معمولا قرص های حاوی پتاسیم یا فسفر هستند. به یاد داشته باشید که این مکمل ها نیز باید توسط پزشک تجویز شوند. پس از مصرف خود سرانه آن ها اجتناب کنید.
دیالیز
اگر عملکرد کلیه، به علت عفونت، به طور قابل توجهی مختل شود، ممکن است دیالیز لازم باشد. دیالیز فرایندی است که در آن یک ماشین خاص مانند یک کلیه مصنوعی خون را فیلتر می کند. دیالیز ممکن است به طور موقت یک ضرورت باشد. با این حال، اگر کلیه آسیب بیش از حد را تجربه کرده باشد، ممکن است لازم باشد دیالیز به طور دائم انجام شود.
مراقبت در منزل
هنگامی که فردی به نفریت حاد مبتلا می شود، بدن به زمان و انرژی برای درمان نیاز دارد. در این شرایط پزشک به احتمال زیاد از شما می خواهد که به مدت طولانی استراحت کنید. در این شرایط مصرف مایعات باید بیشتر شود تا از کم آبی بدن جلوگیری شده و کلیه مجبور به فیلتر کردن مواد زائد شود.
اگر وضعیت عملکرد کلیه تحت تاثیر قرار گرفته باشد، رژیم غذایی که حاوی مقدار کمی از الکترولیت خاص، مانند پتاسیم است، توصیه می شود. بسیاری از میوه ها و سبزیجات سرشار از پتاسیم هستند. پس ممکن است از خوردن میوه ها و سبزیجات خاصی منع شوید. گاهی نیز پزشکان توصیه می کنند که سبزیجات خاصی را قبل از خوردن در آب خیس کرده، آب آن را تخلیه و سپس بپزید و مصرف کنید. این فرایند پتاسیم اضافی سبزیجات را از بین می برد.
کاهش مصرف غذاهای با سدیم بالا توصیه می شود. هنگامی که سدیم در خون زیاد شود، کلیه آب را در بدن نگه می دارد. این می تواند فشار خون را افزایش دهد.
برای کاهش مصرف سدیم می توانید از اقدامات زیر پیروی کنید:
- از گوشت تازه و سبزیجات تازه به جای آماده استفاده کنید. غذاهای آماده سدیم بالایی دارند.
- غذاهایی که بر روی برچسبشان میزان سدیم کمی قید شده است را انتخاب کنید.
- به غذا نمک کمی بزنید.
هر سه نوع نفریت حاد با درمان فوری بهبود خواهند یافت. با این حال، اگر بیماری درمان نشود، ممکن است دچار نارسایی کلیه شوید. نارسایی کلیه زمانی رخ می دهد که یک یا هر دو کلیه برای مدت کوتاه یا دائمی از کار بیافتد. اگر کارایی کلیه کم شود بدن نیاز به دیالیز دائمی دارد. پس لازم است هر مسئله مشکوکی که در کلیه مشاهده کردید را سریعا درمان کنید.