علل، عوارض، روش های درمان و روش های پیشگیری از باد شکم یا نفخ

باد شکم و یا احساس نفخ، یک واژه پزشکی است که برای آزاد کردن گازی که در سیستم گوارشی جمع می شود، به کار می رود. این اتفاق زمانی می افتد که گاز در داخل سیستم گوارش جمع می شود. البته تجمع گاز در بدن یک فرآیند طبیعی است.

گاز به دو روش اصلی در بدن تجمع پیدا می کند. روش اول بلع هوا است که می تواند باعث جذب اکسیژن و نیتروژن در دستگاه گوارش شود. اما گاهی نیز از طریق هضم غذا، گازهای گوارشی مانند هیدروژن، متان و دی اکسید کربن در بدن جمع می شود. هر یک از این روش ها می توانند باعث ایجاد باد شکم شوند.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت شما را با علل، عوارض، روش های درمان و روش های پیشگیری از باد شکم آشنا خواهیم کرد.

چه چیزی باعث ایجاد باد شکم می شود؟

نفخ و تجمع باد در شکم عارضه بسیار شایع ای است. در سیستم گوارش همه افراد باد تولید می شود. به همین دلیل هم متخصصان کلینیک مایو تخمین می زنند که اکثر افراد حدود ۱۰ بار در روز باد جمع شده در شکم را از طریق مقعد از بدن خارج می کنند. اگر بیشتر از ۱۰ بار در روز این عمل را انجام می دهید باید به پزشک مراجعه کنید تا علت آن را مشخص کنید. مهمترین عللی که موجب باد شکم می شوند عبارتند از:

بلع هوا

طبیعی است که در طول روز، بر اثر خوردن و نوشیدن مواد غذایی، مقدار کمی هوا وارد بدن شما شود. اما اگر درست غذا بخورید و نوشیدنی مصرف کنید، حجم هوایی که از این طریق وارد بدنتان می شود بسیار کم و ناچیز است. اما اگر مثلا آب را هورت می کشید، ممکن است هوای بیشتری را وارد بدن کنید. این روش نوشیدن ممکن است موجب باد شکم شود. از دیگر عللی که ممکن است باعث ورود هوا به بدن شوند عبارتند از:

  • جویدن آدامس
  • سیگار کشیدن
  • مکیدن آبنبات های سفت
  • نوشیدن نوشیدنی های گازدار
  • سریع غذا خوردن

رژیم غذایی

رژیم غذایی شما نیز می تواند منجر به تجمع بیش از حد گاز در دستگاه گوارش شود. برخی از غذاها که گاز معده را افزایش می دهند عبارتند از:

  • لوبیا
  • کلم پیچ
  • کلم بروکلی
  • کشمش
  • عدس
  • آلو
  • سیب
  • مواد غذایی که فروتوز یا سوربیتول زیادی دارند مانند آب میوه های صنعتی

این زمان زیادی برای هضم نیاز دارند و همین نیاز باعث می شود که گاز زیادی را در دستگاه گوارش تولید کنند. همچنین بدن ما قادر به جذب کامل برخی از مواد غذایی نیست. این بدان معنی است که مواد غذایی بدون اینکه به طور کامل هضم شوند، از روده به کولون منتقل می شوند. کولون حاوی مقدار زیادی باکتری است که غذا را تجزیه کرده و گاز آزاد می کنند. ایجاد این گاز سبب ایجاد باد شکم می شود.

عوارض ناشی از تجمع بیش از حد باد در شکم

اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات یا قند نیست و یا هنگام خوردن و نوشیدن مراقبت بلعدین هوا هستید، ممکن است باد شکم تان به اختلالات گوارشی و بیماری ربط داشته باشد. متخصصان کلینیک مایو معتقدند که دفع باد شکم بیش از ۲۰ بار در روز ممکن است به بیماری ها ربط داشته باشد.

برخی از بیماری هایی که ممکن است موجب ایجاد باد شکم شوند عبارتند از:

  • یبوست
  • گاستروانتریت
  • عدم تحمل برخی از مواد غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز
  • سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
  • بیماری کرون
  • بیماری سلیاک
  • دیابت
  • اختلال در اشتها
  • کولیت اولسراتیو
  • سندرم تخریب
  • بیماری ریفلاکس معده (GERD)
  • پانکراتیت اتوایمیون
  • زخم معده
علل، عوارض، روش های درمان و روش های پیشگیری از باد شکم یا نفخ
علل، عوارض، روش های درمان و روش های پیشگیری از باد شکم یا نفخ

روش های خانگی درمان نفخ و باد شکم چیست؟

راه های زیادی برای درمان اختلالات و بیماری های گوارشی وجود دارد که بسته به علت مشکل متفاوت هستند. برای درمان نفخ در خانه، موارد زیر را امتحان کنید:

به رژیم خود دقت کنید. اگر رژیم غذاییتان حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات های غیر قابل هضم است، سعی کنید آنها را با گزینه های دیگر جایگزین کنید. کربوهیدرات هایی که به راحتی قابل هضم هستند عبارتند از:

  • سیب زمینی
  • برنج
  • موز

دفترچه یادداشت داشته باشید. این کار به شما کمک می کند تا هر گونه عوامل محرک را شناسایی کنید. پس از شناسایی مواد غذایی که باعث اختلال در هضم و باد شکم می شوند، می توانید از خوردن آن ها اجتناب کنید یا مصرف خود را به حداقل برسانید.

آهسته غذا بخورید. سعی کنید مدت زمانی که برای مصرف یک وعده غذایی اختصاص می دهید را طولانی کنید و یا به جای ۳ وعده حجیم در طول روز، ۵ الی ۶ وعده کوچکتر استفاده کنید.

غذا را درست بجوید. از انجام هر کاری که می تواند مقدار هوایی که می بلعید را افزایش دهد، اجتناب کنید. مثلا از جویدن آدامس یا سیگار کشیدن اجتناب کنید و با دهان بسته غذا بخورید.

ورزش کنید. برخی افراد با ورزش کردن متوجه می شوند که عمل هضم در بدنشان بهتر انجام می شود.

داروهای خارج از نسخه را امتحان کنید. این داروها شامل موارد زیر می شوند:

  • قرص زغال چوب که گاز موجود در سیستم گوارش را جذب می کند
  • آنتی اسیدها
  • مکمل های خوراکی مانند آلفا گالاکتوزیداز (Beano)

مهم است که توجه داشته باشیم که این داروها تنها به طور موقت باد شکم را درمان می کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر بدون دلیل باد شکم زیادی دارید، یا اگر از علایم زیر همراه با نفخ رنج می برید، باید به پزشک مراجعه کنید.

  • تورم شکم
  • درد شکم
  • احساس تجمع پایدار و شدید گاز در سیستم گوارش
  • استفراغ
  • اسهال
  • یبوست
  • کاهش وزن ناخواسته
  • سوزش سر دل
  • وجود خون در مدفوع

روش های تشخیص بیماری هایی که موجب باد شکم می شوند

دکتر در ابتدا سوالاتی درباره علائم تان از شما می پرسد. سپس معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. ممکن است لازم باشد آزمایش خون انجام شود تا اطمینان حاصل شود که بدن  با عفونت مبارزه نمی کند، عدم تحمل مواد غذایی ندارد و مبتلا به بیماری هایی که موجب نفخ می شوند، نیست.

گاهی از بیمار خواسته می شود که دفترچه یادداشتی تهیه کرده و در آن مواد غذایی که در طول روز می خورد را بنویسد. بسته به علت، گاهی ممکن است نیاز باشد که به متخصص تغذیه مراجعه کنید.

علاوه بر این، اگر بیماری خاصی در بدن وجود داشته باشد، دارو تجویز می شود. گاهی ممکن است مجبور شوید آزمایش های بیشتری را انجام دهید تا تشخیص قطعی حاصل شود.

روش های جلوگیری از نفخ و باد شکم

با توجه به گزارش متخصصان International Foundation for Functional Gastrointestinal Disorders، برخی از غذاهایی که به احتمال زیاد باعث ایجاد گاز در دستگاه گوارش می شوند عبارتند از:

  • گوشت، مرغ و ماهی
  • تخم مرغ
  • سبزیجاتی مانند کاهو، گوجه فرنگی، کدو سبز و بامیه
  • میوه هایی از قبیل کانتالوپ، انگور، انواع توت ها، گیلاس، آووکادو و زیتون
  • کربوهیدرات هایی مانند نان بدون گلوتن، نان برنجی و برنج

از آن جایی که بدن هر کسی به طور خاص به برخی از مواد غذایی واکنش نشان می دهد، گاهی اوقات تغییر در رژیم غذایی برای جلوگیری از نفخ شکم ضروری است.

عوارض بلند مدت نفخ و باد شکم

خوشبختانه باد شکم عوارض بلند مدتی ندارد. اگر نفخ ناشی از عدم تحمل مواد غذایی خاص یا مشکلات گوارشی باشد، علائم ممکن است روز به روز بدتر شود. یا گاهی علائم دیگری همراه با نفخ ایجاد می شود.

در برخی موارد، نفخ بیش از حد می تواند منجر به مسائل دیگری مانند گوشه گیری و انزوای اجتماعی شود. اگر نفخ و باد شکم بر روی شیوه زندگی شما تأثیر بگذارد، ممکن است روی خلق و خوی نیز اثر گذار باشد. مهم این است که رژیم غذایی سالمی داشته باشید و از مصرف هر گونه مواد غذایی یا هر گونه عادتی که منجر به ایجاد تاثیر منفی بر روی زندگی شما می شوند، دوری کنید.

منابع:

  1. Intestinal gas
  2. Gases and gas pains
  3. Belching, Bloating, and Flatulence
  4. ?What Causes Flatulence