برونشکتازی یک بیماری ریوی است که می تواند بخشی از سیستم تنفسی را تحت تاثیر قرار دهد. در این بیماری سرفه مداوم وجود داشته و فرد برای خارج کردن خلط ناتوان است. با وجود این بیماری در بدن بخشی از درخت برونشی آلوده شده و از بین می رود.
در گذشته، تغییرات مربوط به برونشکتازی در دوران کودکی رشد می کرد. اما امروزه با بهبود استانداردهای بهداشتی، آنتی بیوتیک ها و برنامه های ایمن سازی، عفونت های دوران کودکی کم رنگ تر شده است و برونشکتازی اکنون در افراد میانسال و سالخوردگان بیشتر مشاهده می شود.
در طی یک دوره ۸ ساله، Medicare گزارش داده است که ۱۱۰۶ مورد برونشکتازی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در ایالات متحده تشخیص داده شده است.
برونشکتازی جدی است و هیچ درمانی ندارد. با این حال، تشخیص و درمان اولیه می تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. در صورتی که این بیماری درمان نشود، ممکن است عوارض ناخوشایندی داشته باشد.
مطالب این مقاله مجله پیام سلامت عبارتند از:
- علائم و نشانه های برونشکتازی
- علل ایجاد این بیماری
- شرایطی که خطر برونشکتازی را افزایش می دهند
- عوارض و چشم انداز
علائم و نشانه های برونشکتازی
برونشکتازی به طور معمول یک بیماری اکتسابی است. این بیماری به دلیل آسیب به راه های هوایی رخ می دهد. علائم و نشانه ها ممکن است ماه ها و گاهی حتی سال ها در بدن وجود داشته باشند.
شایع ترین علائم و نشانه ها عبارتند از:
- سرفه ای که ماه ها یا سال ها به طور روزانه ادامه دارد. سرفه زمانی که به پهلو دراز می کشید، ممکن است بدتر شود.
- خلط بیش از حد از سرفه خارج می شود. خلط ممکن است بوی نامطبوع داشته و شامل موکوس، ذرات معلق و چرک باشد.
- فرد احتمالا به خس خس و تنگی نفس مبتلا می شود و هنگامی که از استتوسکوپ استفاده می شود، ریه ها صدای ترق و تروق می دهد.
- گوشت زیر ناخن ها و خود ناخن ها ممکن است ضخیم تر شده و ناخن ها به شکل منحنی شوند.
نشانه ها و علائم دیگر نیز عبارتند از:
- رنگ پریدگی یا بنفش شدن پوست
- کاهش وزن
- رشد آهسته در کودکان
- خستگی
- سرفه کردن همراه با خروج خون یا مخاط
- بوی بد تنفس
بیماران مبتلا به برونشکتازی شدید ممکن است در نهایت به بیماری های جدی تری مانند اضمحلال ریه، نارسایی تنفسی و در نهایت نارسایی قلبی مبتلا شوند.
علل ابتلا به این بیماری
در سیستم تنفسی انسان، هوا از طریق یک سری مسیرهای انشعابی که لوله های برونش نام دارند وارد ریه می شود. به طور معمول، لوله های برونش هر چه به سمت لبه های ریه می روند باریک تر می شوند.
در برونشکتازی، راههای هوایی آسیب می بینند و به جای باریک شدن، گشاد می شوند. به این حالت برونکوکتازی گفته می شود.
آستر لوله های برونش با مژگ ها و موکوس پوشاننده شده است. این موکوس، از لوله های برونش در برابر ذرات نامطلوب محافظت می کند. مژک ها نیز سازه های مو مانند هستند که ذرات و موکوس بیش از حد را از ریه خارج می کنند.
در حالت عادی افراد متوجه خروج مخاط از بدن نمی شوند. مگر اینکه حجم آن بیش از حد باشد. در این صورت فرد با سرفه کردن شاهد خروج خلط است.
در برونشکتازی، مژک ها در لوله های برونشینی تخریب شده یا بی حرکت می شوند. بنابراین ذرات و مخاط به سمت بیرون ریه حرکت نمی کنند. در عوض، آنها مانند باکتری ها انباشته می شوند. خلط یا موکوس حتی ممکن است با سرفه کردن چسبینده تر شده و خروجشان سخت تر شود.
خلط انباشته یک محیط ایده آل برای تکثیر باکتری ها است. بنابراین این روند باعث ایجاد عفونت شده و آسیب بیشتری به لوله های برونش وارد می شود. همانطور که خلط بیشتر ایجاد می شود، باکتری های بیشتری نیز رشد کرده، عفونت و آسیب بیشتر نیز رخ می دهد.
شرایطی که خطر برونشکتازی را افزایش می دهند
علت دقیق برونشکتازی معلوم نیست. اما آسیب به لوله های برونشینی ممکن است از سل، پنومونی، عفونت قارچی، و یا سرفه های دودی در دوران کودکی ایجاد شود. سرخک نیز می تواند به ریه ها آسیب برساند.
سایر شرایطی که باعث افزایش خطر می شوند عبارتند از:
- فیبروز کیستیک: یک بیماری مزمن است که در آن به اندام های بدن آسیب رسیده و سبب می شود مخاطی غلیظ و چسبنده ایجاد شود. این موکوس می تواند راه های هوایی را آلوده کرده و منجر به عفونت و آسیب به ریه شود.
- سندرم یانگ: در این بیماری مخاط علاوه بر مشکلات دیگر به طور غیرمعمول چسبناک هستند.
- آسپرژیلوزیت آلرژیک برونکوپلاستی (ABPA): آلرژی به آسپرژیلوس که یک نوع قارچ است، می باشد. این بیماری می تواند منجر به التهاب راه های هوایی و کیسه های هوایی ریه ها شود. در صورتی که این بیماری درمان نشود، می تواند منجر به برونشکتازی شود.
- دیسکینزی سیلوری اولیه (PCD) یا سندرم کراتگنر (KS): یک بیماری ارثی است که در آن سیستم ایمنی در دستگاه تنفسی عملکرد ضعیفی دارد و نمی تواند به طور موثر ترشحات را از بین ببرد. این بیماری می تواند منجر به عفونت های مکرر شود.
اگر برونشکتازی تنها یک قسمت از ریه را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است منجر به انسداد مجاری هوایی شود. این عارضه احتمالا به علت رشد بافت غیر سرطانی یا ورود یک جسم استنشاقی مانند رنگ ایجاد می شود.
استنشاق آمونیاک و سایر گازها یا مایعات سمی نیز ممکن است منجر به برونشکتازی شود.
درمان برونشکتازی
برونشکتازی غیر قابل درمان است. اما درمان اولیه زودرس و موثر می تواند به کاهش عوارض، کنترل عفونت ها و ترشحات و تسکین عوارض در راه هوایی کمک کند.
- عفونت ها را می توان با آنتی بیوتیک ها، برونکودیلاتورها و فیزیوتراپی درمان کرد تا از گسترش ترشحات جلوگیری شود. استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک، به ویژه در موارد فیبروز کیستیک، می تواند از عود عفونت جلوگیری کند.
- برنشودها عضلات را آرام می کنند و راه های هوایی را باز می کنند. این داروها همان اسپری ها استنشاقی هستند که با استنشاق دارو را به ریه ها می برد. این داروها سریع الاثر هستند.
- هیدارته نگه داشتن بدن نیز کمک می کند که مخاط کمتر چسبنده بوده و بهتر از بدن دفع شوند.
- بیماران مبتلا به برونشکتازی گسترده که منجر به نارسایی تنفسی می شوند ممکن است اکسیژن درمانی را در صورت کم بودن سطح اکسیژن خون دریافت کنند.
درمان التهاب و انباشت مخاط
کورتیکواستروئیدهای استنشاقی می توانند التهاب را درمان کنند. اگر آنها به طور مداوم استفاده شوند قادرند به طور قابل توجهی تولید خلط و تنگ شدن مجرای هوایی را کاهش دهند. این دارو کمک می کند تا از بدتر شدن شرایط جلوگیری شود.
بیمارانی که دچار خس خس یا ضعف تنفسی می شوند ممکن است از کورتیکواستروئیدهای خوراکی و استنشاقی، به تنهایی و یا با برونکودیلاتور استفاده کنند.
ممکن است موکولیتیک ها و سالین برای رقیق کردن گلوله و مخاط استفاده شود. با این حال، اثربخشی موکولیتیک در برونشکتازی مورد سوال است. دارو ضد سرفه در این شرایط توصیه نمی شود، زیرا سرفه می تواند به حذف موکوس کمک کند.
فیزیوتراپی
تخلیه و ضربه زدن به قفسه سینه می تواند به تخریب مخاط کمک کند.
در تخلیه موضعی، بیمار در موقعیت و زاویه ای خاص قرار گرفته و به کمک جاذبه تراکم خلط را کاهش می دهد.
ضربه به قفسه سینه، که به عنوان فیزیوتراپی قفسه سینه (CPT) نیز شناخته می شود شامل فشار آوردن به قفسه سینه از کمر با دست گود شده یا یک دستگاه است که باعث می شود بیمار سرفه کرده و مخاط شل شده و از بین برود.
یک دستگاه الکتریکی یا یک جلیقه ای که با استفاده از امواج هوا با فرکانس بالا قابل باد کردن باشد، می تواند اثرات مشابه ای به وجود آورد. یکی دیگر از این ابزارها، دستگاه دستی کوچک است که Acapella نامیده می شود و با ایجاد ارتعاشات باعث می شود که مخاط از بین برود.
ورزش هایی که موجب تقویت عضلات قفسه سینه می شوند می توانند به راحتی به تنفس بیمار کمک کنند.
از بین بردن انسداد برونش
در مورد انسداد برونش، از برونکوسکوپی برای جلوگیری از انسداد، قبل از ایجاد آسیب شدید، استفاده می شود. این کار ممکن است موجب ایجاد تسکین اندکی بر روی راه هوایی شود. برونکوسکوپ یک لوله دارز، نازک و انعطاف پذیر است که نور و دوربین در انتهای آن قرار دارد و از طریق دهان و بینی به داخل راه هوایی وارد می شود. به این طریق پزشک می تواند داخل راه هوایی را بر روی مانیتور ببیند.
جراحی ریه و آمبولیزاسیون
در موارد نادر، ممکن است جراحی برای برداشتن بخشی از ریه لازم باشد. این روش تنها زمانی استفاده می شود که یک ریه یا یک لوب ریه یا بخشی از آن تحت تاثیر این بیماری است.
سایر بیمارانی که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند، کسانی هستند که عفونت های مکرر را علیرغم درمان تجربه می کنند و افرادی که همراه موکوس مقدار زیادی خون از طریق سرفه از بدن خارج می کنند.
آمبولیزاسیون را می توان برای جبران خونریزی در بیمارانی که سرفه های خونی بسیار زیادی دارند، به جای جراحی استفاده کرد. در آمبولیزاسیون از یک کاتتر برای تزریق ماده ای که موجب لخته شدن خون و توقف خونریزی می شود استفاده می شود.
پیوند ریه ممکن است برای بیماران مبتلا به برونشکتازی پیشرفته و همچنین فیبروز کیستیک توصیه شود.
عوارض و چشم انداز برونشکتازی
عوارض برونشکتازی عبارتند از:
- عفونت های مکرر
- پایین بودن سطح اکسیژن خون
- نارسایی تنفسی
- خلط خونی
- بیماری های قلبی که به علت مقاومت بسیار بالا نسبت به ورود خون به ریه ها ایجاد می شود.
درمان با تاخیر و وجود بیماری های شایع مانند برونشیت مزمن یا آمفیزم می تواند پیش بینی بیماری را بدتر کند. عوارضی مانند فشار خون ریوی و کولون پالمونال خطر نتیجه گیری ضعیف از درمان را افزایش می دهد. اما فراموش نکنید که درمان اولیه برای کاهش خطر در این بیماری مهم است.