بدن ما سیستمی به نام سیستم ایمنی دارد که یک شبکه پیچیده از سلول ها و ارگان های خاص است و از بدن در برابر میکروب ها و دیگر مهاجمان خارجی دفاع می کند. در هسته سیستم ایمنی بدن، توانایی تفاوت قائل شدن بین سلول ها خودی و سلول های مهاجم وجود دارد. وجود نقص در سیستم ایمنی می تواند موجب شود که بدن نتواند تفاوت بین سلول های خودی و غیر خودی را تشخیص دهد. وقتی این اتفاق می افتد، بدن آنتی بادی هایی را ایجاد می کند که به اشتباه به سلول های طبیعی خودش حمله می کنند. در عین حال، سلول های خاصی نظیر سلول های تنظیم کننده سلول های T می توانند کار خود را در راستای حفظ سیستم ایمنی بدن انجام دهند. نتیجه این اشتباه در سیستم بدن، بیماری های خودایمنی است. قسمت های بدن که تحت تأثیر بیماری های خودایمنی قرار می گیرند بستگی به نوع بیماری دارد. بیش از ۸۰ نوع شناخته شده بیماری خودایمنی وجود دارد.
برای آشنایی بیشتر با علائم و روش های درمان بیماری های خودایمنی پیشنهاد می شود که با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید.
بیماری های خودایمنی چقدر رایج هستند؟
به طور کلی، بیماری های خودایمنی جزء بیماری های رایج می باشند. به طوری که تنها در آمریکا بیش از ۲۳٫۵ میلیون نفر تحت تاثیر این بیماری ها قرار دارند. بیماری های خود ایمنی علت اصلی مرگ و معلولیت می باشند. برخی بیماری های خودایمنی نادر هستند، در حالی که برخی، مانند بیماری هاشیموتو، بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار می دهند.
چه کسانی بیشتر به این بیماری ها مبتلا می شوند؟
بیماری های خودایمنی می تواند بر روی همه افراد تاثیر بگذارد. با این حال برخی از افراد بیشتر در معرض خطر هستند. این افراد عبارتند از:
- زنان در سنین باروری: زنان بیشتر از مردان دارای بیماری های خود ایمنی هستند. اغلب آن ها بیماریشان در طول سال های کودکی شروع می شوند.
- افراد دارای سابقه خانوادگی: برخی از بیماری های خودایمنی مانند لوپوس و مولتیپل اسکلروزیس ارثی هستند. یعنی به ارث بردن ژن های خاص می تواند موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری های خودایمنی شود. اما به طور کلی ترکیبی از ژن ها و عوامل دیگر می تواند باعث شروع بیماری شود.
- افرادی که در معرض چیزهای خاصی در محیط زیست هستند: رویدادهای خاص یا اثرات زیست محیطی ممکن است سبب برخی بیماری های خودایمنی شود یا آن ها را بدتر کنند. نور خورشید، مواد شیمیایی به نام حلال ها و عفونت های ویروسی و باکتریایی به بیماری های مختلفی مرتبط می باشند.
- افرادی که نژادها یا قومیت ها خاص دارند: برخی بیماری های خودایمنی شایع تر هستند و یا بر گروه های خاصی از افراد تاثیر می گذارند. به عنوان مثال، دیابت نوع ۱ در افراد سفید پوست بیشتر رایج است. لوپوس در آفریقایی-آمریکایی ها و اسپانیایی ها بسیار جدی است.
چه بیماری های خود ایمنی بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار می دهد و علائم آنها چیست؟
بیماری های ذکر شده در ادامه این بخش در زنان بیشتر از مردان دیده می شود.
هرچند هر بیماری منحصر به فرد است، اما بسیاری از علائم مشخص مانند خستگی، سرگیجه و تب پایین در بین این بیماری ها مشترک است. بسیاری از بیماری های خودایمنی، علائمی ندارند و یا گاهی اوقات خفیف هستند. حتی ممکن است در صورت وجود علائم، دوره هایی از عود و شعله ور شدن وجود داشته باشد.
آلوپسی آره آتا
در این بیماری سیستم ایمنی به فولیکول های مو (ساختارهایی که موها را رشد می دهد)حمله می کند. این بیماری معمولا سلامتی را تهدید نمی کند، اما می تواند تا حد زیادی بر روی ظاهر افراد تاثیر بگذارد.
علائم
- ریزش مو در ناحیه سر، صورت و یا سایر نقاط بدن
سندرم آنتی فسفولیپیدها (aPL)
بیماری ای که سبب ایجاد مشکلاتی در انعطاف داخلی رگ های خونی شده و باعث لخته شدن خون در شریان ها و رگ ها می شود.
علائم
- لخته شدن خون در رگ ها یا شریان ها
- سقط جنین های متعدد
- بثورات قرمز خالص روی مچ دست و زانو
هپاتیت خود ایمنی
سیستم ایمنی بدن به سلول های کبدی حمله کرده و آن ها را تخریب می کند. این بیماری می تواند منجر به آسیب یا سفت شدن کبد و احتمالا نارسایی کبدی شود.
علائم
بیماری سلیاک
بیماری است که در آن فرد نمی تواند گلوتن را تحمل کند. گلوتن ماده ای است که در گندم، چاودار، جو و در بعضی از داروها یافت می شود. هنگامی که افراد مبتلا به بیماری سلیاک، غذاهای حاوی این ماده را مصرف می کنند، سیستم ایمنی بدن آن ها به روده کوچک آسیب می رساند.
علائم
- نفخ شکم و درد
- اسهال یا یبوست
- کاهش وزن یا افزایش وزن
- خستگی
- قطع شدن دوره های قاعدگی
- بثورات خارش دار پوست
- ناباروری یا سقط جنین
دیابت نوع ۱
بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به سلول هایی که انسولین را تولید می کنند حمله می کند. انسولین هورمونی است که برای کنترل قند خون کاربرد دارد. در نتیجه بدن شما نمی تواند انسولین تولید کند. بدون انسولین، قند خون بالا می رود. قند خون بالا می تواند به چشم، کلیه ها، اعصاب، لثه ها و دندان ها آسیب برساند. اما جدی ترین مشکل ناشی از دیابت، بیماری قلبی است.
علائم
- تشنگی
- زیاد ادرار کردن
- احساس گرسنگی و خستگی زیاد
- کاهش وزن ناخواسته
- بهبودی کند زخم ها
- خشکی و خارش پوست
- از دست دادن حس در پاها
- تاری دید
بیماری گریوز (پرکاری تیروئید)
بیماری ای است که باعث می شود غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند.
علائم
- بی خوابی
- تحریک پذیری
- کاهش وزن
- حساسیت به گرما
- تعریق
- شکننده شدن موها
- ضعف عضلانی
- خونریزی ملایم قاعدگی
- پریدن چشم
- لرزیدن دست ها
گاهی اوقات علائمی وجود ندارد.
سندرم گیلن باره
در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اعصابی که مغز و نخاع را با بقیه بدن مرتبط می کند، حمله می کند. آسیب به اعصاب باعث می شود که آنها نتوانند سیگنال ها را انتقال دهند. در نتیجه، عضلات در پاسخ به مغز مشکل دارند.
علائم
- احساس ضعف یا احساس سوزش در پاها که ممکن است به قسمت فوقانی بدن نیز گسترش یابد
- در موارد شدید فلج شدن
علائم اغلب نسبتا سریع ایجاد شده و در عرض چند روز یا چند هفته پیشرفت می کنند و اغلب در هر دو طرف بدن رخ می دهند.
بیماری هاشیموتو (کم کاری غده تیروئید)
بیماری ای که باعث می شود غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکنند.
علائم
- خستگی
- ضعف
- افزایش وزن
- حساسیت به سرما
- درد عضلات و سفت شدن مفاصل
- تورم صورت
- یبوست
کم خونی همولیتیک
در این بیماری سیستم ایمنی بدن گلبول های قرمز را از بین می برد. با این حال بدن نمی تواند برای پاسخگویی به نیازهای خودش سریعا گلبول قرمز تولید کند. در نتیجه بدن شما اکسیژنی را که لازم دارد را دریافت نمی کند. به این ترتیب قلب باید بیشتر کار کند تا خون غنی از اکسیژن را در سراسر بدن حرکت دهد.
علائم
- خستگی
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سردرد
- سردی دست و پا
- رنگ پریدگی
- زردی پوست یا سفیدی چشم
- مشکلات قلبی از جمله نارسایی قلبی
پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک (ITP)
بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن پلاکت خون، که برای لخته شدن نیاز است را از بین می برد.
علائم
- دوره قاعدگی بسیار شدید
- لکه های بنفش کوچک یا قرمز روی پوست
- راحت کبود شدن
- خونریزی از بینی یا لثه
بیماری التهابی روده (IBD)
بیماری ای که باعث التهاب مزمن دستگاه گوارش می شود. بیماری کرون و کولیت اولسراتیو شایع ترین انواع IBD هستند.
علائم
- درد شکم
- اسهال، که ممکن است همراه با خون باشد
برخی از افراد نیز علائم زیر را دارند:
- خونریزی از رکتوم
- تب
- کاهش وزن
- خستگی
- زخم دهان (در بیماری کرون)
- احساس درد در زمان دفع مدفوع (در کولیت اولسراتیو)
میوپاتی التهابی
گروهی از بیماری هایی که شامل التهاب عضلانی و ضعف عضلات می شوند. پلی میوزیت و درماتومیوزیت نوع ۲ در زنان بیشتر از مردان شیوع دارد.
علائم
- ضعف عضلانی
- خستگی پس از راه رفتن یا ایستادن
- زمین خرودن
- مشکل در بلعیدن یا تنفس
مولتیپل اسکلروز (MS)
بیماری است که در آن سیستم ایمنی به پوشش محافظ در اطراف اعصاب حمله می کند. این آسیب بر مغز و نخاع تاثیر می گذارد.
علائم
- ضعف و مشکل در هماهنگی، تعادل، صحبت کردن و راه رفتن
- فلج شدن
- لرز
- احساس سستی و احساس سوزش در بازوها، پاها و دست ها
علائم در این بیماری متفاوت است زیرا محل و میزان هر حمله متفاوت می باشد.
میاستنی گراویس (MG)
بیماری است که در آن سیستم ایمنی به اعصاب و عضلات سراسر بدن حمله می کند.
علائم
- دو بینی
- بلع دشوار با خستگی مکرر یا احساس خفگی
- ضعف یا فلج شدن
- عملکرد بهتر عضلات پس از استراحت
- افتادگی سر
- مشکل در بالا رفتن از پله ها یا بلند کردن چیزها
- مشکل در صحبت کردن
سیروز صفراوی اولیه
در این بیماری سیستم ایمنی به آرامی مجرای صفراوی کبد را از بین می برد. صفرا ماده ای است که در کبد ساخته می شود و از طریق مجرای صفراوی وارد روده شده و به هضم کمک می کند. وقتی مجرای ورودی آن تخریب می شود، صفرا در کبد تجمع پیدا کرده و به این اندام آسیب می رساند. آسیب باعث می شود که کبد سفت و زخمی شود و در نهایت از کار بیفتد.
علائم
- خستگی
- خارش پوست
- خشکی چشم و دهان
- زردی پوست و سفیدی چشم
پسوریازیس
بیماری است که سبب ایجاد سلول های جدید پوستی می شود. به این ترتیب تجمع سلول ها روی سطح بالایی پوست پلاک ایجاد می کند.
علائم
- تکه های قرمز ضخیم همراه با فلس که معمولا در سر، آرنج و زانو ظاهر می شوند
- خارش و درد، که می تواند خوابیدن و راه رفتن را سخت کند
- ممکن است یک نوع آرتریت که اغلب بر روی مفاصل و انتهای انگشتان دست و پا تاثیر می گذارد نیز ایجاد شود. اگر ستون فقرات درگیر باشد، کمر درد ممکن است رخ دهد.
آرتریت روماتوئید
بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به مفاصل سراسر بدن حمله می کند.
علائم
- درد، سفتی، تورم و تغییر شکل مفاصل
- کاهش حرکت و عملکرد اندام ها
- خستگی
- تب
- کاهش وزن
- التهاب چشم
- بیماری ریه
- ایجاد توده هایی از بافت زیر پوست که اغلب در آرنج دیده می شوند
- کم خونی
اسکلرودرمی
بیماری است که سبب رشد غیرطبیعی بافت همبند در پوست و رگ های خونی می شود.
علائم
- انگشتان دست و انگشتان پا در پاسخ به گرما و سرما به رنگ سفید، قرمز یا آبی روشن می شوند
- درد، سفتی و تورم انگشتان و مفاصل
- ضخیم شدن پوست
- براق شدن پوست دست و ساعد
- تنگی پوست صورت
- ایجاد زخم بر روی انگشتان
- مشکل در بلع
- کاهش وزن
- اسهال یا یبوست
- تنگی نفس
سندرم شوگرن
بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن غده هایی در بدن که مسئول رطوبت هستند مانند غدد اشک و بزاق را تحت تاثیر قرار می دهد.
علائم
- خشکی و خارش چشم
- خشکی دهان، که می تواند باعث زخم شود
- مشکل در بلع
- از دست دادن حس چشایی
- خشن شدن صدا
- خستگی
- تورم یا درد مفاصل
- تورم غدد
- تیره شدن بینایی
لوپوس اریتماتوی سیستمیک
بیماری که می تواند به مفصل، پوست، کلیه ها، قلب، ریه ها و سایر قسمت های بدن آسیب برساند.
علائم
- تب
- کاهش وزن
- ریزش مو
- زخم های دهانی
- خستگی
- خارش بینی و گونه ها
- بثورات در سایر قسمتهای بدن
- درد مفاصل یا تورم و درد عضلانی
- حساسیت به خورشید
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سرگیجه
- تشنج
- مشکلات حافظه
- تغییر رفتار
ویتیلیگو
در این بیماری سیستم ایمنی بدن سلول هایی را که به پوست رنگ می دهند را از بین می برد. این بیماری می تواند بافت دهان و بینی را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
علائم
- تکه های سفید در مناطقی که در معرض آفتاب یا در زیر بغل، اندام تناسلی و رکتوم قرار دارند
- سفید شدن سریع مو
- از بین رفتن رنگ داخل دهان
آیا دارویی برای درمان بیماری های خودایمنی وجود دارد؟
داروهای بسیاری برای درمان بیماری های خودایمنی وجود دارد. نوع دارو که نیاز دارید بستگی به نوع بیماری، شدت و علائم دارد. برای درمان می توان موارد زیر را انجام داد:
از بین بردن علائم
بعضی افراد می توانند از داروهای خارج از نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن برای از بین بردن علائم خفیف استفاده کنند. سایر افراد مبتلا به علائم شدید ممکن است به داروهای تجویزی نیاز داشته باشند تا به کاهش علائم زیر کمک کنند:
- درد
- تورم
- افسردگی
- اضطراب
- مشکلات خواب
- خستگی
- بثورات
جایگزین مواد حیاتی بدن
برخی از بیماری های خودایمنی مانند دیابت و بیماری تیروئید می توانند توانایی بدن برای تولید مواد مورد نیاز خود را تحت تاثیر قرار دهند. در بیماری دیابت، تزریق انسولین برای تنظیم قند خون ضروری است. جایگزینی هورمون تیروئید، سطح هورمون های تیروئید را در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بالا می برد.
مهار سیستم ایمنی بدن
برخی از داروها می توانند فعالیت سیستم ایمنی بدن را مهار کنند. این داروها می توانند به کنترل بیماری و حفظ عملکرد طبیعی بدن کمک کنند. به عنوان مثال، این داروها برای کنترل التهاب در کلیه افراد مبتلا به لوپوس برای محافظت از عملکرد کلیه ها به کار برده شوند. داروهایی که برای سرکوب التهاب استفاده می شوند شامل داروهای مورد استفاده برای بیمارانی که پیوند عضو انجام داده اند، می شود. یک دسته از داروهایی که داروهای ضد TNF نامیده می شوند، التهاب را در برخی از انواع آرتریت های خود ایمنی و پسوریازیس متوقف می کنند.
درمان های جدید نیز برای بیماری های خودایمنی در مرحله آزمایش است.
آیا درمان های جایگزین می توانند به بهبود بیماری های خود ایمنی کمک کنند؟
بسیاری از افراد در بعضی مواقع در زندگی خود به نوعی از طب مکمل و جایگزین (CAM) استفاده می کنند. برخی از نمونه هایی CAM عبارتند از:
- محصولات گیاهی
- کایروپراکتیک
- طب سوزنی
- هیپنوتیزم
اگر بیماری خود ایمنی دارید، می توانید درباره مزایا و خطرات احتمالی CAM با پزشک مشورت کنید.
آیا داشتن بیماری خود ایمنی بر حاملگی تاثیر می گذارد؟
زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی می توانند با اطمینان بچه دار شوند. اما ممکن است بسته به نوع بیماری و شدت آن، خطراتی برای مادر یا کودک وجود داشته باشد. به عنوان مثال، زنان باردار مبتلا به لوپوس خطر ابتلا به زایمان زودرس و مرده زایی را دارند. زنان باردار مبتلا به MG ممکن است دارای علائمی باشند که در حین بارداری مشکلات تنفسی ایجاد کنند. برای برخی از زنان، علائم در طول بارداری بهبود می یابند، در حالی که دیگران علائمشان تشدید می شود. همچنین مصرف برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری های خود ایمنی ممکن است در دوران بارداری مضر باشد.
اگر می خواهید باردار شوید، قبل از حاملگی با پزشک مشورت کنید. پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند که صبر کنید تا بیماری تان رو به بهبودی برود یا تغییرات در داروها را پیش از شروع آزمایش انجام دهید.
برخی از زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی ممکن است در باردار شدن مشکل داشته باشند. آزمایشات می توانند بگویند که آیا مشکلات مربوط به باروری ناشی از بیماری خود ایمنی است یا یک دلیل غیر مرتبط دارد. درمان های باروری می توانند به برخی از زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی کمک کنند که باردار شوند.