در ایالات متحده دیابت شایع ترین علت نارسایی کلیه است. فشار خون بالا و سطح بالای گلوکز در افراد مبتلا به دیابت باعث افزایش خطر ابتلا به نارسایی کلیه می شود. بیماری کلیوی ناشی از دیابت به مرور زمان شکل می گیرند. آلبومین و eGFR دو شاخص کلیدی برای تشخیص بیماری کلیوی در افراد مبتلا به دیابت هستند.
کنترل فشار خون بالا، مصرف داروهای فشار خون، رژیم حاوی مقدار متوسط پروتئین و مدیریت گلوکز خون می تواند پیشرفت بیماری های کلیوی ناشی از دیابت را کاهش دهد. برای بیمارانی که کارکرد کلیه های خود را از دست می دهند در نهایت دیالیز یا پیوند کلیه تنها گزینه درمان است.
بیماری کلیوی ناشی از دیابت
با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با بیماری کلیوی ناشی از دیابت بیشتر آشنا شوید.
نارسایی کلیه
هر ساله در ایالات متحده بیش از ۱۰۰،۰۰۰ نفر مبتلا به نارسایی کلیه می شوند. نارسایی کلیه بیماری جدی است که در آن کلیه ها قادر به دفع ضایعات از بدن نیستند. نارسایی کلیه مرحله نهایی بیماری مزمن کلیه (CKD) است.
دیابت شایع ترین علت نارسایی کلیه است که تقریبا ۴۴ درصد موارد ابتلا به آن را تشکیل می دهد. حتی زمانی که دیابت کنترل می شود، باز هم این بیماری می تواند منجر به بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیه شود. اکثر افراد مبتلا به دیابت بیماری مزمن کلیوی ندارند. تقریبا ۲۴ میلیون نفر در ایالات متحده مبتلا به دیابت هستند و نزدیک به ۲۰۰،۰۰۰ نفر به علت دیابت با نارسایی کلیه زندگی می کنند.
در ایالات متحده، آمریکایی-آفریقایی ها، سرخپوستان آمریکایی و اسپانیایی ها بیشتر از نژادهای قفقازی، به بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیه مبتلا می شوند. دانشمندان قادر به توضیح علت این اتفاق نیستند. محققان همچنین نمی توانند به طور کامل تعامل بین عوامل پیشگیری کننده بیماری های کلیوی ناشی از دیابت را توضیح دهند. این عوامل، عبارتند از عوامل مرتبط با چاقی، رژیم غذایی و سایر بیماری ها مانند فشار خون بالا. محققان دریافته اند که فشار خون بالا و سطح بالای گلوکز در خون در افراد دیابتی باعث افزایش خطر ابتلا به نارسایی کلیه می شود.
دوره بیماری کلیوی ناشی از دیابت
بیماری کلیوی دیابتی چندین سال طول می کشد تا پیشرفت کند. در برخی از افراد، در چند سال اول ابتلا دیابت، عملکرد فیلترینگ کلیه عملا بالاتر از حد نرمال است.
در طی چند سال، در افرادی که در حال تجربه بیماری کلیوی هستند مقدار کمی از آلبومین (پروتئین موجود در خون) به ادرار وارد می شود. این مرحله اول بیماری مزمن کلیه، میکروآلبومینوری نام دارد. عملکرد فیلتراسیون کلیه در این دوره معمولا طبیعی است.
با پیشرفت بیماری، آلبومین بیشتر وارد ادرار می شود. این مرحله ممکن است به نام ماکروآلبومینوری یا پروتئینوری شناخته شود. همانطور که مقدار آلبومین در ادرار افزایش می یابد، عملکرد فیلترینگ کلیه معمولا شروع به کاهش می کند. بدن پس از کاهش قدرت تصفیه کلیه ها، شروع به نگه داشتن مایعات می کند. هم زمان با این که آسیب کلیوی ایجاد می شود، فشار خون نیز اغلب افزایش می یابد.
به طور کلی، در ۱۰ سال اول ابتلا به دیابت، آسیب کلیوی به ندرت رخ می دهد و معمولا ۱۵ تا ۲۵ سال بعد، نارسایی کلیه اتفاق می افتد. برای افرادی که بیش از ۲۵ سال با دیابت زندگی کرده اند اما هیچ نشانه ای از نارسایی کلیه ندارند، خطر ابتلا به این بیماری در بدن آن ها در حال کاهش است.
تشخیص بیماری مزمن کلیه
افراد مبتلا به دیابت باید به طور منظم برای تشخیص بیماری کلیوی غربالگری شوند. دو شاخص کلیدی برای تشخیص بیماری کلیوی eGFR و آلبومین ادرار است.
eGFR
eGFR نشان دهنده نرخ تصفیه گلومرولی است. هر کلیه حاوی حدود ۱ میلیون فیلتر کوچک تشکیل شده از رگ های خونی است. این فیلترها گلومرولی نامیده می شوند. عملکرد کلیه را می توان با تخمینی از میزان خونی که توسط گلومرولی در یک دقیقه فیلتر می شود، بررسی کرد. eGFR بر اساس مقدار کراتینین، که یک محصول پسماند است و در نمونه خون یافت می شود، محاسبه می شود. همانطور که سطح کراتینین بالا می رود، eGFR نیز کاهش می یابد.
زمانی که eGFR کمتر از ۶۰ میلی لیتر در دقیقه باشد، یعنی بیماری کلیوی وجود دارد.
محققان انجمن دیابت آمریکا (ADA) و موسسه ملی سلامت (NIH) توصیه می کنند که در همه افراد مبتلا به دیابت باید eGFR، از کراتینین سرم، حداقل یک بار در سال محاسبه شود.
آلبومین ادرار
آلبومین ادرار با مقایسه مقدار آلبومین با مقدار کراتینین در نمونه ادرار اندازه گیری می شود. وقتی کلیه ها سالم هستند، ادرار مقدار زیادی کراتینین را شامل می شود اما تقریبا هیچ آلبومینی ندارد. حتی افزایش کم در نسبت آلبومین به کراتینین نشانه ای از آسیب کلیوی است.
اگر ادرار حاوی بیش از ۳۰ میلی گرم آلبومین در هر گرم کراتینین باشد و مقدار eGFR کاهش داشته باشد یا حتی بدون تغییر باقی بماند، بیماری کلیوی ناشی از دیابت تشخیص داده می شود.
پزشکان ADA و NIH توصیه می کنند که همه افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید سالانه دفع آلبومین را برای ارزیابی آسیب کلیوی در ۵ سال اول ابتلا به دیابت مورد آزمایش قرار دهند. اگر بیماری کلیوی ناشی از دیابت تشخیص داده شود، باید به عنوان بخشی از رویکرد جامع درمان دیابت مورد توجه قرار گیرد.
اثرات فشار خون بالا
فشار خون بالا یکی از عوامل مهم در ایجاد مشکلات کلیوی در افراد مبتلا به دیابت است. هم سابقه خانوادگی فشارخون بالا و هم وجود فشار خون بالا احتمال ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهند. فشار خون می تواند پیشرفت بیماری کلیوی را تسریع کند.
فشار خون با استفاده از دو عدد ثبت می شود. شماره اول فشار سیستولیک نامیده می شود. این عدد نشان دهنده فشار در شریان ها در زمانی که قلب ضربان دارد می باشد. شماره دوم فشار دیاستولیک نامیده می شود. این عدد نشان دهنده فشار بین دو ضربان قلب است. در گذشته، فشار خون بالا بالاتر از ۱۴۰/۹۰ تعریف می شد و به صورت “۱۴۰ روی ۹۰” خوانده می شد.
اما متخصصان ADA و موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا (National Heart, Lung, and Blood Institute) توصیه می کنند که افراد مبتلا به دیابت، فشار خونشان باید کمتر از ۱۳۰/۸۰ باشد.
فشار خون بالا را نه تنها می توان به عنوان علت بیماری کلیوی بلکه به عنوان علتی برای پیشرفت آسیب های ناشی از این بیماری معرفی کرد. با پیشرفت بیماری کلیوی، تغییرات فیزیکی در کلیه باعث افزایش فشار خون می شود. بنابراین، یک مارپیچ خطرناک، شامل افزایش فشار خون و عوامل افزایش فشار خون، رخ می دهد. تشخیص زودهنگام و درمان فشارخون، حتی از نوع خفیفش، برای افراد مبتلا به دیابت ضروری است.
جلوگیری و کاهش بیماری کلیوی ناشی از دیابت
داروهای فشار خون
دانشمندان پیشرفت زیادی در توسعه روش هایی که سرعت شروع و پیشرفت بیماری کلیه را در افرادی که مبتلا به دیابت هستند کند می کند، داشته اند. داروهای مورد استفاده برای کاهش فشار خون می توانند به طور قابل توجهی پیشرفت بیماری کلیوی ناشی از دیابت را کاهش دهند. دو نوع از داروها، مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتنسین (ARB) در کاهش پیشرفت بیماری کلیوی موثرند. بسیاری از افراد برای کنترل فشار خون خود نیاز به دو یا چند دارو دارند. علاوه بر مهار کننده های ACE یا ARB، دیورتیک ها نیز می توانند مفید باشند. مسدود کننده های بتا، مسدود کننده های کانال کلسیم و سایر داروهای فشار خون نیز ممکن است مورد نیاز باشند.
یکی از مهار کننده ACE مؤثر که معمولا پزشکان برای کنترل بیماری کلیوی ناشی از دیابت تجویز می کنند، لیزینوپریل (Prinivil، Zestril) می باشند. مزایای لیزینوپریل فراتر از توانایی آن در کاهش فشار خون است. این دارو به طور مستقیم از گلومرول های کلیه محافظت می کند. مهار کننده های ACE پروتئینوری را کاهش داده و زوال را حتی در افراد مبتلا به دیابت که فشار خون بالا ندارند، کاهش می دهد.
یک نمونه از ARB های موثر لوزارتان (Cozaar) است که برای محافظت از عملکرد کلیه و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی نیز مفید است.
هر دارویی که هدفش کاهش فشار خون و رساندن آن به کمتر از ۱۳۰/۸۰ است، مزایایی را به همراه دارد. بیماران با پرفشاری خون خفیف یا میکروآلبومینوری مداوم باید با پزشک در مورد استفاده از داروهای ضد فشار خون مشورت کنند.
رژیم های کم پروتئین
در افراد مبتلا به دیابت مصرف بیش از حد پروتئین ممکن است مضر باشد. کارشناسان توصیه می کنند که افرادی که مبتلا به بیماری کلیوی ناشی از دیابت هستند، باید در مورد مصرف پروتئین توصیه های تغذیه ای را رعایت کنند. رژیم غذایی حاوی پروتئین کم ممکن است نارسایی کلیه را به تاخیر بیاندازد. هر کسی که رژیم کم پروتئین را دنبال می کند باید با متخصص تغذیه مشورت کند.
مدیریت شدید قند خون
داروهای ضد فشار خون و رژیم های کم پروتئین می توانند پیشرفت بیماری مزمن کلیه را کند کنند. درمان سومی به نام مدیریت شدید قند خون و یا کنترل گلیکوزمی نیز وجود دارد که برای افراد مبتلا به دیابت، به ویژه برای کسانی که در مراحل اولیه بیماری های مزمن کلیوی هستند، مفید می باشد.
بدن انسان به طور طبیعی غذا را به گلوکز تبدیل می کند. گلوکز قند ساده ای است که منبع اصلی انرژی برای سلول های بدن است. گلوکز برای ورود به سلول ها، نیاز به کمک انسولین دارد. انسولین هورمون تولید شده توسط پانکراس است. هنگامی که بدن به اندازه کافی انسولین تولید نکند، نمی تواند گلوکز را پردازش کرده و در جریان خون وارد کند. سطح بالای گلوکز در خون باعث تشخیص دیابت می شود.
مدیریت شدید قند خون، رژیم درمانی است که قصد دارد سطح قند خون را به حد طبیعی نزدیک کند. این رژیم شامل آزمایش گلوکز خون است که اغلب به صورت روزانه بر اساس مصرف غذا و فعالیت بدنی اندازه گیری می شود. برخی افراد نیز از پمپ انسولین برای عرضه انسولین در طول روز استفاده می کنند.