تب مخملک یک بیماری باکتریایی است که در برخی از افرادی که از گلو درد رنج می برند، ایجاد می شود. نام دیگر این بیماری باکتریایی، تب اسارکلت می باشد. یکی از ویژگی های بارز این بیماری ایجاد بثورات قرمز رنگ روشن است که بخش های بسیاری از بدن را پوشش می دهد. تب اسکارلت تقریبا همیشه با گلو درد و تب بالا همراه است.
این بیماری باکتریایی در بین کودکان بین سنین ۵ تا ۱۵ سال شایع تر از بزرگسالان است. گرچه این بیماری می تواند برای کودکان خطرناک باشد، اما با کشف آنتی بیوتیک موثر بر روی آن، درمان این بیماری تقریبا آسان است. با این وجود اگر تب مخملک بدون درمان رها شود، می تواند به بیماری های جدی و خطرناک دیگری که قلب، کلیه ها و دیگر قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار می دهند، منجر شود.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم شما را با علائم، علل، عوامل خطر، عوارض، درمان و پیشگیری از تب مخملک آشنا کنیم.
علائم تب مخملک
بثورات پوستی استرپتوکوکوس گلو
بثورات پوستی شایعترین علامت تب مخملک در کودکان و بزرگسالان است. این حالت معمولا مانند یک آفتاب سوختگی به نظر می رسد و فرد احساس می کند بثوراتش شبیه به کاغذ سنباده می باشد. ضایعات پوستی همراه با این بیماری قرمز مایل به زرد رنگ است.
این بثورات معمولا از روی قفسه سینه و معده شروع می شود و سپس به بقیه بدن گسترش می یابد. چین پوست اطراف زیر بغل، آرنج و زانو نیز می تواند به بثورات عمیق تر مبتلا شده و رنگشان کمی از ضایعات دیگر بدن پر رنگ تر شود. این بثورات معمولا بین ۲ تا ۷ روز بر روی بدن می مانند. پس از آن که این ضایعات فروکش کردند، شروع به ریزش می کنند.
سایر علائم
سایر علائم همراه با این بیماری عبارتند از:
برافروختگی چهره: ضمن ایجاد یک حلقه کم رنگ دور دهان، چهره نیز قرمز شده و حالت برافروخته پیدا می کند.
توت فرنگی شدن زبان: با وجود این بیماری در بدن، به طور کلی زبان پر از برآمدگی شده و قرمز می شود. در مراحل اولیه بیماری و قبل از این که زبان قرمز شود، یک پوشش سفید رنگ روی آن ایجاد می شود. بثورات و قرمزی در صورت و زبان معمولا حدود یک هفته طول می کشد. پس از این که این علائم و نشانه ها فروکش کرده، پوست آسیب دیده از بثورات، لایه برداری می شود.
علائم و نشانه های دیگر همراه با تب مخملک عبارتند از:
- تب بالا تر از ۳۸ درجه سانتی گراد که اغلب با لرز همراه است.
- درد و قرمزی زیاد گلو که گاهی اوقات با تکه های سفید و یا زرد ایجاد می شود.
- مشکل در بلعیدن مواد غذایی
- بزرگ شدن غدد گردن (غدد لنفاوی) و حساس شدن آن ها در اثر لمس
- تهوع یا استفراغ
- سردرد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک همراه با گلو درد علائم زیر را داشت، حتما او را به پزشک نشان دهید:
- تب بالای ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی گراد)
- تورم و حساسیت به لمس غدد گردن
- ایجاد لکه های سرخ رنگ روی گلو
علل ایجاد این بیماری چیست؟
تب مخملک، معمولا ناشی از همان نوع باکتری است که باعث گلودرد می شود. در تب مخملک، باکتری یک سم را در بدن منتشر می کند که باعث تولید بثورات پوستی و قرمزی زبان می شود. این بیماری به وسیله قطرات آلوده آب دهان که از طریق عسطه و سرفه در هوا پخش شده است، از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. دروه کمون یعنی زمان بین قرار گرفتن در معرض باکتری و بروز علائم، معمولا ۲ تا ۴ روز است.
آیا تب مخملک مسری است؟
پاسخ سوال بالا، مثبت است. عفونت این بیماری ممکن است از طریق تماس با قطرات عطسه یا سرفه فرد آلوده گسترش یابد. این به این معنی است که کودک شما می تواند تب مخملک را پس از لمس قطرات آلوده و مالیدن دست به بینی، دهان و یا چشم بگیرد. این بیماری از طریق استفاده مشترک از ظرف غذا و آب آلوده نیز منتقل می شود. جالب است بدانید که تب اسکارلت می تواند از طریق تماس پوستی نیز منتقل شود.
عوامل خطر ابتلا به این بیماری چیست؟
تب اسکارلت، در بین کسانی که بین ۵ تا ۱۵ سال سن دارند، شایع تر است. بنابراین سن می تواند تنها عامل خطر ابتلا به این بیماری باشد.
عوارض جانبی ناشی از این بیماری چیست؟
اگر تب مخملک درمان نشود، باکتری ممکن است به اندام های زیر گسترش یابد:
- لوزه ها
- ریه ها
- پوست
- کلیه ها
- خون
- گوش میانی
به ندرت، تب مخملک می توانید به تب روماتیسمی که یک بیماری جدی است و اندام های زیر را تحت تاثیر قرار می دهد، منجر شود:
- قلب
- مفاصل
- سیستم عصبی
- پوست
در اغلب موارد، بثور و سایر علایم تب مخملک، در عرض دو هفته از بین می رود. اما با وجود تاثیر این بیماری بر روی اندام های ذکر شده، اگر تب اسکارلت درمان نشود می تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:
- تب روماتیسمی
- بیماری کلیوی
- عفونت گوش
- عفونت های پوستی
- آبسه گلو
- ذات الریه
- آرتروز
اگر بیماری با آنتی بیوتیک درمان شود می توان از این عوارض اجتناب کرد.
چه روش هایی برای تشخیص تب مخملک وجود دارد؟
برای بررس علائم بیماری، اولین قدم معاینه فیزیکی است. در طول این معاینه وضعیت زبان، گلو و لوزه ها مشاهده می شود. بزرگ شدن غدد لنفاوی و بررسی ظاهر و بافت بثورات نیز از دیگر مواردی است که باید در طول معاینه فیزیکی انجام شود.
اگر پزشک به تب مخملک مشکوک شود، با یک گوش پاک کن مقداری از مخاط پشت گلو را جمع آوری کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. این نمونه برای بررسی بیشتر و تعیین وجود باکتری استرپتوکوک گروه A به آزمایشگاه ارسال می شود.
شیوه های درمان این بیماری چیست؟
تب مخملک، معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود. آنتی بیوتیک باکتری ها را از بین برده و به سیستم ایمنی بدن جهت مبارزه با باکتری های عامل عفونت کمک می کند. فقط باید کل دوره دارو را استفاده کنید. زیرا ممکن است در صورتی که دوره درمان کامل نشود عفونت مجددا باز گردد. ضمن این که برای کنترل تب و درد می توانید از مسکن هایی مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
در صورتی می توانید کودک را به مدرسه ببرید که ۲۴ ساعت از مصرف آنتی بیوتیک گذشته و تب نیز وجود نداشته باشد. در حال حاضر نیز هیچ واکسنی برای این بیماری کشف نشده است.
آیا روشی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد؟
بله. رعایت بهداشت شخصی و چند نکته مهم زیر می تواند در پیشگیری از این بیماری موثر باشد:
- شستن دست های قبل از خوردن غذا و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی
- پوشش دهان و بینی در زمانی که عطسه یا سرفه می کنید.
- اجتناب از استفاده از ظروف و لیوان آب مشترک
برای کاهش علائم این بیماری چه راهکارهای خانگی وجود دارد؟
تب مخملک باید با آنتی بیوتیک درمان شود. با این حال، اقداماتی وجود دارد که به کمک آن ها می توانید علائم و ناراحتی های ایجاد شده توسط این بیماری را کنترل کنید. برخی از این راه حل ها عبارتند از:
- نوشیدن چای گرم یا سوپ های آبگوشتی برای کمک به تسکین گلو
- مصرف غذاهای نرم یا داشتن رژیم غذایی غنی از مایعات برای زمان هایی که مشکل بلع وجود دارد.
- مصرف استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن برای کاهش درد گلو
- کوتاه کردن ناخن های برای جلوگیری از خاراندن بثورات
- استفاده از کرم ضد خارش و یا دارو برای تسکین خارش
- مصرف مایعات زیاد برای جلوگیری از کم آبی بدن
- مصرف قرص های مکیدنی گلو. با توجه به گزارش محققان کلینیک مایو، کودکان بزرگتر از ۴ سال می توانند با خیال راحت از قرص های مکیدنی برای کاهش گلو درد استفاده کنند.
- دور ماندن از مواد محرک موجود در هوا مانند دود
- استفاده از غرغره آب شور برای درد گلو
- مرطوب نگه داشتن هوا برای جلوگیری از سوزش گلو ناشی از قرار گرفتن در معرض هوای خشک