تغذیه مناسب برای بیماران مبتلا به سرطان مهم است. این عامل می تواند موجب تغییر شیوه بدن برای مبارزه با سرطان شود. از طرفی بی اشتهایی و سوء هاضمه که از علل شایع سوء تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان است، با رعایت یک رژیم غذایی متعادل برطرف می شود. ضمن این که طی دوره درمان سرطان، به دلیل کاهش وزن، نقش تغذیه بسیار پر رنگ تر خواهد شد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت قصد داریم شما را بیشتر با تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان و نقش مواد غذایی مصرفی بر روی روند درمان آشنا کنیم.

اهمیت تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان

تغذیه فرآیندی است که در آن مواد غذایی برای رشد و سالم نگه داشتن بدن به جای بافت های کهنه در بدنمان قرار می گیرند. بنابراین تغذیه برای سلامتی، به خصوص برای کسانی که در حال مبارزه با بیماری هستند، بسیار مهم است. خوردن انواع مناسب مواد غذایی قبل، حین و بعد از درمان سرطان می تواند به بیمار کمک کند تا احساس بهتری داشته و بدنش مقاوم تر شود. منظور از تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان رژیمی است که شامل انواع مواد غذایی و نوشیدنی هایی باشد که حاوی ویتامین ها، مواد معدنی، پروتئین، کربوهیدرات، چربی و آب مورد نیاز بدن می باشد. زمانی که در حال مبارزه با سرطان هستید، اگر از تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان استفاده نکنید، عارضه ای به نام سوء تغذیه به سراغتان خواهد آمد.

تغذیه درمانی برای کمک به بیماران سرطانی با دریافت مواد مغذی مورد نیاز جهت حفظ وزن و قدرت بدن، سلامت بافت های بدن و مبارزه با عفونت طراحی شده است. تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان به آن ها کمک می کند که بتوانند با اثرات سرطان و درمان های آن ها به خوبی مقابله کنند. از طرفی محققان معتقدند که برخی از درمان هایی که برای سرطان استفاده می شود، زمانی که بدن کالری و پروتئین کافی داشته باشد، بهتر جواب می دهند. این محققان معتقدند که بیمارانی که در طول دوره درمان خود خوب تغذیه می کنند، به احتمال بیشتری بهبود یافته و کیفیت زندگی بهتری دارند.

برخی از تومورها قادرند فعالیت شیمیایی بدن را در برابر بعضی از مواد مغذی خاص تغیر دهند. در این راستا ممکن است استفاده بدن از پروتئین، کربوهیدرات و چربی، به خصوص با تاثیر تومورهای معده یا روده تحت تاثیر قرار بگیرد. در این حالت ممکن است به نظر برسد که بیمار خوب غذا می خورد اما بدنش قادر به جذب مواد مغذی نیست.

برای بسیاری از بیماران، اثرات درمان سرطان و عوارض خود سرطان می تواند غذا خوردن را دشوار کند. روش های درمانی که تغذیه بیمار را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از:

  • عمل جراحی
  • شیمی درمانی
  • پرتو درمانی
  • سلول های بنیادی
  • پیوند سلول های بنیادی

هنگامی که سر، گردن، مری، معده و یا روده ها تحت تاثیر سرطان هستند، تغذیه بیمار بسیار سخت تر می شود. علاوه بر این برخی از عوارض ناشی از سرطان نیز می توانند بر روی تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان تاثیر گذار باشند. این عوارض عبارتند از:

  • بی اشتهایی
  • زخم های دهان
  • خشکی دهان
  • مشکل در بلع
  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • اسهال
  • یبوست
  • درد
  • افسردگی
  • اضطراب
تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان
تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان

بی اشتهایی و سوء هاضمه علل شایع سوء تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان

بی اشتهایی (از دست دادن اشتها یا بی میلی به غذا) یک علامت شایع در افراد مبتلا به سرطان است. بی اشتهایی ممکن است در اوایل بیماری و یا بعد از آن که سرطان گسترش یافت ایجاد شود. به طوری که تقریبا تمام بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته بی اشتها هستند. بی اشتهایی شایع ترین علت سوء تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان است.

کاشکسی بیماری است که توسط از دست دادن اشتها، کاهش وزن، از دست دادن عضلات و ضعف عمومی ایجاد می شود. این حالت در بیماران مبتلا به تومورهای ریه، پانکراس و دستگاه گوارش فوقانی شایع است. بنابراین در این دست از بیماران، سوء هاضمه در مراحل اولیه درمان سرطان، معمولا اختلال ایجاد می کند.

ویژگی های تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان

رژیم غذایی مناسب در طی فرایند درمان سرطان باید شامل ویژگی های زیر باشد:

پروتئین ها

بدن ما برای رشد، ترمیم بافت های بدن و حفظ سلامت سیستم ایمنی به پروتئین نیاز دارد. هنگامی که بدن به اندازه کافی به پروتئین دسترسی نداشته باشد، برای تهیه سوخت مورد نیاز خود دست به تجزیه عضلات می زند. این روند باعث می شود که فرایند بهبودی بیماری طولانی تر شده و مقاومت بدن به عفونت ها کمتر شود. افراد مبتلا به سرطان به پروتئین بیشتر از حد معمول نیاز دارند. پس از جراحی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی، پروتئین اضافی برای جایگزین کردن بافت و کمک به مبارزه با عفونت مورد استفاده قرار می گیرد. منابع خوب پروتئین عبارتند از:

  • ماهی
  • مرغ
  • گوشت قرمز
  • تخم مرغ
  • محصولات لبنی کم چرب
  • آجیل
  • مغزها
  • دانه های خشک
  • نخود
  • عدس
  • فرآورده های سویا
چربی ها

چربی ها نقش مهمی در تغذیه بازی می کنند. چربی ها و روغن ها حاوی اسیدهای چرب به عنوان یک منبع غنی برای تامین انرژی بدن محسوب می شوند. بدن برای ذخیره سازی انرژی، عایق بندی بافت های بدن، و حمل برخی از انواع ویتامین ها از طریق خون به تجزیه چربی نیاز دارد. ممکن است شنیده باشید که برخی از چربی ها بهتر از برخی دیگر هستند. با توجه به اثرات چربی در سلامت قلب و سطح کلسترول، چربی های تک اشباع نشده یا چند اشباع نشده بیشتر از چربی های اشباع یا چربی های ترانس برای بدن مفید هستند.

چربی های تک اشباع نشده به طور عمده در روغن های گیاهی مانند روغن زیتون، کانولا و بادام زمینی یافت می شود.

چربی های چند اشباع نشده به طور عمده در روغن های گیاهی مانند گلرنگ، آفتابگردان، ذرت، دانه کتان یافت می شود. آنها همچنین چربی اصلی موجود در غذاهای دریایی نیز هستند.

چربی های اشباع عمدتا در منابع حیوانی مانند گوشت و مرغ، شیر کم چرب، پنیر و کره یافت می شود. برخی از روغن های گیاهی مانند نارگیل، روغن هسته خرما، و روغن نخل اشباع شده می باشند. چربی های اشباع می توانند کلسترول را بالا برده و خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهند. کمتر از ۱۰٪ از کالری بدن باید از چربی اشباع تامین شود.

اسیدهای چرب ترانس تشکیل شده که روغن های گیاهی جامد، مانند مارگارین هستند. منابع چربی های ترانس شامل فست فودها و محصولات پخته شده با روغن نباتی هیدروژنه و یا روغن گیاهی می باشند. چربی های ترانس نیز به طور طبیعی در برخی از محصولات حیوانی مانند محصولات لبنی یافت می شود. چربی های ترانس می توانند کلسترول بد را بالا و کلسترول خوب را پایین بیاورند.

کربوهیدرات ها

کربوهیدرات ها منبع اصلی انرژی بدن هستند. کربوهیدرات ها برای فعالیت فیزیکی و عملکرد عضو ها به کار برده می شوند. بهترین منابع کربوهیدرات میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار هستند که قادرند ویتامین های مورد نیاز و مواد معدنی، فیبر و مواد مغذی گیاهی را به سلول های بدن برسانند.

غلات کامل و یا غذاهای تهیه شده از آن ها شامل تمام بخش های اساسی و مواد مغذی طبیعی از کل دانه هستند. سبوس در غلات، حبوبات، نان و آرد یافت می شود. برخی غلات سبوس دار، مانند کوینولا، برنج قهوه ای، و یا جو، می توانند به عنوان بخشی از یک غذای اصلی استفاده شوند.

فیبر قسمتی از غذاهای گیاهی است که بدن نمی تواند آن را هضم کند. ۲ نوع فیبر وجود دارد. فیبر نامحلول که به حرکت مواد غذایی زائد به خارج از بدن و سرعت بخشیدن به این فرآیند کمک می کند، و فیبر محلول به آب متصل شده و موجب می شود مدفوع نرم شود.

منابع دیگر از کربوهیدرات عبارتند از:

  • نان
  • سیب زمینی
  • برنج
  • ماکارونی
  • غلات
  • حبوبات
  • ذرت
  • نخود فرنگی

شیرینی ها (دسرها، آب نبات ها، و نوشیدنی های حاوی شکر) می توانند کربوهیدرات به بدن برسانند اما حاوی ویتامین ها و مواد معدنی موجود در موارد گیاهی بالا نمی باشند.

آب

آب و مایعات برای سلامت حیاتی هستند. همه سلول های بدن برای کار کردن به آب نیاز دارند. اگر میزان آب بدن به هر دلیل مثل اسهال و استفراغ کاهش پیدا کند شما با کم شدن آب بدن رو به رو می شوید. اگر این اتفاق بیافتد، مایعات و مواد معدنی که برای کارکردن صحیح بدن لازم هستند از تعادل خارج می شود. درست است که در هر ماده ای که می خوریم آب وجود دارد اما به غیر از این میزان آب هر فرد باید در طول روز بین ۶ تا ۸ لیوان آب مصرف کند تا مطمئن شود که تمام سلول های بدن به اندازه کافی آب دارند.

تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان
تغذیه مناسب بیماران مبتلا به سرطان
ویتامین ها و مواد معدنی

بدن برای کارکرد صحیح به مقدار کمی ویتامین و مواد معدنی نیاز دارد که بسیاری از آن ها به طور طبیعی در غذاها یافت می شوند. علاوه بر این این مواد را می توان در قالب قرص ها و شربت های مکمل نیز به بدن رساند. ویتامین ها و مواد معدنی برای کسب انرژی از مواد غذایی که می خوریم کاربرد دارد. فردی که یک رژیم غذایی متعادل با کالری و پروتئین کافی دارد معمولا مقدار زیادی از ویتامین ها و مواد معدنی را به بدن خواهد رساند. اما یکی از عوارض سرطان این است که خوردن غذا را برای بیمار سخت می کند، به خصوص اگر عوارض جانبی درمان برای مدت زمان طولانی طول بکشد. در این مورد، معمولا مولتی ویتامین و مکمل های مواد معدنی توسط پزشک برای بیمار تجویز می شود.

برخی از افراد مبتلا به سرطان، برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود و یا حتی از بین بردن سلول های سرطانی به مقدار زیادی از این مواد نیاز دارند. اما برخی از ویتامین ها و مواد معدنی می توانند مضر باشند، به ویژه هنگامی که زیاد مصرف شوند. در واقع، دوزهای زیادی از ویتامین ها و مواد معدنی ممکن است تاثیر شیمی درمانی و پرتو درمانی را کاهش دهند. بنابراین در این مورد حتما با پزشک مشورت کنید.

آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها شامل ویتامین های A، C، و E؛ سلنیوم و روی می باشند. برخی از آنزیم ها نیز موجب جذب رادیکال های آزاد شده و از آن ها برای حمله به سلول های طبیعی بدن جلوگیری می کنند. در صورتی که می خواهید آنتی اکسیدان بیشتری به دست آورید باید از میوه ها و سبزیجات، که منابع خوبی از آنتی اکسیدان هستند بیشتر مصرف کنید. در صورتی که در حال شیمی درمانی با پرتو درمانی هستید پیشنهاد نمی کنیم که از مکمل های آنتی اکسیدانی یا مکمل های ویتامینی استفاده کنید. در این حالت بیشتر توصیه می شود آنتی اکسیدان را به صورت طبیعی به بدن برسانید.

غذاهای گیاهی

غذاهای گیاهی و یا مواد شیمیایی گیاهی ترکیبات گیاهی مانند کاروتنوئیدها، لیکوپن، رسوراترول و فیتوسترول ها هستند که تصور می شود برای درمان و حفاظت از بدن مناسبند. آنها در گیاهانی مانند میوه ها و سبزیجات، و یا فراورده های گیاهی، مانند توفو یا چای یافت می شوند.

داروهای گیاهی

گیاهان صدها سال است که برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه، گیاهان دارویی در قالب قرص، عصاره های مایع، چای و پماد در دسترس می باشند. بسیاری از این محصولات بی ضرر و بی خطر هستند، اما برخی از آن ها می توانند عوارض جانبی مضر داشته باشند. برخی حتی ممکن است در درمان های سرطان از جمله شیمی درمانی، اشعه درمانی و جراحی تداخل ایجاد کنند.