تنگی دریچه ریوی ؛ نشانه ها، علل، عوارض جانبی، عوامل خطر، تشخیص و روش های درمان

تنگی دریچه ریوی بیماری است که موجب تغییر شکل در داخل یا نزدیکی دریچه ریوی قلب شده و باز شدن این دریچه و جریان خون را محدود می کند. دریچه ریوی بین محفظه پایین و سمت راست قلب (بطن سمت راست) و شریان ریوی قرار دارد. بزرگسالان غالبا تنگی دریچه ریوی را به دلیل ابتلا به بیماری های دیگر تجربه می کنند. اما عمدتا این بیماری قبل از تولد ایجاد شده و در دسته نقایص مادرزادی قلبی قرار می گیرد.

شدت این بیماری از خفیف تا شدید متغییر است. تنگی دریچه ریوی خفیف معمولا به مرور زمان بدتر نمی شود. اما موارد متوسط و شدید این بیماری ممکن است بدتر شود و به جراحی نیاز داشته باشد. خوشبختانه درمان تنگی دریچه ریوی به طور کلی بسیار موفق آمیز است و اکثر افراد مبتلا به این بیماری می توانند زندگی طبیعی داشته باشند.

برای آشنایی هر چه بیشتر با نشانه ها، علل، عوارض جانبی، عوامل خطر، تشخیص و روش های درمان تنگی دریچه ریوی ما را تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراهی کنید.

علائم تنگی دریچه ریوی

نشانه ها و علائم تنگی دریچه ریوی، بسته به میزان انسداد، می تواند متفاوت باشد. افراد مبتلا به تنگی خفیف، معمولا علائمی ندارند. افرادی که دچار تنگی مفرط می شوند اغلب ممکن است ابتدا علائم را فقط در زمان ورزش کردن مشاهده کنند.

نشانه ها و علائم تنگی دریچه ریوی عبارتند از:

  • سوفل قلبی، شنیدن صدای غیر طبیعی در زمان استفاده از گوش پزشکی که ناشی از جریان خون آشفته در قلب است
  • خستگی
  • ضعف نفسی، به خصوص در هنگام فعالیت بدنی
  • درد قفسه سینه
  • کاهش هوشیاری (غش کردن)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر خودتان یا فرزندتان دچار علائم زیر می شوید، با پزشک متخصص قلب و عروق مشورت کنید:

  • تنگی نفس
  • درد قفسه سینه
  • غش

اگر دچار تنگی دریچه ریه یا مشکل قلبی دیگری هستید، ارزیابی سریع و درمان می تواند به کاهش خطر ایجاد عوارض جانبی کمک کند.

علل ایجاد تنگی دریچه ریوی

تنگی دریچه ریوی معمولا هنگامی رخ می دهد که این دریچه در زمان رشد جنین به درستی رشد نکند. نوزادانی که این بیماری را دارند، ممکن است اختلالات قلبی مادرزادی دیگری نیز داشته باشند. هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث شکل گیری غیر طبیعی دریچه های قلب می شود.

آناتومی دریچه ریوی طبیعی

دریچه ریوی از سه تکه نازک بافتی تشکیل شده که به شکل دایره در کنار هم قرار گرفته اند. با هر ضربان قلب، دریچه در جهت جریان خون باز می گردد و خون را به ریه ها می رساند و سپس برای جلوگیری از ورود جریان خون به بطن راست قلب بسته می شود.

چه اتفاقی در تنگی دریچه ریوی می افتد؟

زمانی که یک یا چند تکه بافتی که در این دریچه قرار دارد معیوب یا ضخیم شود، ممکن است در زمان باز شدن، دریچه به درستی عمل نکنند. اگر این اتفاق رخ دهد، دریچه به درستی باز نمی شود و جریان خون را به این شکل محدود می کند.

سایر بیماری ها

گاهی اوقات سایر بیماری های زمینه ای یا داشتن دریچه مصنوعی در بدن می تواند این وضعیت را ایجاد کند. این بیماری ها و شرایط عبارتند از:

  • سندرم کارسینوئید: این سندروم ترکیبی از علائم و نشانه ها، از جمله قرمزی پوست و اسهال را ایجاد می کند. این علائم ناشی از انتشار یک ماده شیمیایی (سروتونین) از توده ای در دستگاه گوارش به نام تومور کارسینوئید است.
  • تب روماتیسمی: این عارضه بر اثر ابتلا به عفونت ناشی از باکتری استرپتوکوک، مانند گلو درد رخ می دهد. این باکتری ها ممکن است به دریچه های قلب آسیب برسانند.

عوامل خطر ابتلا به تنگی دریچه ریوی

از آنجایی که این بیماری معمولا قبل از تولد ایجاد می شود، عوامل خطر ابتلا به آن هنوز ناشناخته است. با این حال، بیماری ها و روش های خاصی وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را در بزرگسالان افزایش دهد. این عوامل عبارتند از:

  • سندرم کارسینوئید
  • تب روماتیسمی
  • سندرم نونان
  • تعویض دریچه ریوی

عوارض جانبی ناشی از این بیماری

تنگی دریچه ریوی ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:

عفونت: افراد مبتلا به مشکلات دریچه قلب، مانند تنگی دریچه ریوی، نسبت به افراد سالم، با افزایش خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی در قسمت داخلی قلب (اندوکاردیت عفونی) مواجه هستند.

مشکل در پمپاژ قلب: در تنگی شدید دریچه ریوی، بطن راست قلب باید برای ایجاد فشار خون مناسب در شریان ریوی، سخت تر کار  کند. به همین دلیل نیز پمپاژ بطن راست افزایش می یابد و دیواره عضلانی بطن راست ضخیم می شود. در نهایت، قلب سفت شده و ممکن است ضعیف شود.

نارسایی قلبی: اگر بطن راست نتواند به طور موثر خون را پمپ کند، نارسایی قلبی ایجاد می شود. این بیماری باعث تورم پاها و شکم می شود و می تواند باعث خستگی و تنگی نفس نیز شود.

نامنظم شدن ضربان قلب (آریتمی): افراد مبتلا به تنگی دریچه ریوی بیشتر احتمال دارد که ضربان قلب نامنظم داشته باشند. البته نامنظم شدن همراه با تنگی دریچه ریوی قلب معمولا خطرناک و کشنده نیست.

روش های تشخیص

تنگی دریچه ریوی اغلب در دوران کودکی تشخیص داده می شود. اما گاهی اوقات تا دوران بزرگسالی نیز کشف نمی شود. اگر پزشک در طی معاینات معمولی به این بیماری مشکوک شود، ممکن است از تست های مختلفی برای تایید تشخیص استفاده کند. تست هایی که معمولا در این راستا استفاده می شوند عبارتند از:

اکوکاردیوگرام

در این تست با استفاده از  امواج صوتی، تصاویر متحرکی از قلب تولید شده و بر روی صفحه نمایش به تصویر کشیده می شود. این آزمون برای بررسی ساختار دریچه ریوی، محل و شدت تنگی، اندازه بطن راست و عملکرد آن مفید است. گاهی نیز به توصیه پزشک اکوکاردیوگرام ۳ بعدی انجام می شود.

الکتروکاردیوگرام

در طی این آزمایش، برچسب های که به سیم (الکترودها) وصل هستند، روی قفسه سینه، مچ دست و مچ پا قرار می گیرند. این الکترودها فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری کرده و بر روی کاغذ ثبت می کنند. این آزمایش می تواند تعیین کند که آیا دیواره عضلانی بطن راست ضخیم شده است یا خیر؟ به ضخیم شدن این دیواره هیپرتروفی بطن راست گفته می شود.

سایر تست های تصویربرداری

سایر روش هایی که برای تشخیص تنگی دریچه ریوی استفاده می شوند شامل MRI ​​و CT می باشند.

کاتتریزاسیون قلب

در طی این روش تشخیصی، دکتر یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را به یکی از شریان ها یا وریدهایی که در کشاله ران وجود دارد وارد می کند و آن را به قلب یا عروق خونی هدایت می کند. رنگ تزریق شده از طریق کاتتر، رگ های خونی را در زمان استفاده از اشعه ایکس پررنگ می کند. پزشکان برای اندازه گیری فشار خون موجود در دریچه های قلب و عروق خونی از کاتتریزاسیون قلب استفاده می کنند.

پزشکان معمولا از این آزمون فقط زمانی استفاده می کنند که تشخیص دهند بیمار به بالون واوالوپلاستی نیاز دارید. بالون واوالوپلاستی روشی است که می تواند همزمان با کاتتریزاسیون قلب انجام شود.

روش های درمان

بسته به اندازه اختلاف فشار خون بین بطن راست و آئورت ریوی، تنگی دریچه ریوی در گروه های خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی می شود. تنگی ریوی ملایم که باعث ایجاد علائم نمی شود معمولا نیاز به درمان ندارد. بیمار فقط باید بر روی بیماری خود نظارت داشته باشد.

بسته به درجه انسداد، موارد جدی تر ممکن است نیاز به روش های زیر برای درمان داشته باشند.

بالون والووپلاستی

در این روش با استفاده از یک لوله کوچک که از طریق وریدی در پا وارد قلب شده است، تنگی به کمک باز شدن بالون اصلاح می شود. شایعترین عارضه بالول والووپلاستی، نشت خون از  دریچه ریوی است. همانند بسیاری از روش ها، خطر خونریزی، عفونت و لخته شدن خون نیز وجود دارد.

عمل جراحی قلب باز

اگر والوولپلاستی بالون قابل اجرا نباشد، بیمار ممکن است نیاز به جراحی قلب باز داشته باشد. در طی این عمل جراحی، پزشک شریان ریوی را ترمیم می کند یا آن را با دریچه مصنوعی جایگزین می کند. همچنین ممکن است در طول جراحی، سایر نقایص قلبی مادرزادی نیز بهبود پیدا کنند. در این روش خطر جزئی خونریزی، عفونت و یا لخته های خون مرتبط با جراحی وجود دارد.

شیوه زندگی و درمان های خانگی

جلوگیری از تنگی دریچه ریوی تقریبا غیر ممکن است. اما می توانید با رعایت نکات زیر، عوارض بیماری را به حداقل برسانید.

مصرف آنتی بیوتیک های پیشگیرانه

در اکثر موارد، لازم نیست که از آنتی بیوتیک ها برای جلوگیری از عفونت داخلی قلب (اندوکاردیت عفونی) استفاده کنید. اما اگر سابقه این عفونت وجود داشته باشد، پزشک مصرف آنتی بیوتیک ها را توصیه می کند.

شیوه زندگی سالم

 شیوه زندگی سالم خطر ابتلا به انواع بیماری های قلبی، مانند حمله قلبی را کاهش می دهد. ایجاد تغییرات زیر در سبک زندگی می تواند به بیماران مبتلا به تنگی دریچه ریوی نیز کمک کند:

  • ترک سیگار
  • رعایت رژیم غذایی سالم حاوی انواع میوه ها و سبزیجات، محصولات لبنی کم چرب، دانه های کامل و گوشت بدون چربی
  • وزن سالم
  • فعالیت بدنی منظم

بارداری

بارداری به طور کلی برای زنان مبتلا به تنگی خفیف و متوسط دریچه ریوی مشکلی ایجاد نمی کند. اما اگر دارای تنگی شدید دریچه ریوی هستید، خطرات ناشی از عوارض هنگام زایمان در شما بیش از زنان سالم است. در صورت لزوم، ممکن است در حین بارداری برایتان بالون وولوپلاستی انجام شود.