تومورهای پایه جمجمه

پایه جمجمه متشکل از چندین استخوان است که از پایین سر و رگه استخوانی پشت چشم و بینی تشکیل شده است. انواع مختلفی از تومورها می توانند در این منطقه رشد کنند. آنها به احتمال زیاد باعث ایجاد علائم می شوند و زمانی که بزرگ شده و به مغز فشار وارد می کنند، قابل تشخیص هستند درمان تومورهای پایه جمجمه کمی چالش برانگیز است زیرا این تومورهای می توانند در داخل جمجمه و نزدیک به اعصاب و عروق  حیاتی مغز، سر، گردن و نخاع رشد کنند.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت بیشتر در مورد انواع، نشانه ها، عوامل خطر و روش های تشخیص و درمان تومورهای پایه جمجمه صحبت می کنیم.

انواع تومورهای پایه جمجمه

تومورهای پایه جمجمه اغلب در داخل جمجمه رشد می کنند اما گاهی اوقات در خارج از آن نیز شکل می گیرند. آنها می توانند از ابتدا در پایه جمجمه ایجاد شده یا از متاستاز سرطانی که منشاء آن جای دیگری در بدن است، ناشی شوند.

تومورهای پایه جمجمه بر اساس نوع تومور و محل قرار گیری آن ها در جمجمه طبقه بندی می شوند.

در قسمت جلویی پایه جمجمه (حفره قدامی جمجمه) که شامل حفره های چشم و سینوس ها است، شکل گیری تومورهای زیر احتمال بیشتری دارد:

  • مننژیوم
  • نوروبلاستوما عصبی (استرادیو بلاستوما)
  • سرطان سینوس پارانازال

محفظه مرکزی پایه جمجمه (حفره میانی جمجمه) حاوی sella turcica (یک ساختار استخوانی شکل در پایه جمجمه است که در آن غده هیپوفیز واقع شده است) می باشد. تومورهایی که در این ناحیه رشد می کنند تومورهای سلار نامیده می شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

  • آدنوم های هیپوفیز
  • کرانیوفارینژیوم
  • کیست شکاف Rathke

تومورهای زیر بیشتر در قسمت پشت پایه جمجمه (حفره خلفی جمجمه) شکل می گیرند:

  • نوروم آکوستیک
  • کندروسارکومای
  • کوردومای
  • تومور اپیدرموئید
  • مننژیوم

انواع دیگر تومورهای پایه جمجمه

کندروما

کندروما تومور خوش خیم بسیار نادر ساخته شده از غضروف استخوانی است که در جمجمه یافت می شود. هم پایه جمجمه و هم سینوس های پارانازال حاوی غضروف هستند. کندروما شکل گرفته از این غضروف ها، معمولا بین ۱۰ تا ۳۰ سالگی رشد می کند.

این تومورها به آرامی رشد می کنند، اما در نهایت ممکن است استخوان را بشکنند و یا با رشد بیش از حد خود باعث ایجاد فشار بر روی مغز شوند. در موارد نادر، کندروما ممکن است به یک بیماری سرطانی به نام کندروسارکوم تبدیل شود. اگرچه هر بیماری ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد، اما زمانی ک کندروما رشد می کند، ممکن است تغییرات بصری یا سردرد ایجاد کند.

تشخیص کندروما ممکن است شامل مطالعات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، CT اسکن یا MRI برای تعیین اندازه و محل تومور باشد.

انسفالوسل

انسفالوسل ها، برآمدگی های کیسه مانند در بخشی از مغز هستند. این نقایص مادرزادی نادر زمانی اتفاق می افتند که لوله عصبی، که در آن مغز و نخاع جنین شکل می گیرد، نمی تواند در طول رشد جنین، کاملا بسته شود. پوست یا، غالبا غشای نازکی، این کیسه را در خارج از جمجمه نگه می دارد.

انسفالوسل می تواند در پایه جمجمه، بالا یا پشت جمجمه یا بین پیشانی و بینی رخ دهد. بیماری های مرتبط با انسفالوسل عبارتند از:

  • هیدروسفالی (تجمع بیش از حد مایع مغزی نخاعی در مغز)
  • تاخیر در رشد
  • میکروسفالی (کوچک شدن غیر طبیعی سر)
  • فلج
  • تشنج

هنگامی که انسفالوسل اتفاق می افتد، ممکن است باعث ایجاد علائم زیر شود:

  • سردرد
  • ترشح بینی
  • مننژیت
  • اختلالات بصری
  • وزوز گوش

تشخیص انسفالوسل ها شامل تجزیه و تحلیل مایع بینی برای یافتن پروتئینی به نام بتا-۲ transferrin است که تنها در مایع مغزی نخاعی یافت می شود. سی تی اسکن و MRI نیز ممکن است برای تعیین محل و شدت بیماری نیاز باشند.

همانژیوپرسیتوما

همانژیوپرسیتوما ها تومورهای نادری هستند که شامل رگ های خونی می باشند. شکل گیری آنها در پاها، ناحیه لگن، سر، گردن و مغز شایع می باشند. همانژیوپرسیتوما ها اغلب توده قابل مشاهده ندارند و یا علائمشان کم است یا اصلا علائمی ندارند.

بیشتر همانژیوپرسیتوما ها در بافت های نرم بدن یافت می شوند، اما ممکن است در پایه جمجمه، حفره بینی و سینوس های پارانازال نیز رخ دهند. این تومورها ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند همانژیوپرسیتوما ها سرطانی می توانند به استخوان، ریه و یا کبد گسترش یابند.

علاوه بر بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی، دیگر روش های تشخیصی برای همانژیوپرسیتوما عبارتند از:

  • اشعه ایکس
  • CT اسکن
  • MRI برای تعیین اندازه و محل تومور

درمان همانژیوپرسیتوما ها شامل جراحی است. جراح ممکن است پس از عمل درمان با اشعه یا شیمی درمانی را توصیه کند تا احتمال دریافت نتیجه مثبت را افزایش دهد.

آنژیوفیبروما نازوفارنکس پایه جمجمه

آنژیوفیبروما نازوفارنکس پابه جمجمه تومور خوش خیمی در بینی است که معمولا در پسران نوجوان یافت می شود. این تومور به مناطق اطراف بینی گسترش می یابد و باعث ایجاد نشانه هایی مانند گرفتگی بینی و خونریزی بینی می شود.

استئوما پایه جمجمه

استئوما خوش خیم استخوان (رشد استخوان جدید) بیشتر در استخوان جمجمه و صورت رخ می دهد. اگر این تومور استخوانی بر روی استخوان های دیگر نیز رشد کند، به آن استئوما هموپلاستیک گفته می شود. اما اگر بر روی بافت رشد کند، به نام استئوما اتروپلاستیک شناخته می شود.

رشد این تومور آهسته اشت و به طور کلی هیچ نشانه ای ندارد. با این حال، رشد استئوماهای بزرگ در بعضی از نقاط ممکن است در تنفس، قدرت بینایی یا شنوایی تداخل ایجاد کنند.

تومورهای پایه جمجمه
تومورهای پایه جمجمه

ضایعات پتروس آپکس

ضایعات آپکس پتروس، ناهنجاری هایی هستند که در نوک استخوان جمجمه در نزدیکی گوش میانی اتفاق می افتند. شایعترین نوع ضایعات پتروس آپکس، گرانولوم کلسترولی خوش خیم است که از نظر فنی نوعی کیست می باشد. سایر ضایعات پتروس آپکس عبارتند از:

  • کلستاتومای
  • پتروس آپیتیکیس
  • پلورال راس پتروس
  • سرطان استخوان

بیشتر این ضایعات خوش خیم هستند. با این حال، بیماران مبتلا به انواع دیگر سرطان ممکن است ضایعات متاستاتیک آپکس را تجربه کنند. این ضایعات تومورهای بدخیمی هستند که از سرطانی که در جاهای دیگر بدن شکل گرفته و سپس به مغز گسترش یافته اند، ناشی می شوند.

علائم تومورهای پایه جمجمه

نشانه های این تومورها به آرامی ظاهر می شوند، چون رشد تومور نیز معمولا آهسته است و زمانی که بر روی ساختارهای حیاتی مغز نظیر غده هیپوفیز، عصب بینایی و عروق کاروتید فشار می آورد، موجب ایجاد نشانه می شود.

علائم خاص این تومور بستگی به نوع، محل و اندازه تومور دارد. به عنوان مثال، تومورهایی که شامل پایه جمجمه و بینی هستند می توانند تنفس و حس بویایی را تحت تاثیر قرار دهند. برخی تومورهای غده هیپوفیز می توانند بینایی و بلعیدن را تحت تاثیر قرار دهند.

به طور کلی علائم شایع تومورهای پایه جمجمه عبارتند از:

  • سردرد
  • مشکل تنفسی
  • تغییر در حس بویایی
  • دو بینی
  • مشکل بلعیدن
  • کاهش قدرت شنوایی

سایر علائم ممکن عبارتند از:

  • کاهش قدرت حفظ تعادل
  • تهوع و استفراغ
  • از بین رفتن حافظه

چه عواملی خطر ایجاد این تومورها را افزایش می دهند؟

هیچ علت مشخصی برای رشد تومورهای پایه جمجمه وجود ندارد. اما عوامل خطری که شانس ابتلا را افزایش می دهند عبارتند از:

  • استفاده از پرتودرمانی بر روی ناحیه سر برای درمان عفونت پوست سر یا تومور شکل گرفته در سر، گردن یا مغز
  • قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، از جمله وینیل کلراید، آرسنیک و علف کش ها
  • شرایط خاص ژنتیکی

تومورهای پایه جمجمه چگونه تشخیص داده می شوند؟

تشخیص تومورهای پایه جمجمه با معاینه فیزیکی که شامل سوالاتی مربوط به علائم می شود و بررسی سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی بیمار آغاز می شود. معاینه عصبی که قدرت بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، رفلکس و توانایی تفکر و یادآوری را بررسی می کند نیز ممکن است انجام شود.

روش های تصویربرداری از مغز نیز ممکن است شامل موارد زیر باشند:

  • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
  • توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT اسکن)

اسکن استخوان، که در آن مواد رادیواکتیوی به جریان خون تزریق می شود نیز ممکن است انجام شود. پس از تزریق تومور مواد را جذب می کند و یک دوربین مخصوص، تصویری را با استفاده از کامپیوتر تهیه می کند. به این ترتیب پزشک می تواند تومور استخوان را پیدا کرده و هر گونه گسترش سرطان را به سایر اعضا تشخیص دهد.

توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) اسکنی است که می تواند تغییر در سلول ها را در طول رشد آن ها تشخیص دهد. PET اغلب همراه با CT استفاده می شود و سلول های توموری را با رادیواکتیو تزریق شده شناسایی می کند، بنابراین می توان تصویر تهیه شده را با بخش های طبیعی مغز مقایسه کرد.

آندوسکوپی، که از یک ابزار نازک و دارای نور استفاده می کند، برای بررسی قسمت هایی از بینی استفاده می شود.

روش های درمان تومورهای پایه جمجمه

هنگامی که تومور قاعده جمجمه تشخیص داده می شود، برای تعیین و انجام مناسب ترین روش درمانی برای هر بیمار، یک تیم پزشکی تشکیل می شود. درمان تومورهای پایه جمجمه ممکن است ترکیبی از نظارت بر روی علائم بیمار، عمل جراحی و پرتو درمانی باشد. انتخاب هر یک از این روش های درمان بستگی به عوامل زیر دارد:

  • محل تومور
  • حجم تومور و اینکه آیا خوش خیم است یا بدخیم؟
  • سلامت عمومی و ترجیح بیمار در مورد گزینه های درمانی

نظارت

برای تومور کوچک شکل گرفته در پایه جمجمه که نشانه قابل توجهی ایجاد نمی کند، ممکن است پزشک درمانی را اتخاذ نکند و فقط از بیمار بخواهد که بر روی علائم خود نظارت داشته باشد. اگر با گذشت زمان تومور رشد نکند، عملکرد بدن تحت تاثیر قرار نمی گیرد. در این شرایط ممکن است نیازی به درمان نباشد.

[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]

پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:

درد پس سر (درد پایه جمجمه) ؛ علائم، علل ایجاد این درد و روش های طبیعی برای تسکین آن

آرتریت تمپورال ؛ نشانه ها، علل، عوامل خطر و روش های درمان

[/quote]

عمل جراحی

انواع مختلفی از جراحی مانند کرانیوتومی برای درمان تومورهای پایه جمجمه وجود دارد.

اکثر بیماران مبتلا به تومور پایه جمجمه (حدود ۹۰ درصد) با جراحی اندوسکوپی که تهاجمی نیست درمان می شوند. این روش جراحی به جراح اجازه می دهد که از طریق بینی و بدون نیاز به بریدن صورت یا جمجمه، به تومور دسترسی داشته باشد و آن را از بدن خارج کند.

دیگر روش هایی که می توانند تومورهای مغز یا پایه جمجمه را از طریق برش های کوچک در ابرو یا پشت گوش درمان کنند عبارتند از:

  • retro sigmoid craniotomy
  • supra-orbital eyebrow craniotomy

اگر تومور بیمار خوش خیم باشد و در بخشی از پایه جمجمه واقع شده باشد که جراح مغز و اعصاب بتواند به طور کامل آن را از بدن خارج کند، جراحی ممکن است تنها درمان مورد نیاز باشد.

پرتودرمانی

پزشکان ممکن است از پرتودرمانی پس از جراحی برای برخی از تومورها به خصوص تومروهای بدخیم یا برای تومورهایی که در مناطقی از مغزی هستند که قابل جراحی نمی باشند، استفاده کنند. روش های پرتودرمانی شامل موارد زیر هستند:

  • پرتودرمانی خارجی
  • جراحی تشعشعی استریوتاکتیک

منابع:

Skull Base Tumors