تومور نخاعی توده ای است که در داخل کانال نخاعی یا درون استخوان ستون فقرات شکل می گیرد. تومور نخاعی، که به نام تومور اینترادورال نیز شناخته می شود، در داخل نخاع یا پوشش نخاع (دورا) آغاز می شود. توموری که بر روی استخوان های ستون فقرات (مهره ها) تاثیر می گذارد، تومور مهره ای گفته می شود. با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با انواع، نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض، روش های تشخیص و درمان تومور نخاعی بیشتر آشنا شوید.
تومورهای نخاعی، بسته به جایی که رخ می دهند، نسبت به غشای محافظت کننده از نخاع، ممکن است به سه نوع مختلف طبقه بندی شوند.
انواع اصلی تومورهای نخاعی عبارتند از:
- تومورهای Intramedullary در سلول های داخل طناب نخاعی از قبیل گلیوما، استروسیتوم یا اپندیوموم شروع می شوند.
- تومورهای Extramedullary در هر دو غشای اطراف طناب نخاعی یا ریشه های عصبی که از نخاع عبور می کنند رشد می کنند. اگر چه آنها در داخل نخاعی شروع نمی شوند، اما ممکن است با فشرده کردن نخاع و ایجاد سایر مشکلات، عملکرد نخاعی را تحت تاثیر قرار دهند. نمونه هایی از تومورهای extramedullary که می توانند بر نخاع تأثیر داشته باشند شامل مننژیوم، نوروفیبروما، تومورهای شوانوما و تومورهای عصبی هستند.
تومورهایی که در سایر قسمت های بدن ایجاد شده اند می توانند به مهره ها، شبکه حمایت کننده اطراف نخاع و یا در موارد نادر، طناب نخاعی نیز گسترش یابند. تومورهای نخاعی یا هر نوع تومور دیگری می توانند منجر به درد، مشکلات عصبی و گاهی فلج شدن شوند. تومور نخاعی می تواند کشنده باشد و باعث ناتوانی دائمی شود.
درمان این تومورها نیز شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و یا سایر داروها می باشد.
انواع تومور نخاعی
- استروسیتوم
- کوردومای
- اپندیموما
- گلیوما
- مننژیوم
- نوروفیبروما
- شوانوما
علائم
تومورهای نخاعی می توانند علائم و نشانه های مختلفی را به ویژه به علت رشد و بزرگ شدن تومور، ایجاد کنند. تومورها ممکن است بر نخاع یا ریشه های عصبی، رگ های خونی یا استخوان ستون فقرات تاثیر بگذارند. نشانه ها و علائم این تومورها عبارتند از:
- درد در محل تومور به علت رشد تومور
- کمر درد، اغلب به قسمت های دیگر بدن نیز گسترش می یابد
- حساسیت کمتر نسبت به درد، گرما و سرما
- کاهش عملکرد روده یا مثانه
- مشکل در راه رفتن که گاهی اوقات منجر به زمین خوردن می شود
- درد کمری که شب ها بدتر می شود
- کاهش احساس یا ضعف عضلانی، به ویژه در بازوها یا پاها
- ضعف ماهیچه ای که ممکن است خفیف یا شدید باشد. این علامت در قسمت های مختلف بدن وجود دارد
درد کمر علامت اولیه ای تومورهای ستون فقرات هستند. درد ممکن است از پشت به باسن، ران، ساق پا یا بازو نیز گسترش یابد و ممکن است به مرور زمان حتی با انجام درمان نیز بدتر شود. پیشرفت تومورهای ستون فقرات با توجه به نوع تومور متفاوت است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
علل بسیاری برای درد کمر وجود دارد و بیشتر مورد درد کمری ناشی از ایجاد تومور نیست. اما چون تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای تومورهای نخاعی مهم هستند، در مورد درد کمری که شرایط زیر را دارد به پزشک مراجعه کنید:
- این درد مداوم و مترقی است
- این درد مربوط به فعالیت نیست
- درد در شب بدتر می شود
- سابقه ابتلا به سرطان را دارید و درد کمری جدیدی را احساس می کنید.
- علائم دیگر سرطان مانند تهوع، استفراغ یا سرگیجه نیز وجود دارد
در صورت تجربه موارد زیر نیز فورا به پزشک مراجعه کنید:
- ضعف عضلانی پیشرونده یا بی حسی در پاها یا بازوها
- تغییر در عملکرد روده یا مثانه
علت ایجاد تومور نخاعی
دقیقا روشن نیست که چرا تومورهای ستون فقرات ایجاد می شوند. کارشناسان معتقدند که ژن های معیوب نقش مهمی در ایجاد این نوع سرطان دارند. اما معمولا معلوم نیست که آیا چنین نقص های ژنتیکی به ارث برده می شوند و یا به مرور زمان در بدن ایجاد می شوند. این نقص ها ممکن است ناشی از چیزی در محیط زیست مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص باشند. با این حال، در برخی موارد، تومورهای نخاعی با سندرم های ارثی شناخته شده مانند بیماری نوروفیبروماتوز ۲ و فون هیپال لیندو ارتباط دارند.
عوامل خطر ایجاد این بیماری
تومورهای نخاعی در افرادی که دارای شرایط زیر هستند بیشتر مشاهده می شود:
نوروفیبروماتوز ۲: در این اختلال ارثی، تومورهای خوش خیم در نزدیکی اعصاب مربوط به شنوایی ایجاد می شوند. این تومور ممکن است باعث کاهش شنوایی در یک یا هر دو گوش شود. برخی از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز ۲ ممکن است تومورهای کانال نخاعی را نیز تجربه کنند.
بیماری فون هیپال-لینداو: این اختلال چند دستگاهی است و با تومورهای رگ های خونی (همام انی بیواستوم) در مغز، شبکیه و نخاع و سایر انواع تومورهای کلیوی یا غدد فوق کلیوی همراه است.
عوارض جانبی ناشی از تومور نخاعی
تومورهای ستون فقرات می توانند اعصاب ستون فقرات را تحت فشار قرار دهند و منجر به از دست دادن قدرت حرکتی یا احساسی در محل تومور شوند. این تومورها گاهی اوقات باعث ایجاد تغییر در عملکرد روده و مثانه می شوند. آسیب عصبی ایجاد شده ممکن است دائمی باشد.
با این حال، اگر بیماری زود تشخیص داده شود و درمان مناسب نیز انجام شود، ممکن است بتوان از کاهش بیشتر عملکرد جلوگیری کرد و عملکرد عصب را باز گرداند. بسته به محل توموری که روی نخاع فشار وارد می کند، این بیماری می تواند کشنده باشد.
روش های تشخیص تومور نخاعی
تومورهای ستون فقرات گاهی ممکن است نادیده گرفته شود زیرا وقوعشان شایع نیست و علائم آنها نیز مشابه بیماری های شایع دیگر است. به همین دلیل، بسیار مهم است که دکتر در مورد سابقه پزشکی شما اطلاعات کاملی را دریافت کرده و هر دو آزمایش های عمومی فیزیکی و عصبی را انجام دهد.
اگر پزشک به تومور نخاعی مشکوک شود، آزمایش های زیر می توانند به تشخیص محل تومور کمک کنند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ستون فقرات (MRI)
MRI از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از ستون فقرات، نخاع و اعصاب استفاده می کند. MRI معمولا آزمایش خوبی برای تشخیص تومورهای نخاعی و حضور تومور در بافت اطراف آن است. تزریق ماده کنتراست به برخی از بافت ها و ساختارها نیز به تشخیص کمک می کنند. این ماده در حین آزمایش به یکی از وریدهای دست تزریق می شوند.
بعضی از افراد ممکن است در داخل اسکنر MRI احساس هراس کنند یا صدای بلند دستگاه موجب ناراحتی آن ها شود. اما معمولا از بیمار خواسته می شود که از هدفون برای کم کردن صدای دستگاه استفاده کنند. برخی از اسکنرها نیز با تلویزیون یا هدفون مجهز شده اند. اگر مضطرب هستید، به پزشک این موضوع را اطلاع دهید تا او برایتان آرامبخش تجویز کند. در شرایط خاص، در طول انجام این تست بیهوشی عمومی انجام می شود.
توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)
این آزمایش با استفاده از اشعه، عکس های دقیقی از ستون فقرات می گیرد. این تست گاهی اوقات با رنگ کنتراست تزریقی ترکیب می شود تا تغییرات غیرطبیعی در کانال نخاعی یا نخاع مشاهده شود. CT اسکن تنها برای کمک به تشخیص تومور نخاعی استفاده می شود.
بیوپسی
تنها روش تعیین دقیق نوع تومور ستون فقرات، بررسی یک نمونه کوچک از بافت (بیوپسی) زیر میکروسکوپ است. نتیجه بیوپسی به تعیین گزینه های درمان کمک می کند.
روش های درمان تومور نخاعی
در ایده آل ترین حالت، هدف درمان تومور نخاعی از بین بردن کامل تومور است. اما این هدف ممکن است با خطر ایجاد آسیب دائمی به نخاع و اعصاب اطراف آن پیچیده شود. پزشکان برای طراحی درمان باید سن و سلامت عمومی بیمار را نیز در نظر بگیرند. نوع تومور و اینکه آیا از ساختارهای کانال ستون فقرات ناشی می شود یا ابتدا در جاهای دیگر بدن بوده و سپس به نخاع پخش شده است یا خیر، در تعیین برنامه درمانی نقش دارد.
گزینه های درمانی برای بسیاری از تومورهای ستون فقرات عبارتند از:
نظارت
برخی از تومورهای ستون فقرات ممکن است قبل از اینکه نشانه ای ایجاد کنند، کشف شوند. این اتفاق اغلب هنگامی رخ می دهد که شما برای بررسی بیماری دیگری به پزشک مراجعه کرده اید. اگر تومورها کوچک باشند و رشد نکنند و یا بر روی بافت های اطراف فشار وارد نکنند، نظارت مستمر بر روی آن ها بهترین درمان است.
در طی دوره نظارت پزشک به احتمال زیاد توصیه می کند که CT یا MRI را با فاصله زمانی مناسب برای نظارت بر روی تومور انجام دهید.
عمل جراحی
جراحی اغلب درمان انتخابی برای تومور است.
تکنیک های جدید و ابزارها اجازه می دهند تا جراحان مغز و اعصاب به تومورهایی که قبلا در دسترس نبودند، دسترسی پیدا کنند. میکروسکوپ با قدرت بالا که در جراحی میکروسکوپی مورد استفاده قرار می گیرد، تشخیص تومور از بافت سالم را آسان تر می کند.
پزشکان می توانند بر روی نخاع و دیگر اعصاب در طول عمل جراحی نظارت کنند. به این ترتیب احتمال آسیب رسیدن به بدن کم می شود. در برخی موارد، امواج صوتی نیز ممکن است در طی عمل جراحی برای تجزیه تومورها و حذف بخش هایی از آن ها استفاده شود.
حتی با پیشرفت های جدیدی که در جراحی رخ داده است، همه تومورها را نمی توان کاملا برداشت. هنگامی که تومور به طور کامل برداشته نمی شود، جراحی ممکن است به وسیله پرتو درمانی یا شیمی درمانی یا هر دو صورت گیرد.
بازیابی پس از جراحی ستون فقرات، بسته به نوع جراحی ممکن است چندین هفته یا بیشتر طول بکشد. بیمار ممکن است به طور موقت بی حسی یا سایر عوارض ناشی از خونریزی و آسیب به بافت های عصبی را تجربه کند.
پرتو درمانی
این روش ممکن است برای از بین بردن بقایای تومورهایی که بعد از عمل باقی می مانند، درمان تومورهایی که انجام جراحی برای آن ها غیر ممکن است یا برای درمان تومورهایی که انجام جراحی برایشان بیش از حد خطرناک است، استفاده می شود.
استفاده از داروها ممکن است به کاهش برخی از عوارض جانبی اشعه درمانی، مانند تهوع و استفراغ کمک کنند. گاهی اوقات، پرتودرمانی به کم کردن میزان آسیب بافتی و انجام درمان موثرتر کمک می کند.
شیمی درمانی
درمان استاندارد برای بسیاری از انواع سرطان، شیمی درمانی است که از آن برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها استفاده می شود. پزشک می تواند تعیین کند که آیا شیمی درمانی برای شما مفید است یا خیر و این که آیا باید به تنهایی یا در ترکیب با پرتودرمانی استفاده شود؟
عوارض جانبی این درمان نیز عبارتند از:
- خستگی
- تهوع
- استفراغ
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
- ریزش مو
سایر داروها
از آنجا که جراحی و پرتودرمانی و خود تومورها می توانند باعث التهاب درون نخاع شوند، پزشکان گاهی کورتیکواستروئیدها برای بیمار تجویز می کنند تا تورم را پس از عمل جراحی و یا در طی درمان های پرتویی کاهش دهند.
اگر چه کورتیکواستروئیدها التهاب را کاهش می دهند، اما معمولا برای مدت کوتاهی جهت جلوگیری از عوارض جانبی جدی مانند موارد زیر استفاده می شوند:
- ضعف عضلانی
- پوکی استخوان
- فشار خون بالا
- دیابت
- افزایش حساسیت به عفونت