تومور کارسینوئید یک نوع سرطان با رشد آهسته است که می تواند در مکان های مختلف در سراسر بدن به وجود آید. تومورهای کارسینویید که یکی از زیر مجموعه های تومورهایی به نام تومورهای اعصاب و غدد هستند، معمولا در دستگاه گوارش (معده، آپاندیس، روده کوچک، روده بزرگ و راست روده) و یا در ریه ها آغاز خواهند شد.
تومورهای کارسینوئید اغلب علائم و نشانه ای را تا زمانی که بیماری پیشرفت کند ایجاد نمی کنند. این تومورها می توانند تولید و انتشار هورمون را در بدن تغییر داده و باعث ایجاد علائم و نشانه هایی مانند اسهال یا گرگرفتگی پوست شوند. درمان آن نیز معمولا به کمک جراحی و گاهی اوقات نیز داروها انجام می شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم در مورد نشانه ها، عوامل خطر، علل، عوارض و درمان های تومور کارسینوئید صحبت کنیم.
علائم تومور کارسینوئید
در برخی موارد، این نوع از سرطان هیچ علامت یا نشانه ای ایجاد نمی کنند. هنگامی که علائم و نشانه ها بروز پیدا می کنند معمولا مبهم هستند و به محل ایجاد تومور نیز بستگی دارند.
علائم وجود تومورهای کارسینوئید در ریه ها
علائم و نشانه های تومورهای کارسینوئید ریه عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- خس خس سینه
- تنگی نفس
- اسهال
- قرمزی یا احساس گرما در صورت و گردن (گرگرفتگی پوست)
- افزایش وزن، به ویژه در اطراف ناحیه میانی و فوقانی کمر
- علائمی به رنگ صورتی یا بنفش بر روی پوست که مانند علائم ترک های پوستی زایمان است
علائم وجود تومورهای کارسینوئید در دستگاه گوارش
علائم و نشانه های تومورهای کارسینوئید در دستگاه گوارش عبارتند از:
- درد شکم
- اسهال
- تهوع، استفراغ و ناتوانی در دفع مدفوع به علت انسداد روده
- خونریزی از رکتوم
- درد رکتال
- قرمزی یا احساس گرما در صورت و گردن (گرگرفتگی پوست)
هر زمان که علائم ذکر شده در بالا را مشاهده کردید، به خصوص اگر چند علامت با هم رخ داده اند، باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علل تومور کارسینوئید
کاملا مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد تومورهای کارسینوئید می شود. اما به طور کلی، سرطان هنگامی رخ می دهد که سلول های بدن به جهش در DNA مبتلا می شوند. این جهش اجازه می دهد سلول ها در زمان نامناسب، یعنی زمانی که هنوز سلول های قدیمی در بدن از بین نرفته اند، به رشد و تقسیم سلولی ادامه دهند. به همین دلیل از تجمع سلول های جدید و سلول های قدیمی که از بین نرفته اند، توده ای ایجاد می شود که ما آن را تومور می نامیم. سلول های سرطانی می توانند به بافت های سالم اطراف حمله کرده و به سایر نقاط بدن نیز گسترش یابند.
پزشکان هنوز به طور دقیق نمی دانند که چه جهشی منجر به ایجاد تورموهای کارسینوئید می شود. اما آنها می دانند که تومور کارسینوئید، در سلول های اعصاب و غدد رشد می کند.
سلول های اعصاب و غدد در ارگان های مختلف در سراسر بدن یافت می شوند. آنها برخی از عملکردهای سلول های عصبی و برخی از عملکردهای سلول های غدد درون ریز تولید کننده هورمون را انجام می دهند. برخی از هورمون هایی که توسط سلول های اعصاب و غدد تولید می شوند عبارتند از:
- کورتیزول
- هیستامین
- انسولین
- سروتونین
عوامل خطر ابتلا به تومور کارسینوئید
عواملی که خطر ابتلا به تومورهای کارسینوئید را افزایش می دهند عبارتند از:
- سن بالا: افراد مسن نسبت به افراد جوانتر و یا کودکان، بیشتر شانس ابتلا به این تومورها را دارند.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان تومور کارسینوئید می گیرند.
- سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی سرطان غدد درون ریز چندگانه، نوع (MEN I)، خطر ابتلا به تومورهای کارسینوئید را افزایش می دهد. در افراد مبتلا به این نوع سرطان، تومورهای متعددی در غدد سیستم غدد درون ریز ایجاد می شود.
عوارض ناشی از این تومورها
سلول های تومور کارسینوئید، می توانند هورمون ها و مواد شیمیایی دیگر ترشح شده از بدن را دچار تغییر کرده و به همین دلیل نیز عوارض وسیعی از جمله موارد زیر ایجاد می کنند:
سندرم کارسینوئید: سندرم کارسینوئید باعث ایجاد علائم زیر می شود:
- قرمزی و یا احساس گرما در صورت و گردن (گرگرفتگی پوست)
- اسهال مزمن
- مشکلات تنفسی
بیماری های قلبی کارسینوئید: تومورهای کارسینوئید می توانند باعث ترشح هورمونی شوند که موجب ضخیم شدن دیواره حفره های قلب، دریچه ها و رگ های خونی می شود. این عارضه می تواند به سوراخ شدن دریچه های قلب و نارسایی قلبی منجر شده و ممکن است برای درمان نیاز به جراحی جایگزین دریچه داشته باشد. اما اکثر بیماری های قلبی کارسینوئید با دارو کنترل می شوند.
سندرم کوشینگ: تومورهای کارسینوئید در ریه هورمونی را تولید می کنند که موجب ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول شده و علائم سندرم کوشینگ مانند موارد زیر را ایجاد می کند:
- افزایش وزن
- چاقی
- رسوب چربی، به خصوص در ناحیه میانی بدن، صورت، بین شانه ها و قسمت فوقانی کمر (قوز بوفالو)
- ترک های بنفش روی سینه، بازوها، شکم و ران
- نازک شدن و کبودی پوست
- آسیب های پوستی که به آهستگی درمان می شوند
- آکنه
- خستگی
- ضعف عضلانی
- عدم تحمل گلوکز
- افزایش تشنگی
- افزایش ادرار
- کاهش توده استخوان
- فشار خون بالا
- سردرد
- اختلال شناختی
- اضطراب
- کج خلقی
- افسردگی
- افزایش خطر بروز عفونت
- رشد موهای اضافه در صورت زنان
- اختلال نعوظ در مردان
- کاهش میل جنسی
- کاهش باروری
تشخیص تومور کارسینوئید
آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص تومور کارسینوئید عبارتند از:
- آزمایش خون: اگر این تومور در بدن وجود داشته باشد، سطح بالایی از هورمون های ترشح شده توسط این تومور یا محصولات جانبی آن در خون قابل مشاهده است.
- آزمایش ادرار: افراد مبتلا به تومور کارسینوئید، زمانی که بدن هورمون های تولید و ترشح شده توسط تومور کارسینوئید را تجزیه می کند، از یک ماده شیمیایی خاص در ادرار برخوردار هستند.
- تصویر برداری: آزمایشات تصویر برداری از جمله توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، توموگرافی تابش پوزیترون (PET) و اشعه ایکس، ممکن است به پزشک برای یافتن محل تومور کمک کند.
- اندوسکوپی: در این آزمایش لوله ای نازک مجهز به لنز و دوربین از طریق گلو به داخل بدن فرستاده شده تا دستگاه گوارش از نزدیک بررسی شود.
- برونکوسکوپی: زمانی انجام می شود که پزشک بخواهد داخل ریه ها را مشاهده کند. در این آزمایش نیز به کمک اسکوپ که از طریق گلو وارد ریه می شود، داخل این اندام مشاهده می شود.
- کولونوسکوپی: در این روش نیز اسکوپ از مقعد وارد راست روده شده و برای تشخیص تومور کارسینوئید رکتوم کاربرد دارد.
برای دیدن داخل روده کوچک نیز، پزشک ممکن است از کپسول آندوسکوپی استفاده کند.
- برداشتن بافت برای آزمایش: برای تایید تشخیص گاهی از بافت تومور نمونه برداری می شود. نوع بیوپسی نیز بستگی به تومور موجود در بدن دارد. گاهی این نمونه برداری به کمک سوزن انجام می شود و گاهی نیز طی عمل جراحی. بعد از نمونه برداری، برای تعیین نوع سلول و میزان تهاجمی بودن سلول های سرطانی، نمونه به آزمایشگاه فرستاده شده و زیر میکروسکوپ مشاهده می شود.
درمان تومور کارسینوئید
روش درمان تومور کارسینوئید بستگی به موارد زیر دارد:
- محل تومور
- پیشرفت سرطان به سایر نقاط بدن
- نوع هورمون های ترشح شده توسط تومور
- سلامت کلی بیمار
- اولویت بیمار
اما عموما درمان این تومورها عبارتند از:
عمل جراحی
هنگامی که تومور کارسینوئید زود تشخیص داده شود، با استفاده از عمل جراحی به طور کامل حذف می شود. اگر تومور کارسینوئید پیشرفت کرده باشد، حذف کامل آن ممکن نیست. در چنین مواردی پزشک سعی می کند که بخش اعظمی از تومور را برداشته تا علائم و نشانه ها کنترل شود.
داروها
داروهایی که برای درمان سندرم کارسینوئید استفاده می شوند عبارتند از:
داروهای مسدود کننده ترشح هورمون از سلول های سرطانی: با استفاده از این داروها، از ترشح هورمون ها توسط تومور که ممکن است علائم و نشانه های سندرم کارسینوئید را ایجاد کنند جلوگیری شده و رشد تومور آهسته می شود. این داروها که به روش تزریق زیر پوستی مصرف می شوند عبارتند از:
- اکتروتاید
- لنرئوتاید
عوارض جانبی آن ها نیز عبارتند از:
- درد شکم
- نفخ
- اسهال
داروهای تقویت سیستم ایمنی بدن: داروی تزریقی به نام اینترفرون آلفا، باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شده و به آن در حمله به تومور کمک می کند. حمله سیستم ایمنی بدن به تومور باعث کاهش سرعت رشد تومور کارسینوئید و از بین بردن علائم آن می شود. اینترفرون عوارض جانبی قابل توجهی مانند موارد زیر دارد:
- خستگی
- علائم شبه آنفولانزا
درمان تومور کارسینوئید که به کبد گسترش یافته است
تومور کارسینوئید معمولا به کبد متاستاز می کند. گزینه های موجود برای درمان این حالت عبارتند از:
- عمل جراحی کبد: جراحی برای برداشتن بخشی از کبد ممکن است علائم و نشانه های ناشی از تومورهای کبدی را کنترل کند.
- توقف جریان خون به تومور کبدی: در یک روش که به نام آمبولیزاسیون شریان کبدی شناخته می شود، پزشک شریان اصلی کبد را مسدود کرده و موجب قطع جریان خون به سلول های سرطانی کبد می شود. سلول های سالم کبد با تکیه بر رگ های خونی دیگر زنده می مانند.
- کشتن سلول های سرطانی با گرما یا سرما: در روش Cryoablation با استفاده از چرخه انجماد و ذوب سلول های سرطان از بین می روند. Cryoablation فرایندی است که در آن با استفاده از سرمای شدید تومور از بین رفته و یا دچار آسیب بافتی می شود.