کانال مقعد ۲ تا ۴ سانت انتهایی روده را تشکیل می دهد و انتهای آن نیز به دریچه مقعد منتهی می شود. رکتوم نیز ۱۲ سانتی متر طول دارد که بین روده و کانال مقعد قرار دارد. آسیب به رکتوم خارش ندارند. اما ممکن است دردناک باشد. زیرا هیچ گیرنده خارشی در انتهای عصب مخاط رکتوم وجود ندارد. با این حال، تغییرات ممکن است از رکتوم به مخاط مقعد و یا پوست کشاله ران گسترش یافته و خارش مقعد ایجاد کند.
مهمترین علل خارش مقعد
بهداشت نامناسب
مدفوع خشک شده، گرد و غبار، سلول های مرده پوست و عرق، یک به یک، یا همه با هم ممکن است خارش پوست اطراف مقعد ایجاد کنند. برای همین توصیه می شود اگر خارش مقعد دارید، پوست اطراف آن را با آب ولرم و بدون صابون، خوب بشویید. به یاد داشته باشید بافت های اطراف مقعد، واقعا حساس هستند.
خشکی پوست
خشکی پوست به خصوص در افراد مسن و در کسانی که اغلب از دوش آب گرم استفاده می کنند، ممکن است خارش مقعد ایجاد کند. راه حل این نوع خارش نیز این است که از آب گرم برای استحمام استفاده نکنید و پس از حمام پوست اطراف مقعد را با کرم مرطوب کننده مانند گلیسیرین چرب کنید. به یاد داشته باشید که هرگز از وازلین و کرم های تهیه شده بر پایه آن؛ بر روی پوست اطراف مقعد استفاده نکنید.
غذاهای تند
برخی از غذاهای خاص نیز موجب ایجاد خارش مقعد می شوند. باید از مصرف آن ها اجتناب شود. در برخی از موارد این غذاها با ایجاد حساسیت غذایی، التهاب به وجود می آورند. این غذاها عبارتند از:
- ادویه جات و ترشی جات گرم
- کافئین
- آبجو
- شراب
- نوشابه های گازدار
- آلو
- انجیر
- شیر
- فراورده های شیر
- آجیل
- ذرت بود داده
- شکلات
- گوجه فرنگی
- میوه هایی از خانواده مرکبات
درماتیت شوره ای
درماتیت سبورئیک التهاب پوستی است که ناشی از دفع بیش از حد چربی پوست از سبوم و عفونت ایجاد شده با مخمر مالاسزیا است. در این بیماری پوستی فلس های خارش دار زرد رنگ بر روی پوست کشاله ران، زیر بغل و در اطراف بینی یا گوش ها ظاهر می شوند. برای درمان این بیماری می توانید از پمادها و شامپوهای حاوی مواد زیر استفاده کنید:
- سولفید سلنیوم
- روی پریتیون
- کتوکونازول
- تربینافین
- مخلوط سدیم سولفاستامید
- کورتیکواستروئیدها
خراشیدن
خراشیدن، حتی زمانی که هیچ علت پزشکی اساسی وجود ندارد، یکی از دلایل اصلی برای خارش مقعد است. ایجاد خراش روی پوست مقعد، خارش را تشدید می کند. بنابراین تا جای ممکن از خاراندن این منطقه اجتناب کنید. به جای خاراندن به پزشک مراجعه کنید تا علت زمینه ای را درمان کند.
بواسیر
هموروئید یا همان بواسیر، واریسی است که در منطقه مقعد ایجاد می شود. این عارضه می تواند هم در داخل مقعد (بواسیر داخلی) هم در زیر پوست اطراف مقعد (بواسیر خارجی) رخ دهد.
بواسیر داخلی معمولا احساس نمی شود. اما ممکن است خونریزی داشته باشد. در صورت بزرگ شدنشان ممکن است از مقعد بیرون بزنند. اگر وریدی های هموروئیدی؛ ترومبوزه (لخته) ایجاد کنند، خارش و درد شدید به وجود می آید.
هموروئیدهای خارجی، توده ای نرم، مایل به آبی رنگ و بیرون آمده از مقعد ایجاد می کند. این نوع از بواسیر ها در صورتی که زیاد بنشینید و یا زور بزنید، خارش و سوزش ایجاد می کنند.
بواسیر ممکن است با موارد زیر در ارتباط باشد:
- چاقی
- نشستن های طولانی مدت
- یبوست
- فشار مکرر در دفع مدفوع
- دوران بارداری
عدم استفاده از غذاهای ملین و عدم فعالیت، (جسمی و یا روحی و روانی) و چندین داروها نیز به یبوست کمک می کنند. اگر بواسیر شما خفیف است استفاده از کرم های هموروئیدی که می توانید از داروخانه تهیه کنید، مناسب است. اما اگر بواسیر مزمن دارید عمل های جراحی مختلف مانند بستن شریانی و یا انجماد راه حل درمان شماست.
اسهال و بی اختیاری روده
اسهال و بی اختیاری روده ممکن است خارش مقعد ایجاد کند. در این حالت محتویات روده بدون اختیار شما خارج شده و پوست مقعد را تحریک می کند. مسمومیت غذایی و آلودگی با انگل از مهترین دلایل ایجاد چنین اسهال هایی می باشد.
عفونت های قارچی
عفونت قارچی با کاندیدا آلبیکنس که بر روی پوست های مرطوب، مانند کشاله ران ایجاد می شود، یکی دیگر از دلایل خارش مقعد است. موارد زیر شیوع این قارچ را تشدید می کنند:
- مصرف بلند مدت آنتی بیوتیک
- استفاده از استروئیدها
- شیمی درمانی
- اختلالات سیستم ایمنی یا ضعف آن
این نوع قارچ ها بیشتر در افرادی که کشاله رانشان همیشه مرطوب است، مانند ورزشکاران رخ می دهد. این نوع عفونت قارچی، پوسته های قرمز و یا قهوه ای و خارش دار را در مناطق گسترده ای از داخل ران، کشاله ران و باسن ایجاد می کنند. برای درمان این عفونت بهتر است از پمادهای ضد قارچ استفاده کنید. در موارد شدید داروهای خوراکی نیز تجویز می شود. در هر صورت توصیه می شود اگر این عفونت را دارید قند کمتر مصرف کنید.
عفونت باکتریایی
در درماتیت استرپتوکوکی، پوست مقعد و کشاله ران، بثورات خارش دار و قرمز روشن دارد. این نوع درماتیت بین کودکان ۶ ماه تا ۱۰ سال شایع است. در این بیماری ممکن است رگه های خون در مدفوع ظاهر شود. علت این عارضه، عفونت با استرپتوکوک گروه A بتا همولیتیک است. درمان آن نیز با آنتی بیوتیک انجام می شود. اما وقوع مجدد آن امکان پذیر است.
در اریتراسما نیز بثورات جلدی، در چین های پوست (زیر بغل، کشاله ران)، ناشی از کورینه باکتریا minutissimum ایجاد می شود. این بیماری در افرادی که در مناطق گرم زندگی می کنند یا دیابت دارند شایع تر است. درمان آن نیز استفاده از کرم های ضد بکتری است.
انگلهای روده ای
کرمک (Threadworm)
کرمک، انگل های روده ای هستند که غالبا در کولون یا رکتوم کودکان رشد می کنند. آنها ۱/۲ سانتی متر طول دارند و ممکن است در شب از روده خارج شده و تخم های خود را بر روی پوست اطراف مقعد بگذارند. این کار باعث خارش مقعد می شود. برای درمان آن نیز باید ار داروهای ضد انگل استفاده کرد.
بلاستوسیستیس هومینیس
هومینیس بلاستوسیستیس انگل میکروسکپی است، که ممکن است اسهال، تهوع، خستگی و خارش مقعد ایجاد کند. اما اغلب بدون علائم است.
بیماریهای مقاربتی
از علائم شایع بیماریهای مقاربتی (STD ها) سوزش ادرار، ترشحات مقعدی، خونریزی و گاهی اوقات تب است. بیماری های مقاربتی زیر نیز ممکن است باعث خارش مقعد شود:
- کلامیدیا تراکوماتیس، درد مقعد، ترشح و یا خونریزی را ۱ الی ۳ هفته پس از مقاربت مقعدی ایجاد می کند. سوزش در هنگام ادرار کردن و ترشح از مجرای ادرار نیز ممکن است رخ دهد. کمر درد و خونریزی بین دوره در زنان مبتلا دیده شده است. درمان این بیماری با آنتی بیوتیک امکان پذیر است. کلامیدیا ممکن است وارد اندام های تناسلی شده و باعث ناباروری در زنان شود.
- سوزاک عفونت ناشی از باکتری نایسریا گونوره است. ترشحات مقعد، واژن یا مجرا، خونریزی، درد و خارش، ۲ الی ۵ روز (و یا حتی ۳۰ روز) پس از عفونت ظاهر می شود. درمان این بیماری نیز با آنتی بیوتیک انجام می شود.
- تبخال تناسلی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس ممکن است بسیار دردناک و خارش دار باشد. تاول های کوچک شفاف در پوست قرمز اطراف مقعد (و یا در مخاط فرج و یا آلت تناسلی مرد) در عرض ۲ هفته پس از عفونت ایجاد شده و ۲ الی ۴ هفته باقی می ماند. فردی که یک بار به این ویروس مبتلا می شود انتظار می رود ۴ الی ۵ بار در سال مجدد تبخال بزند. درمان موارد شدید این تبخال با قرص ضد ویروسی امکان پذیر است.
- زگیل مقعد (زگیل) رشد بخش کوچکی از پوست اطراف مقعد است که هفته ها و ماه های پس از رابطه جنسی ایجاد می شود. این در واقع همان زگیل تناسلی است که در اطراف مقعد رشد می کند. این بیماری توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می شود. خارش مقعد یا خونریزی و یا افزایش اندازه آن، از عوارض این بیماری است. این زگیل ها به سرطان تبدیل نمی شود.
- Moluscum contagiosum نوع دیگری از زگیل تناسلی است. این زگیل نیز ناشی از ویروس است و دانه ها کوچک قرمز و قهوه ای ایجاد می کند. این زگیل ها یک سال بر روی پوست ماندگار هستند و می توان آن ها را با عمل جراحی برداشت.
- شپش تناسلی از اصلی ترین علل خارش مقعد و کشاله ران می باشد. تخم این شپش ممکن است از راه تماس جنسی منتقل شود. برای درمان آن نیز لوسیون ها ضد شپش استفاده می شود.
- سیفلیس ناشی از باکتری ترپونما پالیدوم است و از طریق تماس ایجاد می شود. این بیماری ممکن است بر روی مخاط دستگاه تناسلی، مقعد، لب ها یا در دهان ظاهر شود. ۱۰ تا ۹۰ روز پس از قرار گیری در معرض باکتری، جراحات کوچک، قرمز و بدون درد ایجاد می شود. ۳ تا ۶ هفته طول دروه درمان این بیماری است. سیفلیس در مراحل اولیه به راحتی با آنتی بیوتیک پنی سیلین درمان می شود.
اگزما
اگزما باعث بثورات خارش دار و قرمز در ناحیه کشاله ران و مقعد می شود. علت ایجاد این بیماری عبارت است از:
- التهاب ناشی از پوشک بچه
- لباس زیر کثیف یا جدید
- تماس اصطکاکی با لباس
- صابون
- آلرژی ها
برای پیشگیری باید از مواد محرک اجتناب کرد و ناحیه تناسلی را همیشه خشک نگه داشت.
پسوریازیس
پسوریازیس در پوست کشاله ران، زیر بغل و زیر سینه رخ می دهد. ظاهر آن صاف، قرمز، خارش دار و پوسته پوسته است. پسوریازیس بیماری ژنتیکی است. این بیماری مسری نیست. برای درمان آن نیز از کرم مرطوب کننده موضعی و داروهای سرکوب کننده ایمنی مانند Protopic و Elidel استفاده می شود.
برجستگی پوست مقعد
برجستگی های گوشتی مقعد مخاط نرم ایجاد شده شبیه اشک در پوست مقعد هستند. این برجستگی ها شایع هستند اما به ندرت باعث خارش مقعد می شوند. آن ها از التهاب مزمن و یا التهاب مخاط مقعد ناشی می شوند و می توان با عمل جراحی آن ها را برداشت.
هیدرآدنیت چرکی
هیدرآدنیت چرکی یا همان suppurativa Hidradenitis التهاب و عفونت فولیکول های مو و غدد عرق هستند. این بیماری توده دردناک و خارش دار ایجاد می کند که در صورت ترکیدن مایع از آن خارج می شود. آنها اغلب در داخل ران ها، زیر بغل و یا پشت گردن مشاهده می شود. درمان این بیماری با کورتیکواستروئیدها، آنتی بیوتیک ها و جراحی امکان پذیر است.
بیماری و کولیت اولسراتیو کرون
بیماری کرون و کولیت اولسراتیو بیماریهای التهابی روده با علت نامشخص است. این بیماری بین سنین ۲۰ الی ۳۰ سال شایع است. زخم و شقاق ایجاد شده توسط آن ممکن است خارش مقعد ایجاد کند. اسهال، تهوع، دردهای شکمی، خستگی و تب دیگر نشانه های آن است و درمان آن نیز با داروهای ضد التهابی مانند سولفاسالازین و یا در صورت لزوم عمل جراحی است.
شقاق مقعد، آبسه و فیستول
شقاق مقعد، خطی از مخاط مقعد و پوست نزدیک مقعد است که ممکن است از زور زدن در هنگام دفع مدفوع، آسیب یا التهاب مانند بیماری کرون ایجاد شود. درمان این بیماری با روش های زیر ممکن است:
- اجتناب از زور زدن
- رژیم غذایی مناسب برای نرم کردن مدفوع
- کرم های کورتیکواستروئیدی یا شیاف
- پماد نیتروگلیسیرین
- مسکن
- در صورتی که بعد از چند هفته درمان نشود، عمل جراحی توصیه می شود.
آبسه به تجمع چرک در دیوار مقعد و یا در بافتی که مقعد را احاطه کرده است، گفته می شود. این بیماری معمولا در نتیجه التهاب مزمن روده یا عفونت با انگل، التهاب پروستات، و یا به ندرت عوارض عمل جراحی ایجاد می شود. گاهی اوقات آبسه اطراف مقعد ممکن است یک برآمدگی چند سانتی متری در پوست نزدیک مقعد ایجاد کند. معمولا درمان این بیماری با آنتی بیوتیک و تخلیه با عمل جراحی است.
فیستول مقعد نیز یک کانال تو خالی درمخاط مقعد است که کنار آن ایجاد می شود. فیستول ممکن است باعث خارش مقعد شده و محتویات روده از طریق آن خارج شود. برای درمان آن معمولا عمل جراحی مورد نیاز است.
سرطان مقعد
سرطان مقعد ممکن است دردناک و خارش دار بوده و خونریزی ایجاد کند. این نوع سرطان به ندرت قبل از ۵۰ سال رخ می دهد. درمان آن نیز با عمل جراحی و برداشتن توده امکان پذیر است. پولیپ غیر سرطانی ممکن است با rectoscopy (یا کولونوسکوپی) قابل برداشتن باشد.
پیشگیری از خارش مقعد
برای جلوگیری از خارش مقعد بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
- بعد از اجابت مزاج، مقعد را با آب ولرم بشویید و به آرامی با دستمال کاغذی خشک کنید.
- از صابون برای شستن پوست اطراف مقعد استفاده نکنید.
- هرگز مقعد را نخارانید.
- از محصولات عطری مانند دئودرانت بر روی پوست آن منطقه استفاده نکنید.