مشورت با دکتر در مورد علت بیماری یا سایر علائمی که در بدن دارید، به این معنی است که باید هر دارویی که برایتان تجویز کرده است را به دقت استفاده کنید. این کاری است که بیشتر ما انجام می دهیم. اما آیا می دانید که بسیاری از داروهای تجویزی می توانند به بدن شما آسیب برسانند؟ در واقع، داروهای تجویزی یکی از علل اصلی مرگ و میر بیماران در جهان است. این خبر ممکن است بسیار تلخ باشد، اما واقعیت است. درادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد داروهای تجویزی دارای عوارض جانبی جدی و شدید ضحبت کرده و آن ها را به شما معرفی می کنیم.
صنعت داروهای تجویزی جای خود را در جامعه پزشکی باز کرده اند. برای درمان بیماری با یک داروی تجویزی، بدون در نظر گرفتن علت اصلی مشکل، مصرف خودسرانه دارو کار عاقلانه ای نیست. یکی از دلایل ممنوعیت مصرف خودسرانه از این داروها، ایجاد عوارض جانبی برای بدن که گاها نیز خطرناک است، می باشد. در این شرایط پزشکان مجبور به تجویز قرص های بیشتری برای مقابله با آن عوارض جانبی هستند.
مهم است که قبل از تصمیم گیری درباره مصرف داروهای تجویزی دارای عوارض جانبی جدی ، به دقت از جوانب مثبت و منفی داروهای تجویزی اطلاع کسب کنید.
داروهای تجویزی دارای عوارض جانبی
متوترکسات و دیگر عوامل شیمی درمانی
یکی از داروهای تجویزی دارای عوارض جانبی ، متوترکسات و دیگر عوامل شیمی درمانی است. این دارو به تنهایی یا در ترکیب با داروهای دیگر برای درمان انواع مختلف سرطان مانند سرطان ها زیر استفاده می شود:
- پستان
- سر و گردن
- ریه
- خون
- استخوان
- لنفوم
- رحم
متوترکسات توسط بسیاری از روماتولوژیست ها و سایر متخصصان برای درمان آرتریت روماتوئید نیز تجویز می شود. این دارو به صورت محلول برای تزریق داخل وریدی (IV)، تجویز می شود. البته قرص خوراکی آن نیز وجود دارد.
شایعترین عوارض جانبی این دارو عبارتند از:
- زخم شدن دهان
- تهوع
- تب
- سرگیجه
- درد معده
- خستگی
- لرز
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
متوترکسات هنگامی که همراه با داروهای دیگر و برای مدت زمان طولانی مصرف می شود می تواند عوارض جدی و کشنده ای را به همراه داشته باشد. این عوارض جانبی جدی شامل خونریزی و همچنین آسیب کبدی، کلیوی و مغز استخوان است. در چنین شرایطی ممکن است علائم زیر نیز به وجود آید:
- استفراغ حاوی خون
- مدفوع سیاه
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- زردی پوست
- مشکلات ادراری
- تاول پوستی
- ضعف عضلانی شدید
آنتی بیوتیک ها
آنتی بیوتیک ها طبقه ای محبوب از داروهای تجویزی هستند که اغلب سلامت بدن را حفظ می کنند و حتی جان بیمار را نیز نجات می دهند. آنتی بیوتیک ها در درمان عفونت های ناشی از باکتری ها، مانند برخی از انواع برونشیت، پنومونی و عفونت های دستگاه ادراری مفید هستند. آنتی بیوتیک ها با کشتن باکتری ها یا جلوگیری از رشد و تکثیر شدن آنها در بدن عمل می کنند.
اما مصرف بیش از حد و همچنین سوء استفاده از این داروها می تواند در دراز مدت مشکلاتی را برای بدن ایجاد کند.
در واقع، آنتی بیوتیک ها برای شرایطی که به آنها پاسخ نمی دهند، تجویز نمی شوند. استفاده طولانی مدت از این داروها عفونت ها را بسیاری وخیم تر کرده و آن ها را غیر قابل درمان می کند.
برخی از آنتی بیوتیک های مضر که معمولا تجویز می شوند عبارتند از:
- Levaquin (لووفلوکساسین)
- وانکومایسین (وانکومایسین هیدروکلراید)
- بکریمیم (تریمثوریم و سولفامتوکسازول)
- سیپرو (سایپروفلوکساسین)
- Avelox (مکسیفلوکساسین HCL)
- فلوکسین (آتلوکساسین)
بسیاری از آنتی بیوتیک ها باعث ایجاد مشکلاتی مانند ناراحتی معده و سایر عوارض جانبی دستگاه گوارش مانند حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال می شوند.
در بعضی موارد، آنتی بیوتیک ها می توانند عوارض جانبی جدی مانند واکنش آلرژیک ایجاد کنند که باعث مشکل تنفس، کهیز و تورم زبان و گلو می شود. سایر عوارض جانبی شدید ناشی از مصرف این داروها عبارتند از:
- تاندونیت
- تشنج
- نامنظم شدن ضربان قلب
- فشار خون پایین
- لکوپنی
علاوه بر این، مقاومت آنتی بیوتیکی یکی دیگر از اثرات ناخواسته شایع ناشی از استفاده از آنتی بیوتیک ها است.
داروهای ضد روانپریشی
یکی از شایع ترین داروهای تجویزی برای درمان بیماری هایی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید و اضطراب شدید، داروهای ضد روانپریشی است. با این حال، این داروها می توانند برای بدن بسیار مضر باشند.
این داروها بر روی برخی از مواد شیمیایی در مغز به نام انتقال دهنده های عصبی اثر می گذارند. این مواد شیمیایی برای برقراری ارتباط بین سلول های مغز مورد نیاز می باشند. این داروها همچنین به کنترل حرکت عضلانی کمک می کنند.
عوارض جانبی رایج ناشی از داروهای ضدروانپریشی عبارتند از:
- تاری دید
- خشکی دهان
- خواب آلودگی
- اسپاسم عضلانی یا لرز
- افزایش وزن
مصرف طولانی مدت این داروهای تجویز شده عوارض زیر را برای بدن دارد:
- افزایش سطح قند خون
- افزایش سطح چربی
- افزایش سطح کلسترول
- افزایش وزن
در عین حال، کارشناسان نگرانی هایی در مورد آسیب های مغزی ناشی از مصرف بلند مدت داروهای ضد روانپریشی دارند. هرگز مصرف این داروها را بدون مشورت با پزشک متوقف کنید.
کومادین یا وارفارین
کومادین و نسخه عمومی آن که به نام وارفارین شناخته می شود به عنوان داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون) که مانع از شکل گیری و حرکت لخته خون در بدن می شوند، کاربرد دارند. لخته شدن خون می تواند موجب سکته مغزی، حمله قلبی یا در صورت حرکت به سمت پا و ریه سایر شرایط جدی را به وجود آورند.
وارفارین برای جلوگیری از لخته شدن خون ضروری است.
شایع ترین عوارض جانبی که با وارفارین اتفاق می افتد عبارتند از:
- کبودی ناخواسته
- خونریزی بینی
- خونریزی لثه
- خونریزی شدید تر از حد معمول
وارفارین، به ویژه اگر نادرست مصرف شود، خطر خونریزی خطرناک و همچنین سایر عوارض جانبی شدید را که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند، افزایش می دهد. چنین عوارض جانبی عبارتند از:
- قرمز یا قهوه ای شدن ادرار
- مدفوع سیاه
- سردرد شدید
- درد شدید مفاصل
- استفراغ خون
- ضعف
هرگز این دارو را بدون مشاوره با دکتر مصرف کنید. زیرا این دارو با برخی از خوراکی ها و داروها تداخل دارد. این تداخلات می توانند خطرناک باشند.
استاتین ها
این داروها طبقه ای از داروهایی هستند که به عنوان استاتین شناخته شده و برای کاهش سطح لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL یا کلسترول بد) در بدن تجویز می شوند. آنها آنزیمی که در کبد تولید کلسترول می کند را مهار می کنند. این مهار باعث کاهش سطح کلسترول در خون می شود.
افرادی که دارای کلسترول LDL بالا هستند، در معرض خطر ابتلا به بیماری های عروق محیطی و بیماری های قلبی عروقی هستند و می توانند آنژین صدری، حملات قلبی یا سکته مغزی را تجربه کنند.
اکثر بیماران قادرند استاتین ها را بدون عوارض جانبی جدی استفاده کنند. برخی از عوارض جانبی رایج شامل این داروها عبارتند از:
- درد مفصل و عضلات
- یبوست
- اسهال
- تهوع
با این حال، مصرف استاتین ها برای مدت زمان طولانی یا بدون مشورت با پزشک می تواند خطر ابتلا به مشکلات زیر را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش دهد:
- دیابت
- بیماری های کبدی
- آسیب مغزی
- آتروفی عضلانی
- مرگ زودرس
بعضی از افراد مصرف کننده از این دارو در معرض عوارض جانبی شدید هستند. این افراد شامل افراد زیر می شوند:
- افرادی که داروهای متعدد برای کاهش کلسترول مصرف می کنند
- زنان
- افراد دارای کمبود وزن
- افراد بالای ۶۵ سال
- افراد مبتلا به بیماری کلیوی یا کبدی
- افرادی که الکل مصرف می کنند
پروزاک
این داروی ضد افسردگی، مکانیسم بدن را تغییر می دهد و سطح انتقال دهنده عصبی مغز یعنی سروتونین را متعادل می کند. سروتونین بر خلق و خوی، تحریک، اضطراب و خواب تاثیر می گذارد.
این دارو توسط اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان اختلال افسردگی، پرخوری عصبی، اختلال هراس، اختلال وسواسی-اجباری و اختلالات خلقی پیش از قاعدگی تایید شده است. با این حال، این دارو تجویز شده برای افسردگی نه تنها مضر است، بلکه بسیار اعتیادآور است.
برخی از عوارض جانبی معمولی که هنگام مصرف پروزاک اتفاق می افتند عبارتند از:
- اسهال
- خشکی دهان
- گرگرفتگی
- سردرد
- افزایش اشتها یا کاهش اشتها
- تهوع
- تعریق
پروزاک هنگامی که برای مدت طولانی مصرف می شود ممکن است عوارض جانبی شدید داشته باشد. چنین عوارض جانبی شامل موارد زیر هستند:
- واکنش های آلرژیک پوستی
- مشکلات تنفسی
- سردرگمی
- تغییر در بینایی
- تب
- تشنج
- تغییرات خلقی
- لرز
- کم خوابی
- خونریزی و کبودی غیر معمول
- ضعف غیرعادی
مسدود کننده های بتا و مسدود کننده های کانال کلسیم
بتا-بلاکرها و مسدود کننده های کانال کلسیم (CCB ها) یک دسته از داروهای تجویزی مورد استفاده برای کاهش فشار خون هستند. آنها با مسدود کردن توانایی قلب برای پاسخ دادن به اپی نفرین و آدرنالین که باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می شوند، در بدن عمل می کنند.
به همین ترتیب، مسدود کننده های کانال کلسیم با محدود کردن مقدار کلسیم یا میزان استفاده از کلسیم در عضلات قلب و دیواره سلولی شریان ها مشکلات مختلف را حل می کنند. آنها به عنوان آنژیوتانس و با مهار تبدیل آنزیم (ACE) در کاهش فشار خون موثر هستند.
CCB ها باید همیشه با غذا مصرف شوند. مسدود کننده های بتا، قلب را ضعیف می کنند تا فشار خون و همچنین درد قلب را کاهش دهند.
علاوه بر این، برخی از عوارض جانبی رایج آن ها عبارتند از:
- کاهش میل جنسی
- ناتوانی جنسی
- خستگی
- بدتر شدن لیپیدهای خون
خطرات استفاده طولانی مدت از بتا بلوکرها نیز عبارتند از:
- تنگی نفس
- سرد شدن اندام ها
- کم شدن خواب
- تپش قلب
- نارسایی احتقانی قلب
- افسردگی
عوارض جانبی رایج ناشی از مسدود کننده های کانال کلسیم عبارتند از:
- یبوست
- سردرد
- تپش قلب
- سرگیجه
- بثورات پوستی
- خواب آلودگی
- استفراغ
- حالت تهوع
- تورم در پاها
با این حال، هرگز مصرف این داروها را متوقف نکنید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید. متوقف کردن ناگهانی این دارو می تواند وضعیت قلب شما را بدتر کند، به خصوص اگر بیماری قلبی داشته باشید.
همچنین، در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک تماس بگیرید:
- افزایش ناگهانی وزن
- مشکلات تنفسی (تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه)
- کهیر
- سرگیجه شدید
- خستگی شدید
پردنیزون یا کورتیزون
این داروهای تجویزی در درمان آرتریت روماتوئید، لوپوس، آسم، کولیت اولسراتیو، آنمی، آلرژی، پسوریازیس و بسیاری از بیماری های دیگر مورد استفاده قرار می گیرند. کورتیزون به کاهش التهاب و پاسخ ایمنی کمک می کند. همچنین به عنوان درمان جایگزین برای هورمون های خاصی استفاده می شود.
پزشکان اغلب این داروها را برای دوره ای بیش از دو هفته تجویز نمی کنند.
برخی از عوارض جانبی معمول ناشی از پردنیزون یا کورتیزون عبارتند از:
- احساس سردرگمی
- بی حوصلگی
- سردرد
- تهوع
- استفراغ
- آکنه
- تعریق
- خواب آلودگی
این عوارض جانبی خفیف ممکن است در عرض چند روز یا چند هفته از بین بروند. با این حال، هنگامی که این داروها بیش از حد مصرف شوند، می توانند عوارض جانبی جدی زیر را به وجود آورند:
- کهیر
- تورم در بدن
- تنگی نفس
- افزایش سرعت قلب
- فشار خون بالا
- ضعف عضلانی
- پوکی استخوان
- زخم پپتیک
- پانکراتیت
- تشنج
مهار کننده های پمپ پروتون
مهار کننده های پمپ پروتون (PPIs) برای از بین بردن علائم بیماری ریفلاکس معده (GERD) تجویز می شوند. در این بیماری اسید معده بالا می زند. این داروها همچنین برای پیشگیری و درمان بیماری های مرتبط با اسید معده مانند زخم معده، زخم های مرتبط با NSAID و سندرم Zollinger-Ellison استفاده می شوند.
این داروها به طور کلی به خوبی در بدن افراد مختلف تحمل می شوند و عوارض جانبی خفیفی مانند موارد زیر دارند:
- سردرد
- اسهال
- یبوست
- درد شکمی
- نفخ
- تب
- استفراغ
- تهوع
- بثورات
اما دوزهای بالا و استفاده طولانی مدت (یک سال یا بیشتر) از این داروها ممکن است خطر شکستگی های ران و مچ دست مربوط به پوکی استخوان را افزایش دهد. استفاده طولانی مدت باعث افزایش خطر ابتلا به اسهال باکتریایی، کمبود منیزیم، پنومونی و افزایش وزن می شود.
اپیوئیدها
داروهای ضد افسردگی مبتنی بر مواد مخدر نیز یکی از داروهای تجویزی دارای عوارض جانبی جدی در بدن هستند.
برخی از داروهای رایج تهیه شده با مواد مخدر عبارتند از:
- ویکودین (هیدروکودون بیتارترات و استامینوفن)
- اوکسی کونتین (اکسی کدون HCI)
- پرکوست (اکسی کدون و استامینوفن)
- کدئین
- مورفین
این داروها در از بین بردن درد شدید حاد بسیار موثر هستند، اما استفاده بلند مدت از آن ها ممکن است اثربخشی شان را کاهش دهد. مواد مخدر می توانند اعتیاد آور نیز باشند به طوری که معمولا پس از ترک ناگهانی دارو، علائم فیزیکی ترک را تجربه می کنید. علائم ترک این داروها عبارتند از:
- اضطراب
- تعریق
- بی خوابی
- لرز
- درد عضلانی
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- ناراحتی شدید روانی و جسمی
استفاده طولانی مدت از مواد مخدر عواقب جدی را به دنبال دارد و بر اندام های مختلف تأثیر می گذارد. این دارو می تواند باعث تولید دوپامین شود. ترشح این هورمون باعث ایجاد احساس شادی می شود.