زخم ها گوارشی جراحاتی هستند که در معده، مری (لوله بین دهان و معده) یا دوازدهه (قسمت اول روده کوچک) رخ می دهند. زخم هایی که در معده رخ می دهند به عنوان زخم معده شناخته می شوند و آنهایی که در دوازدهه به وجود می آیند، به عنوان زخم های دوازدهه شناخته می شوند. ممکن است بیماران در یک زمان در بیشتر از یکی از این منطقه دستگاه گوارش زخم داشته باشند. کلمه پپتیک به معنی آن است که زخم ناشی از اسید است. این بیماری به عنوان بیماری زخم معده (PUD) نیز شناخته می شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد داروهای درمان زخم های گوارشی صحبت می کنیم.
بیماران مبتلا به زخم ممکن است اختلال گوارشی زیر را نیز داشته باشند:
- سوء هاضمه
- درد شکم و معده
- نفخ (احساس پری معده)
- سوزش سر دل
- تهوع
علامت دیگر زخم ها گوارشی خونریزی است که ممکن است به تدریج و به مرور زمان یا به سرعت رخ دهند. خونریزی کند ممکن است علامتی ایجاد نکند و در نهایت منجر به کم خونی شود. اما خونریزی سریع ممکن است در مدفوع به رنگ قرمز تیره یا سیاه دیده شود. به این حالت melena نیز می گویند. زخم های شدید ممکن است باعث استفراغ حاوی خون شوند. این خون مانند دانه های قهوه به نظر می رسد. در این حالت بیماری به حالت اورژانسی رسیده و بیماران باید در صورتی که این اتفاق برای آن ها بیفتد، به دنبال مراقبت های پزشکی فوری باشند.
علل ایجاد زخم های گوارشی
یکی از علل اصلی ایجاد زخم های گوارشی، مصرف داروهایی نظیر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDs) می باشد. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی داروهایی هستند که برای درمان درد استفاده می شوند، به عنوان مثال ایبوپروفن (ادویل،موترین) ، و ناپروکسن (Aleve, Naprosyn). داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی هستند که تولید آنزیم هایی را که به طور معمول از پوشش معده محافظت می کنند، متوقف می کنند.
خطر ابتلا به زخم های ناشی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی در صورتی که این داروها ها با دوز بالا یا در مدت زمان طولانی مصرف شوند، افزایش می یابد. یکی دیگر از علل اصلی زخم گوارشی، عفونت با باکتری H-pylori (هلیکوباکتر پیلوری) در معده است. هلیکوباکتر پیلوری می تواند خطر ابتلا به زخم را افزایش دهد. علت حدود ۸۰٪ از زخم های معده و ۹۰٪ از زخم های اثنی عشر یا دوازدهه این باکتری می باشد. اگر هلیکوباکتر پیلوری در بیمار مبتلا به زخم شناسایی شود، باید درمان شود.
درمان این عفونت معمولا ترکیبی از آنتی بیوتیک ها و سرکوب کننده های اسید معده مانند امپرازول است. سایر علل کمتر رایج زخم های گوارشی شامل سندرم زولینگر الیسون (افزایش تولید اسید معده)، سرطان و شیمی درمانی می باشند.
معرفی داروهای درمان زخم های گوارشی
آنتی اسیدها
مثال ها:
- کربنات کلسیم (قرص های قوی Tums regular)
- هیدروکسید آلومینیوم + کربنات منیزیم (قرص های بسیار قوی Gaviscon)
- هیدروکسید آلومینیوم + هیدروکسید منیزیم + سایمتیکون
مکانیسم عمل:
آنتی اسیدها اسید معده را خنثی می کنند، افزایش pH (کاهش اسیدیته) محتوای معده و تحریک مخاطی دستگاه گوارش را کاهش می دهند.
دوز رایج خوراکی:
۲ تا ۴ قاشق چای خوری مایع ۴ بار در روز مصرف کنید یا ۲ تا ۴ قرص جویدنی برای کاهش علائم
اثرات جانبی:
اثرات جانبی معمول این داروها عبارتند از:
- یبوست
- آروغ زدن
- نفخ معده
- اسهال
اثرات جدی این داروها عبارتند از:
- هیپرکلسمی (افزایش سطح کلسیم)
- سنگ کلیه
- هیپوفسفاتمی (افزایش فسفات)
تداخلات دارویی:
این داروها با داروهای زیر تداخل دارند:
- کتوکونازول
- سیپروفلوکساسین
- تتراسایکلین
- فوزاماکس
نحوه مصرف:
بین وعده های غذایی، در هنگام خواب یا در صورت نیاز برای کاهش علائم مصرف کنید
شروع تسکین:
کمتر از ۵ دقیقه
مدت زمان تسکین:
۲۰ الی ۳۰ دقیقه (حداکثر ۳ ساعت در صورت مصرف ۱ ساعت بعد از غذا)
اثربخشی:
میزان بهبودی زخم دوازدهه ۷۴٪ در ۴ هفته (اثربخشی برای زخم معده ایجاد نشده است)
مزایا و معایب آنتی اسیدها:
- مقرون به صرفه هستند
- در مقایسه با داروهای دیگر کمتر موثر است
- ممکن است لازم باشد چندین بار در طول روز مصرف شود
- ممکن است سبب بازگشت اسید شوند
آنتاگونیست های گیرنده هیستامین H2
مثال ها:
- رانیتیدین (Zantac)
- سایمتیدین (Tagamet)
- فاموتیدین (Pepcid)
- نیزاتیدین (Axid)
مکانیسم عمل:
جلوگیری از ترشح اسید معده با مسدود کردن گیرنده های هیستامین H2 در سلول های پاریتال.
دوز رایج خوراکی:
۱ تا ۲ قرص روزانه مصرف کنید
اثرات جانبی:
اثرات جانبی معمول این داروها عبارتند از:
- سردرد
- اسهال یا یبوست
- خشکی دهان
- سرگیجه
اثرات جانبی جدی این داروها عبارتند از:
- تحریک پذیری
- گیجی
- گاستریت
- پنومونی
- ترومبوسیتوپنی
- عفونت های معده مانند کلستریدیوم دیفیسل
- اختلال عملکرد جنسی
- ژنیکوماستی (بزرگ شدن پستان مرد) ناشی از سایمتیدین
تداخلات دارویی:
این دارو با داروهای زیر تداخل دارویی دارد:
- آمپی سیلین
- ایتراکونازول
- کتوکونازول
- داساتینیب،اتازناویر
- نیفدیپین
- متفورمین
- پروکائین آمید
نحوه مصرف:
همراه با شام و یا قبل ار خواب آن ها را مصرف کنید
شروع تسکین:
۳۰ الی ۴۵ دقیقه
مدت زمان تسکین:
۴ الی ۱۰ ساعت
اثربخشی:
- ۸۰-۹۰٪ میزان بهبودی زخم های دوازدهه در ۶ هفته (تمام داروها دارای اثربخشی معادل بودند)
- میزان از بین رفتن هلیکوباکتر پیلوری ۷۸٪ در ترکیب با آنتی بیوتیک ها
مزایا و معایب آنتاگونیست های گیرنده هیستامین H2:
- آنها مؤثرتر از آنتی اسیدها و میزوپروستول هستند
- از بازدارنده های پمپ پروتون کمتر موثرند
مهار کننده های پمپ پروتون (PPIs)
مثال ها:
- امپرازول (Prilosec)
- رابپرازول (Aciphex)
- دکس لانسوپرازول (Dexilant)
- اسموپرازول (Nexium)
- لانسوپرازول (Prevacid)
- پنتوپرازول (Protonix)
مکانیسم عمل:
کاهش ترشح اسید معده توسط غیر قابل برگشت به پمپ پروتون (پمپ هیدروژن پتاسیم ATPase) و مهار آن بر سلول های پاریتال
دوز رایج خوراکی:
هر روز ۱ تا ۲ قرص یا کپسول به مدت ۴ تا ۸ هفته مصرف کنید
اثرات جانبی:
اثرات جانبی معمول این داروها عبارتند از:
- اسهال
- درد معده
- حالت تهوع
- نفخ شکم
اثرات جانبی جدی این داروها عبارتند از:
- کمبود ویتامین B12
- هیپومنیزی
- شکستگی استخوان
- پنومونی
- عفونت های معده مانند کلستریدیوم دیفیسل
تداخلات دارویی:
این دارو با داروهای زیر تداخل دارد:
- آمپی سیلین
- ایتراکونازول
- کتوکونازول
- داساتینیب
- اتازناویر
- کلوپیدوگرل
نحوه مصرف:
۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از غذا مصرف کنید
شروع تسکین:
۲ الی ۳ ساعت (تسکین کامل ممکن است ۱ تا ۴ روز طول بکشد)
مدت تسکین:
۱۲ الی ۲۴ ساعت
اثربخشی:
- ۹۳٪ بهبودی زخم های پپتیک در ۸ هفته ( تمامی داروها کارایی معادلی داشتند)
- ۸۵٪ میزان از بین رفتن هلیکوباکتر پیلوری در هنگام ترکیب با آنتی بیوتیک ها
مزایا و معایب مهار کننده های پمپ پروتون (PPIs):
- آنها مؤثرتر از آنتاگونیست های گیرنده هیستامین H2 و میزوپروستول هستند.
- آنها مدت زمانی طولانی تری بیماری را تسکین می دهند.
- این داروها نسبتا گران تر هستند.
آنتی بیوتیک ها
مثال ها:
- کلاریترومایسین (Biaxin)
- آموکسی سیلین (Amoxil)
- مترونیدازول (Flagyl)
- تتراسایکلین
مکانیسم عمل:
آنها حالت های مختلفی از نحوه عمل دارند. این داروهای درمان زخم های گوارشی با کشتن یا مهار کردن هلیکوباکتر پیلوری که باعث زخم می شوند، بیماری را بهبود می دهند.
دوز معمولی خوراکی:
مطابق نسخه مصرف کنید، معمولا به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز
اثرات جانبی:
اثرات جانبی معمول این داروها عبارتند از:
- اسهال
- استفراغ
- حالت تهوع
- درد شکم
اثرات جانبی جدی این داروها عبارتند از:
- QT طولانی مدت که باعث ریتم غیر طبیعی قلب می شود (کلاریترومایسین)
- حساسیت شدید (آموکسی سیلین)
- حساسیت به نور
- تغییر رنگ دندان (تتراسایکلین)
- تهوع و استفراغ (مترونیدازول)
تداخلات دارویی:
این داروهای درمان زخم های گوارشی با داروهای زیر تداخل دارند:
- ونلافاکسین
- وارفارین
- الکل (مترونیدازول)
نحوه مصرف:
طبق دستورالعمل
شروع و مدت تسکین:
شروع و مدت تسکین متفاوت است. تمام آنتی بیوتیک ها باید در تمام طول دوره درمان و کامل مصرف شوند.
اثربخشی:
۷۰-۸۵٪ میزان از بین رفتن هلیکوباکتر پیلوری (برای درمان اولیه با کلاریترومایسین، آموکسی سیلین و مهار کننده پمپ پروتون)
جایگزینی پروستاگلاندین
مثال:
- میزوپروستول (Cytotec)
مکانیسم عمل:
مهار تولید اسید معده با عمل مستقیم بر سلول های پاریتال.این دارو پروستاگلاندین هایی که برای حفاظت از پوشش مخاطی معده نیاز است را جایگزین می کند.
دوز رایج خوراکی:
مصرف ۱ قرص ۴ بار در روز به مدت ۴ تا ۸ هفته یا تا زمانی که بهبودی حاصل شود
اثرات جانبی:
اثرات جانبی معمول این داروها عبارتند از:
- سردرد
- اسهال
- دل درد
- تهوع و استفراغ
- گرفتگی های قاعدگی
اثرات جانبی جدی این داروها عبارتند از:
- سقط جنین
- آسیب به جنین
- مرگ جنین (این دارو نباید در دوران بارداری استفاده شود)
تداخلات دارویی:
این دارو با داروهای زیر تداخل دارد:
- آنتی اسیدها
- سیکلوسپورین
- اکسی توسین
نحوه مصرف:
با وعده های غذایی یا رد هنگام خواب مصرف شود.
شروع تسکین:
۳۰ دقیقه
مدت زمان تسکین:
۲ ساعت
اثربخشی:
- ۵۳٪ کاهش بروز زخم های دوازدهه
- ۷۴٪ کاهش زخم معده
مزایا و معایب جایگزینی پروستاگلاندین:
- این دارو اثبات کرده است که از ایجاد زخم معده ناشی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی جلوگیری می کند اما قادر نیست که از زخم های اثنی عشر جلوگیری کند.
- برای درمان زخم های گوارشی توصیه نمی شود، زیرا هیچ مزیتی نسبت به داروهای ضد اسیدی ندارد.
- کمتر از آنتاگونیست های گیرنده هیستامین H2 و مهار کننده پمپ پروتون موثر است.
مثالی از یک رژیم درمانی ناشی از هلیکوباکتر پیلوری با کمک داروهای درمان زخم های گوارشی
مصرف ۱۰-۱۴ روزه: دوز استاندارد مهار کننده پمپ پروتون دو بار در روز (اسموپرازول یک بار در روز) به علاوه کلاریترومایسین ۵۰۰ میلی گرم دو بار در روز به علاوه آموکسی سیلین ۱۰۰۰ میلی گرم دو بار در روز. این روش درمان در ۷۰ تا ۸۵ درصد موارد هلیکوباکتر پیلوری را ریشه کن می کند.
نتیجه گیری در مورد داروهای درمان زخم های گوارشی
زخم های گوارشی یک بیماری شایع با گزینه های درمانی فراوان می باشند. اگر علائم این بیماری پس از دوره درمان ادامه پیدا کرد یا علائم پیچیده ای مثل استفراع ، بلع دردناک یا تنگی نفس یا خس خس سینه اتفاق افتاد، بیمار باید به پزشک مراجعه کند.