داروهای ضد انعقاد داروهایی هستند که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می کنند. آنها برای افرادی که خطر ابتلا به لخته شدن خون را دارند، تجویز می شوند تا شانس ایجاد بیماری های جدی مانند سکته مغزی و حملات قلبی در این افراد کاهش پیدا کند.
لخته خون به لخته ایجاد شده توسط خون برای متوقف کردن خونریزی از زخم گفته می شود. درست است که این واکنش طبیعی بدن برای متوقف کردن خونریزی مفید است اما اگر در ناحیه اشتباه شکل گیرد می تواند رگ های خونی را مسدود کرده و خونرسانی به اندام هایی مانند مغز، قلب و ریه ها را متوقف کند.
داروهای ضد انعقادی با قطع کردن فرآیند دخیل در شکل گرفتن لخته های خونی در بدن عمل می کنند. بعضی اوقات این داروها رقیق کننده های خون نیز نامیده می شوند، اگر چه آن ها واقعا خون را رقیق نمی کنند. گرچه رقیق کننده های خون و داروهای ضد انعقاد برای اهداف مشابه مورد استفاده قرار می گیرند، اما ضد انعقاد کننده ها به داروهای ضد پلاکتی مانند آسپیرین با دوز کم و کلوپیدوگرل گفته می شود.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت شما را با کاربردها، دوز مصرف و عوارض جانبی داروهای ضد انعقاد خون آشنا خواهیم کرد.
انواع داروهای ضد انعقاد
رایج ترین داروی ضد انعقادی تجویزی، وارفارین است. انواع جدیدی از ضد انعقادها نیز در دسترس هستند و به طور فزاینده ای در حال محبوب شدن می باشند. این ضد انعقادها عبارتند از:
- ریواروکسابان (Xarelto)
- دابی گاتران (Pradaxa)
- آپیکسابان (Eliquis)
- ادوکسبن (لیکسیاانا)
وارفارین و جایگزین های جدیدتر آن به صورت قرص یا کپسول مصرف می شوند. همچنین یک داروی ضد انعقاد به نام هپارین وجود دارد که می توان آن را به وسیله تزریق مصرف کرد.
کاربرد داروهای ضد انعقاد
اگر در معرض خطر ابتلا به لخته شدن خون هستید و این لخته می تواند به طور بالقوه رگ های خونی را مسدود کرده و جریان خون را در بدن مختل کند، قطعا استفاده از این داروها برای شما مفید است.
این انسداد می تواند به بیماری های جدی زیر منجر شود:
- سکته مغزی: جایی که یک لخته خون به مغز منتقل شده و باعث می شود سلول های مغز از بین بروند. این عارضه احتمالا موجب آسیب دیدگی یا مرگ دائمی سلول های مغزی می شود.
- حملات ایسکمیک گذرا (TIAs): این عارضه به نام “مینی سکته مغزی” نیز نامیده می شوندو علائم مشابه ای با سکته مغزی دارد. اما اثرات آن معمولا کمتر از ۲۴ ساعت طول می کشد.
- حمله قلبی: جایی که یک لخته خون، رگی را که خون و اکسیژن قلب را تامین می کند، مسدود می کند و باعث درد قفسه سینه و گاهی اوقات مرگ می شود.
- ترومبوز ورید عمقی (DVT): در این بیماری یک لخته خون در یکی از رگ های عمیق بدن تشکیل می شود. معمولا پاها درگیر این بیماری شده و لخته باعث درد و تورم می شود.
- آمبولی ریه: در این بیماری یک لخته خون یکی از عروق خونی اطراف ریه ها را مسدود کرده و خون رسانی به ریه ها را متوقف می کند.
چه کسی باید داروهای ضد انعقاد را مصرف کند؟
پزشک در صورتی که در مورد بیماری های ذکر شده در بالا احساس خطر کند، داروهای ضد انعقاد را تجویز می کند. گاهی اوقات این داروها به دلایل زیر ایجاد می شوند:
- لخته خونی در گذشته در بدن ایجاد شده است.
- به تازگی جراحی انجام داده اید و به دلیل نوع جراحی مانند جایگزینی مفصل ران یا تعویض زانو، قادر به حرکت دادن زیاد بدن نیستید.
- عمل تعویض دریچه آئورت را انجام داده اید. چون لخته های خون می توانند بر روی سطح دریچه جدید قلب ایجاد شوند.
- فیبریلاسیون دهلیزی که یک نوع نامنظم شدن ضربان قلب (آریتمی) است نیز می تواند باعث ایجاد لخته خون در قلب شود.
- بیماری دارید که در آن خون تمایل بیشتری به تشکیل لخته دارد.
- به سندرم آنتی فسفولیپید که در آن سیستم ایمنی بدن به چربی ها و پروتئین ها در رگ های خونی حمله می کند و موجب لخته شدن خون می شود، مبتلا هستید.
- داروهای ضد انعقاد گاهی برای درمان لخته های خون مانند DVT یا آمبولی ریوی استفاده می شوند. این داروها با متوقف کردن روند بزرگ شدن لخته خون باعث می شوند که لخته به آرامی دوباره جذب شود.
زمان استفاده از این داروها به این بستگی دارد که علت تجویزشان چیست. ممکن است لازم باشد آنها را برای مدت کوتاهی پس از تعویض مفصل ران یا زانو مصرف کنید. اما اگر بیماری مزمنی داشته باشید که خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد، درمان با این دارو ممکن است مادام العمر باشد.
دوز مصرف داروهای ضد انعقاد خون
برای اکثر افراد، قرص های ضد انعقاد یا کپسول ها باید همزمان یک یا دو بار در روز مصرف شوند. مهم است که داروهای خود را طبق برنامه ریزی پزشک مصرف کنید زیرا اثر برخی داروهای ضد انعقاد می توانند در عرض یک روز از بین بروند.
وارفارین، آپیکسابان (Eliquis) و دابی گاتران (Pradaxa) باید با آب شده و ریواروکسابان (Xarelto) معمولا با غذا مصرف می شود. بسته به دوز تجویزی، ممکن است لازم باشد بیش از یک قرص یا کپسول به صورت همزمان مصرف کنید.
قرص های وارفارین در رنگ های مختلف (سفید، قهوه ای، آبی و صورتی) به منظور نشان دادن قدرتشان در دسترس می باشند. ممکن است لازم باشد ترکیبی از قرص های رنگی مختلف برای رسیدن به کل دوز مورد نیاز، را مصرف کنید.
دوزهای فراموش شده یا اضافی
وارفارین
اگر وارفارین مصرف می کنید و یکی از دوزهای خود را فراموش کرده اید، باید صبر کنید تا نوبت دوز بعدی فرا برشد. هرگز در نوبت بعدی دو دوز را با هم مصرف نکنید. اگر به طور تصادفی بیش از دوز مورد نیاز از این دارو مصرف کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
ضد انعقادهای جدیدتر
اگر آپیکسابان یا دابی گاتران را دو بار در روز مصرف می کنید و یک دوز خود را فراموش کرده اید، باید آن را به محض اینکه یادتان آمد مصرف کنید. البته این کار را در صورتی که هنوز بیش از ۶ ساعت به دوز بعدی مانده است انجام دهید. اگر کمتر از ۶ ساعت تا دوز بعدی فاصله دارید، صبر کنید و دوز بعدی را طبق معمول استفاده کنید.
اگر ریوروکسابان را یک بار در روز مصرف می کنید و یکی از دوزهای مصرفی خود را فراموش کرده اید، به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید. البته این کار را زمانی انجام دهید که بیش از ۱۲ ساعت به دوز بعدی مصرف مانده است. اگر کمتر از ۱۲ ساعت تا دوز بعدی مانده، صبر کنید و دوز بعدی را طبق معمول استفاده کنید.
نظارت بر دوز مصرفی
وارفارین
اگر وارفارین مصرف می کنید، به آزمایش خون منظم نیاز خواهید داشت تا چگونگی لخته شدن خون در بدنتان بررسی شود. این فاکتور با عامل INR اندازه گیری می شود.
INR تست می شود تا اطمینان حاصل شود که خون خیلی آهسته یا خیلی سریع تر از حد معمول لخته نمی شود. دوز وارفارین آنقدر تغییر می کند تا INR در محدوده درست قرار بگیرد. هنگامی که INR در محدوده صحیح تثبیت شود دیگر نیازی به آزمایشات مکرر نیست. در حال حاضر کیت های خانگی آزمایش INR در دسترس است.
ضد انعقادهای جدیدتر
اگر آپیکسابان، دابی گاتران یا ریوروکسابان مصرف می کنید، لازم نیست که به طور منظم آزمایش خونی برای نظارت بر روی INR انجام دهید. با این حال، باید هر چند ماه یک بار قرار ملاقاتی با پزشک خود داشته باشید تا مطمئن شوید که داروها را به درستی مصرف کرده اید.
ملاحظات
بعضی از مسائل اصلی که باید در هنگام مصرف این داروها در نظر بگیرید، در زیر آمده است.
جراحی
اگر از داروهای ضد انعقاد استفاده می کنید و نیاز به عمل جراحی یا هر نوع روش تهاجمی دارید، حتما این موضوع را به پزشک جراح اطلاع دهید. این قانون شامل روش هایی مانند آندوسکوپی یا سیستوسکوپی می شود که که برای تشخیص سایر بیماری ها استفاده می شود.
از آن جا که این داروها توانایی خون را برای لخته شدن کاهش می دهند، در صورت بروز هر گونه برش جراحی، خطر خونریزی شدید وجود دارد. بنابراین ممکن است توصیه شود که قبل از جراحی مصرف داروی خود را متوقف کنید. برای انجام کارهای دندانپزشکی نیز این موضوع را با دندانپزشک مطرح کنید.
بارداری
وارفارین به طور معمول به زنان باردار داده نمی شود، زیرا می تواند نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد. این دارو می تواند نقایص مادرزادی یا خونریزی بیش از حد ایجاد کند.
گاهی اوقات ممکن است در سه ماهه دوم استفاده شود، اما در سه ماهه اول هرگز نباید از آن استفاده کرد و در سه ماهه سوم نیز باید به طور کامل از آن اجتناب شود. مصرف داروهای ضد انعقاد جدید نیز در حاملگی توصیه نمی شود. در صورت نیاز، تزریق یک ضد انعقاد به نام هپارین می تواند در هنگام بارداری انجام شود.
شیردهی
معمولا می توانید وارفارین را در زمان شیردهی مصرف کنید، اما ابتدا باید با پزشک مشورت کنید. هپارین نیز برای دوران شیردهی ایمن است. مصرف آپیکسابان، دابی گاتران یا ریوروکسابان در دوران شیردهی توصیه نمی شود. زیرا ایمنی آن ها هنوز تایید نشده است.
اجتناب از آسیب دیدگی
مصرف داروهای ضد انعقاد در زمان آسیب دیدگی می تواند باعث آسیب بیشتر و خونریزی شود. سعی کنید با رعایت نکات زیر از آسیب های جزئی جلوگیری کنید:
- هنگام مسواک زدن دندان ها و تراشیدن صورت مراقبت باشید(از مسواک نرم و ریش تراش برقی استفاده کنید)
- از دافع حشرات برای جلوگیری از گزیدگی استفاده کنید.
- هنگام باغبانی، دوختن یا بازی کردن از ابزارهای محافظتی مانند دستکش استفاده کنید.
سایر داروها
اگر از داروهای ضد انعقاد استفاده می کنید، قبل از مصرف هر نوع داروی دیگری، حتما با پزشک مشورت کنید. این داروها شامل موارد زیر می شوند:
- داروهای تجویزی
- داروهایی که خارج از نسخه هستند مثل آسپرین
- هر گونه داروهای گیاهی
برخی از داروهایی که می توانند اثر ضد انعقادی این داروها را تحت تاثیر قرار دهند عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها
- داروهای ضد افسردگی
- کورتیکواستروئیدها (داروهای مورد استفاده برای کاهش التهاب)
- ضد تشنج ها (داروهای مورد استفاده برای درمان صرع)
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (اگر نیاز به کاهش درد دارید به جای آن از پاراستامول استفاده کنید)
غذا و نوشیدنی
اگر داروهای ضد انعقاد مصرف می کنید مهم است که رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید که حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات باشد. در رژیم غذایی خود باید نکات زیر را رعایت کنید:
- اگر وارفارین می خورید، از مصرف آب زغال اخته اجتناب کنید.
- غذاهای حاوی ویتامین K، مانند سبزیجات دارای برگ سبز، نخود و جگر، می توانند بر روی نحوه عملکرد وارفارین اثر بگذارند.
- قبل از مصرف مکمل های حاوی ویتامین K باید با پزشک مشورت کنید.
- اثر وارفارین تحت تاثیر الکل قرار دارد. اگر وارفارین مصرف می کنید، نباید الکل بخورید.
عوارض جانبی داروهای ضد انعقاد
یک عارضه احتمالی ضد انعقادها، خونریزی بیش از حد است، زیرا این داروها زمان لازم برای تشکیل لخته خون را افزایش می دهند. برخی از افراد نیز عوارض جانبی دیگری را تجربه می کنند.
خون ریزی بیش از حد
علائم خونریزی بیش از حد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کبودی شدید و آسان پوست
- خونریزی طولانی مدت (طولانی تر از ۱۰ دقیقه) از بینی
- خونریزی لثه
- استفراغ حاوی خون یا سرفه همراه با مخاط خونی
- درد شدید و ناگهانی کمر
- مشکل تنفسی یا درد قفسه سینه
- در زنان، خونریزی شدید و یا افزایش طول قاعدگی
سایر عوارض جانبی
سایر عوارض جانبی ضد انعقادها بسته به داروهایی که مصرف می کنید متفاوت است. اما سایر عوارض جانبی که ممکن است با مصرف این داروها ایجاد شوند عبارتند از:
- اسهال یا یبوست
- احساس بی حالی و بیمار بودن
- سوء هاضمه
- سرگیجه
- سردرد
- بثورات پوستی
- خارش پوست
- ریزش مو
- زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم)