افرادی که با تغییر در سبک زندگی، مانند رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش کردن نمی توانند وزن خود را پایین بیاورند، نامزدهای مناسبی برای استفاده از داروهای کاهش وزن هستند. این داروها فقط در شرایطی که این تغییرات نتوانند در وزن بدن تغییری ایجاد کنند تجویز می شوند.
داروهای کاهش وزن باید همراه با رژیم غذایی و فعالیت بدنی استفاده شوند. بنابراین، تنها زمانی که روش های دیگر کاهش وزن شکست خورده باشند استفاده از آن ها مجاز است.
چه زمانی می توان از داروهای کاهش وزن استفاده کرد؟
متاسفانه، داروهای کاهش وزن برای همه افراد مناسب نیستند. این داروها به طور کلی برای افرادی مناسبند که تلاش های ناموفقی در کاهش وزن به روش های دیگر داشته اند و یکی از شرایط زیر را نیز دارند:
- چاق هستند (یعنی شاخص توده بدنی یا BMI آن ها بالای ۳۰ است)
- اضافه وزن (BMI بین ۲۷ تا ۳۰) دارند و با بیماری های مرتبط با اضافه وزن مواجه هستند.
داروهای کاهش دهنده وزن ممکن است مناسب شرایط زیر نباشد:
- کمک به روند شروع کاهش وزن
- متعادل نگه داشتن وزن
- درمان و پیشگیری از چاقی پس از کاهش وزن
مهم این است که به خاطر داشته باشید که انتخاب غذاهای سالم، کاهش مصرف کالری و افزایش میزان فعالیت بدنی باید بخشی از برنامه کاهش وزن شما باشد. مصرف داروهای کاهش دهنده وزن، بدون ایجاد تغییرات دیگر در شیوه زندگی، متاسفانه موجب کاهش وزن نمی شود.
داروهای کاهش دهنده وزن که در حال حاضر در دسترس هستند عبارتند از:
- ارلیستات
- فنترامین
- لیگرگلوتید
- لورکاسرین
- نالترکسون-بوپروپیون
این داروها با هدف دستیابی به وزن ایده آل و در ترکیب با تغییر در سبک زندگی استفاده می شوند.
داروهای کاهش وزن
اورلستات
اورلستات که با نام تجاری Xenical و پرولستات تولید می شود دارویی است که در کمک به کاهش وزن موثر است. این دارو نیاز به نسخه ندارد و جزء داروهای خارج از نسخه محسوب می شود.
اورلستات چگونه کار می کند؟
اورلستات با دخالت در آنزیم های گوارشی که برای تجزیه و جذب چربی ضروری هستند، در بدن عمل می کند. این اختلال جذب چربی در روده را محدود می کند به طوری که تنها کمتر از یک سوم چربی موجود در رژیم غذایی جذب بدن می شود. چربی باقی مانده از طریق روده و در قالب مدفوع دفع می شود.
رعایت رژیم غذایی کم چرب در هنگام مصرف اورلستات ضروری است.
عوارض جانبی اورلستات
اگر همراه با مصرف این دارو چربی زیاد خورده شود، ممکن است از رکتال چربی به لباس زیرتان نشت کند و حس نیاز برای تخلیه سریع روده وجود داشته باشد. این اثرات نامطبوع معمولا انگیزه افراد برای کاهش مقدار چربی در رژیم غذایی خود را بالا می برد و یک عادت غذایی سالم ایجاد می کند.
هنگامی که این دارو به مدت طولانی استفاده شود، خطر ابتلا به کمبود ویتامین های محلول در چربی (ویتامین A، D، E و K) وجود دارد. پزشک ممکن است همراه با اورلستات، مکمل ویتامینی برای جلوگیری از کمبود ویتامین ها تجویز کند.
استفاده طولانی مدت از اورلستات ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را نیز افزایش دهد.
فنترمین
فنترمین که با نام تجاری Duromine یا Metermine تولید می شود یک سرکوب کننده اشتها است. این بدان معنی است که هنگام مصرف این دارو شما احساس گرسنگی نمی کنید. مصرف این دارو به نظارت بسیار نزدیک پزشک نیاز دارند. به طور کلی توصیه می شود که از فنترمین به مدت ۳ ماه یا کمتر همراه با رژیم غذایی کم کالری برای کاهش وزن استفاده شود.
چه کسی می تواند فنترمین استفاده کند؟
فنترمین تنها در صورت تجویز پزشک قابل دسترسی است. افرادی که دارای فشار خون بالا کنترل نشده، برخی بیماری های قلبی، گلوکوم، پر کاری غده تیروئید، سابقه اختلالات روانی خاص یا سابقه سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد مخدر یا مصرف الکل هستند نباید از این دارو استفاده کنند. این دارو برای زنان باردار نیز مناسب نیست.
عوارض جانبی فنترمین
عوارض جانبی فنترمین عبارتند از:
- خشکی دهان
- سردرد
- بی خوابی
- بی حوصلگی
- عصبانیت
- تحریک پذیری
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- و به ندرت جنون و توهم
لیراگلوتاید
لییراگلوتاید که با نام تجاری Saxenda تولید می شود دارویی است که احساس گرسنگی را کاهش می دهد. یعنی این دارو نیز نوعی سرکوب کننده اشتهاست. این دارو همچنین سطح قند خون را کاهش می دهد. لییراگلوتاید با تزریق روزانه زیر پوست با استفاده از یک دستگاه انژکتور قلمی مخصوص مصرف می شود.
این دارو فقط با تجویز پزشک در اختیار بیمار قرار می گیرد و برای افراد مبتلا به برخی از انواع بیماری های قلبی، نارسایی کلیه یا بیماری های کبد توصیه نمی شود. همچنین مصرف آن توسط افرادی که افسردگی جدی و برخی اختلالات روانی دارند توصیه نمی شود.
لییراگلوتاید نباید هنگام بارداری یا شیردهی مصرف شود.
عوارض جانبی لییراگلوتاید
عوارض جانبی رایج لییراگلوتاید عبارتند از:
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
این دارو می تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا و یا التهاب کیسه صفرا را نیز افزایش دهد. لییراگلوتاید همچنین ضربان قلب را افزایش می دهد و ممکن است باعث تپش قلب شود. خطر ابتلا به پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) نیز ممکن است در افرادی که لییراگلوتاید مصرف می کنند افزایش یابد.
سایر داروهای تجویزی تایید شده برای درمان اضافه وزن و چاقی
لورکاسرین
این دارو بر روی گیرنده های سروتونین در مغز عمل می کند و می تواند میل شما را به غذا کاهش دهد. برخی از عوارض جانبی این دارو عبارتند از:
- یبوست
- سرفه
- سرگیجه
- خشکی دهان
- احساس خستگی
- سردرد
- حالت تهوع
نالترکسون-بوپروپیون
این دارو ترکیبی از دو دارو نالترکسون که برای درمان وابستگی به مواد مخدر و الکل استفاده می شود و بوپروپیون که برای درمان افسردگی یا کمک به ترک سیگار استفاده می شود، می باشد. این ترکیب ممکن است احساس سیری را افزایش دهد. برخی از عوارض جانبی این دارو عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- سرگیجه
- خشکی دهان
- سردرد
- فشار خون بالا
- افزایش ضربان قلب
- بیخوابی
- آسیب کبدی
- حالت تهوع
- استفراغ
داروهای کاهش وزن که دیگر مصرف آن ها منسوخ شده است
سیبوترامین
تجویز سیبوترامین که با نام تجاری Reductil تولید می شود، در اکتبر سال ۲۰۱۰ در استرالیا ممنوع شد. مقامات بهداشتی این کشور در اواخر سال ۲۰۱۰ و پس از بررسی نتایج یک مطالعه بزرگ که نشان می داد این دارو در بیماران چاق و دارای اضافه وزن می تواند شانس ابتلا به بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی را نسبت به افرادی که وزن خود را از طریق ورزش کردن و رژیم غذایی مدیریت می کنند افزایش دهد، تجویز این دارو را به طور کلی ممنوع اعلام کردند.
سیبوترامین یک مهارکننده بازجذب سروتونین و نورآدرنالین است که با تأثیر شیمیایی در مغز، کار می کند.
فنگلورامین
فنگلورامین قبلا به عنوان یک داروی کاهش دهنده وزن به تنهایی و به صورت ترکیبی با فنترامین استفاده می شد. ترکیب این داروها که به نام fen-phen شناخته می شود، در ایالات متحده بسیار محبوب بود. اما در سال ۱۹۹۷ به دلیل نگرانی برخی از متخصصان در مورد آسیب دیدگی دریچه های قلب پس از مصرف این دارو، تمام داروهای ترکیبی که حاوی فنگلورامین بودند از بازار جمع آوری شدند.
دی اتیل پروپیون هیدروکلراید
دی اتیل پروپین هیدروکلراید که با نام تجاری Tenuate یا Tenuate Dospan تولید می شد، داروی دیگری است که قبلا برای ایجاد محدودیت در مصرف کالری، فقط در کوتاه مدت برای افراد چاق تجویز می شد. اما عوارض جانبی این دارو باعث شد که از بازار دارو جمع شود. برخی از عوارض جانبی دی اتیل پروپین هیدروکلراید عبارتند از:
- نامنظم شدن ضربان قلب
- فشار خون بالا
- خشکی دهان
- تهوع
- ناراحتی شکم
- تشنج
- عصبانیت
برخی از گزارش ها نشان داد که این دارو می تواند در افراد مبتلا به مشکلات روانی وابستگی ایجاد کند.
گیاهان دارویی و درمان های جایگزین
بسیاری از داروهای خارج از نسخه و داروهای گیاهی به صورت تجربی ثابت کرده اند که می توانند به کاهش وزن کمک کنند. قبل از انجام این درمان ها، با پزشک مشورت کنید. زیرا ایمنی و اثربخشی اکثر داروهای مشابه غالبا اثبات نشده است.
به یاد داشته باشید که داروهای کاهش وزن فقط زمانی عمل می کنند که در ترکیب با فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی استفاده شوند.
مزایای استفاده از داروهای تجویزی برای کاهش وزن چیست؟
هنگامی که این داروها همراه با فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی استفاده شود، بیشتر موجب کاهش وزن می شود. به طور متوسط افرادی که از داروهای تجویزی به عنوان بخشی از برنامه کاهش وزن استفاده می کنند، بین ۳ تا ۹ درصد بیشتر از افرادی که تنها برنامه غذایی دارند، وزن کم می کنند. تحقیقات نشان داده اند که برخی از افرادی که داروهای کاهش وزن دریافت می کنند بیش از ۱۰ درصد وزن اولیه خود را طی یک دوره درمان از دست می دهند. البته این نتیجه بستگی به نوع دارو و بدن فرد دارد.
کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن ممکن است به کاهش قند خون، فشار خون و تری گلیسیرید کمک کند. از دست دادن وزن همچنین ممکن است برخی از مشکلات بهداشتی مرتبط با اضافه وزن و چاقی مانند درد مفاصل و آپنه خواب را بهبود بخشد. بیشترین کاهش وزن را در طی ۶ ماهه اول شروع مصرف دارو تجربه خواهید کرد.
چقدر مدت باید از داروهای کاهش وزن استفاده کرد؟
مدت زمان لازم برای مصرف داروهای کاهش وزن بستگی به این دارد که آیا دارو به شما کمک می کند تا وزن اضافی خود را از دست بدهید و یا آیا عوارض جانبی دارید؟ اگر پس از مدتی وزن کم کردید و عوارض جانبی جدی نداشتید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که دارو را به صورت نامحدود مصرف کنید. اگر پس از ۱۲ هفته مصرف کمتر از ۵ درصد از وزن اولیه خود را از دست دادید، پزشک احتمالا به شما توصیه می کند که از مصرف دارو خودداری کنید. او ممکن است برنامه درمانی شما را تغییر دهد یا داروی دیگری برایتان تجویز کند.
از آنجا که چاقی یک بیماری مزمن است، ممکن است حتی پس از کاهش وزن نیز نیاز به ادامه رژیم غذایی و فعالیت های بدنی داشته باشید.