درمان دیابت نوع دو برای حفظ سلامتی و جلوگیری از ایجاد عوارض این بیماری بسیار مهم است. این شکل از دیابت در بزرگسالی به وجود می آید و وابسته به انسولین نیست. دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است و مربوط به نحوه واکنش بدن به گلوکزی است که باید برای تامین انرژی از خون به سلول ها فرستاده شود. در بدن افراد مبتلا به این بیماری سلول ها در برابر انسولین مقاومت می کنند. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده تولید شده و بدن برای ورود گلوکز به سلول ها از آن استفاده می کند. در بدن برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی کند.
عوارض ناشی از افزایش سطح قند خون و عدم کنترل آن کم کم در بدن ایجاد شده و خود را بروز می دهد. بیماری چشم و نابینایی، بیماری کلیوی و نارسایی، عوارض قلبی و قطع عضو از جمله مهمترین عوارضی هستند که بر اثر دیابت کنترل نشده ایجاد می شوند. اگر مبتلا به دیابت هستید، پنج برابر بیشتر از دیگران شانس ابتلا به عوارض فوق را دارید. درمان دیابت می تواند به کاهش این شانس کمک کند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد روش های درمان دیابت نوع دو صحبت خواهیم کرد.
روش های درمان دیابت نوع دو
دیابت نوع ۲ معمولا به تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی پاسخ می دهد و با این روش بسیار قابل کنترل است. اگر پزشک تشخیص درست داده باشد، اولین خط درمان، کاهش وزن (البته در صورت لزوم)، رعایت رژیم غذایی سالم و اضافه کردن ورزش به برنامه روزانه زندگی است. ضمن این که باید در طول روز مدام سطح قند خون خود را با استفاده از دستگاه تست قند خون بررسی کرده و مراقبت باشید که زیاد بالا نرود. اگر پزشک متوجه شود که قند خون بیمار به خوبی با رژیم غذایی و ورزش کنترل نمی شود، ممکن است داروی خوراکی تجویز کند. این دارو به بدن شما در پاسخ به انسولین کمک می کند. در واقع با مصرف این داروها بدن یاد می گیرد که چطور باید از انسولین استفاده کند. اگر این درمان نیز موفقیت آمیز نباشد؛ در نهایت ممکن است بیمار نیاز به تزریق انسولین داشته باشد.
رعایت رژیم غذایی سالم
رعایت یک رژیم غذایی کم چرب و پر از فیبر می تواند به شما در جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند. این الگوی غذایی در صورت بروز این بیماری نیز می تواند به پایداری قند خون کمک کند. سایر تغییراتی که باید در رژیم غذایی خود برای درمان دیابت نوع دو آنها را لحاظ کنید عبارتند از:
- برای افزایش فیبر مصرفی بیشتر از نان های سبوس دار، غلات، لوبیا ، میوه و سبزیجات استفاده کنید
- شیر و لبنیات کم چرب مصرف کنید
- مقدار زیادی ماهی و گوشت بدون چربی میل کنید. از مصرف گوشت های پرچرب، گوشت های فرآوری شده، هات داگ و کالباس خودداری کنید
- غذاها را به جای سرخ کردن بخارپز یا کبابی کنید
- سعی کنید از غذاهای پرچرب مصرف کنید. مایونز، چیپس سیب زمینی، شیرینی و دونات چربی و کربوهیدرات بسیار زیادی دارند. این خوراکی ها را از برنامه غذایی خود حذف کنید.
- از مقدار زیادی آجیل، میوه، سبزیجات پخته و ماست به عنوان میان وعده استفاده کنید
کاهش وزن
اگر دیابت نوع ۲ دارید و BMI بدنتان بالای ۳۰ سال است؛ در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستید یا ممکن است در آینده نزدیک در کنترل قند خونتان دچار مشکل شوید. BMA بالای ۳۰ اضافه وزن محسوب می شود. سعی کنید با کاهش آهسته کالری مصرفی، وزن خود را کاهش دهید. شما باید سعی کنید ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن خود را در مدت زمان یک سال کم کنید. طبق اطلاعات منتشر شده از مراجع معتبر، محدوده وزن سالم عبارت است از:
- BMI بین ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹ (میانگین جمعیت جهان)
- BMI بین ۱۸٫۵ تا ۲۲٫۹ (میانگین جمعیت آسیا)
یافتن برنامه ای که دارای ساختار و طراحی مناسب باشد و برای کاهش وزن موفق برنامه ریزی شده باشد، برای درمان دیابت نوع دو مفید است. همچنین برای دریافت کمک می توانید با یک متخصص تغذیه، مربی ورزش متخصص در تمرین دادن افراد دیابتی یا متخصص غدد تماس بگیرید.
برنامه ورزشی
همه به ورزش نیاز دارند. کودکان و بزرگسالانی که دیابت ندارند نیز باید مرتباً ورزش کنند. برای افراد دیابتی، ورزش بخشی از برنامه درمانی است و می تواند به بدن در استفاده از قند خون کمک کند. کودکان و بزرگسالانی که اضافه وزن دارند؛ مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند و فعالیت کمتری دارند، برای کنترل بیماری خود نیاز به ورزش بیشتری دارند.
هنگامی که ورزش می کنید، نحوه واکنش بدن به انسولین تولید شده بهبود پیدا می کند. ورزش کردن به چربی سوزی و کالری سوزی نیز کمک می کند و روند استفاده از قند اضافی در خون را تسریع می بخشد. ورزش برای کاهش وزن و کنترل قند خون روشی سالم تر از رژیم های غذایی سختگیرانه است.
ورزش می تواند خطر عوارض ناشی از دیابت و سایر بیماری های زمینه ای مانند کلسترول بالا، فشار خون بالا و بیماری قلبی را کاهش دهد. همچنین می تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
شرکت در کلاس های گروهی ایروبیک یا بدنسازی، پیاده روی در پارک، پیاده روی در خانه، شنا و یوگا از جمله روش هایی هستند که به کمک آنها می توانید فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.
کنترل قند خون
برای ارفاد مبتلا به دیابت مهم است که در طول روز چندین بار قند خون خود را اندازه گیری کنند. بررسی میزان قند خون از این طریق می تواند به شما کمک کند که زمان مناسب برای شروع برنامه درمانی خود را تشخیص دهید.
شما باید سطح قند خون خود را در طول روز تست کنید تا ببینید غذاهای مختلف و ورزش کردن چه تاثیری بر روی میزان قند خون بدنتان دارد. بهتر است از پزشک متخصص غدد در مورد بهترین زمان برای بررسی میزان قند خون سوال کنید. دانستن این زمان به شما کمک می کند تا مطمئن شوید که دارویی را مصرف می کنید که زیاد قند خونتان را کاهش نمی دهد. افت شدید قند خون به معنی هیپوگلیسمی است و می تواند بسیار خطرناک باشد. قند خون بالا نیز می تواند بسیار خطرناک بوده و منجر به یک وضعیت کشنده به نام کتواسیدوز دیابتی شود.
به طور کلی افراد دیابتی باید قند خون خود را در زمان های زیر بررسی کنند:
- قبل از صبحانه
- قبل از ناهار
- قبل از شام
- قبل از خواب
اگر در حال تجربه بیماری هستید؛ یا پزشک دارویی تان را تغییر داده است، یا در معرض استرس هستید و یا تغییراتی را در سبک زندگی خود لحاظ کرده اید ممکن است لازم باشد بیشتر قند خون را تست کنید. افرادی که از انسولین استفاده می کنند گاهی ممکن است نیاز به تست مکرر قند خون داشته باشند. افراد دیابتی که به تازگی بیماریشان تشخیص داده شده است، به ویژه آنهایی که دارو یا انسولین مصرف می کنند، باید توسط پزشک این تست بر رویشان انجام شود.
استفاده از داروها و انسولین درمانی
برای برخی از افراد دیابتی امکان کنترل قند خون با کمک رژیم غذایی و ورزش وجود ندارد. اگر قند خون به روش های ذکر شده در بالا قابل کنترل نباشد؛ پزشک ممکن است استفاده از داروهای خوراکی یا انسولین را برای بیمار تجویز کند. داروهای زیر معمولا برای کنترل قند خون تجویز می شوند.
متفورمین (گلوکوفاژ)
این دارو محبوب ترین داروی درمان دیابت نوع دو و اولین خط درمانی برای مبتلایان به دیابت نوع ۲ است. متفورمین به بدن شما کمک می کند تا به انسولین تولید شده توسط لوزالمعده بهتر پاسخ دهد. همچنین میزان گلوکز ساخته شده توسط کبد را نیز کاهش می دهد. البته مصرف این دارو عوارض جانبی مانند ناراحتی معده و اسهال را نیز به همراه دارد.
سولفونیل اوره (گلوکوترول)
این نوع دارو به جای تغییر پاسخ بدن به انسولین، میزان تولید این هورمون در بدن را افزایش می دهد. با مصرف این دارو ممکن است عوارض جانبی مانند افزایش وزن و هیپوگلیسمی (افت قند خون) به سراغتان بیاید.
مگلیتینیدها
این داروها (رپاگلینید (پراندین) و ناتگلینید (Starlix)) مانند سولفونیل اوره ها عمل کرده و با تحریک لوزالمعده برای ترشح انسولین قند خون را کنترل می کنند. تفاوت مگلیتینیدها با سولفونیل اوره ها این است که مگلیتینیدها سریعتر عمل می کنند و تأثیر آنها در بدن کوتاه تر است. خطر کاهش قند خون و افزایش وزن نیز با مصرف مگلیتینیدها بالا می رود.
تیازولیدین دیون ها
مانند متفورمین این داروها (روزیگلیتازون (آواندیا) و پیوگلیتازون (Actos)) نیز باعث می شوند بافتهای بدن نسبت به انسولین حساس تر شوند. مصرف تیازولیدین دیون ها با افزایش وزن و سایر عوارض جدی تر مانند افزایش خطر ابتلا به نارسایی قلبی و کم خونی ارتباط دارد. به دلیل همین عوارض است که از این داروها عموماً به عنوان خط اول درمان استفاده نمی شود.
مهارکننده های DPP-4
این داروها به کاهش قند خون کمک می کنند اما تأثیر بسیار کمی روی بدن دارند. آنها باعث افزایش وزن نمی شوند، اما ممکن است باعث درد مفاصل شده و خطر پانکراتیت را افزایش دهند.
آگونیست های گیرنده GLP-1
این داروهای تزریقی هضم را کند کرده و به کاهش قند خون کمک می کنند. استفاده از آنها غالباً با کاهش وزن همراه است. عوارض جانبی احتمالی شان نیز شامل تهوع و افزایش خطر پانکراتیت است. اگزناتید، لیراگلوتید و سماگلوتید نمونه هایی از آگونیست های گیرنده GLP-1 هستند. تحقیقات اخیر نشان داده اند که لیراگلوتید و سمگلوتید ممکن است خطر حمله قلبی و سکته مغزی را در افرادی که در معرض خطر هستند کاهش دهند.
مهار کننده های SGLT2
این داروها مانع از جذب مجدد قند موجود در خون توسط کلیه ها شده و مازاد گلوکز را از طریق ادرار دفع می کنند. کانگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین از جمله این مهار کننده ها هستند. این کلاس از داروها ممکن است شانس حمله قلبی و سکته مغزی را در افرادی که در معرض خطر هستند کاهش دهد. عفونت های مخمر واژینال، عفونت های دستگاه ادراری، افت فشار خون و خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی از جمله عوارض این مهار کننده ها هستند.
انسولین
بیشتر پزشکان از انسولین فقط در شرایطی استفاده می کنند که دیگر روش ها و داروهای ذکر شده نتوانند قند خون را کنترل کنند. تزریق تنها راه بدن برای جذب انسولین است. بسته به نیاز بدن بیمار چند نوع مختلف انسولین وجود دارد:
- هومالوگ. این نوع انسولین سریع العمل است و به سرعت روی بدن تاثیر می گذارد. بنابراین باید دقیقاً قبل از غذا تزریق شود.
- هومولین. این نوع انسولین را باید معمولاً دو بار در روز تزریق کنید و تاثیر آن تا ۱۲ ساعت بر روی بدن ماندگاری دارد.
- لانتوس. این نوع انسولین فقط یک بار در روز تزریق می شود و اثر آن حداکثر تا ۲۴ ساعت در بدن می ماند.
شما و پزشکتان می توانید تصمیم بگیرید که کدام دارو بری شما بهتر است و تاثیر بیشتری بر روی بدن دارد. مطمئن شوید که در مورد نحوه مصرف دارو تمام سوالات لازم را از پزشک پرسیده اید. همیشه این داروها را طبق دستورالعمل دکتر مصرف کرده و قند خون خود را به طور مرتب بررسی کنید.
عمل جراحی
اگر BMI فرد بیمار بیش از ۳۵ باشد؛ پزشکان ممکن است جراحی چاقی را توصیه کنند. آمارهای نشان می دهد که ۵۵ تا ۹۵ درصد دیابتی هایی که جراحی چاقی انجام می دهند؛ بعد از عمل قند خونشان به حالت طبیعی باز می گردد. نیاز بدن به مدت زمان زیاد برای ریکاوری، هزینه های بالا و مرگ احتمالی از جمله عوارضی هستند که این جراحی ها معمولا به دنبال دارند. عوارض طولانی مدت جراحی چاقی نیز پوکی استخوان و کمبودهای تغذیه ای است. علاوه بر این، جراحی باید با یک رژیم غذایی متعادل، سبک زندگی سالم و مصرف کافی ویتامین ها مختلف همراه شود تا نتیجه مطلوب را ایجاد کند.