کنترل و درمان زخم معده

برآوردها نشان می دهد که در حدود ۵۰۰،۰۰۰ مورد جدید زخم معده هر ساله تنها در ایالات متحده تشخیص داده می شود و همزمان حدود ۵ میلیون نفر در این کشور زخم معده دارند. علاوه بر این، از هر ۱۰ بزرگسال ۱ نفر ممکن است در معرض زخم های دردناک قرار بگیرد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ضمن صحبت در مورد روش های درمان زخم معده می خواهیم از علل، علائم، روش های تشخیص و روش های پزشکی درمان زخم معده نیز صحبت کنیم.

در گذشته پزشکان تصور می کردند که استرس زیاد به تنهایی می تواند با افزایش تولید اسید در معده باعث ایجاد زخم معده شود. اما در دهه ۱۹۸۰ تحقیقات نشان دادند که استفاده مکرر از داروهای ضد التهابی (NSAIDهایی مانند آسپرین)، شیوه زندگی غلط و عفونت باکتریایی ناشی از هلیکوباکتر پیلوری (H. پیلوری)  در این بین موثر هستند. خوشبختانه، طبق یک مقاله منتشر شده در The Lancet، شیوع عفونت H. pylori و بیماری زخم معده به میزان قابل توجهی کمتر از دو دهه قبل شده است.

زخم معده چیست؟

زخم معده که اغلب به نام زخم پپتیک نیز شناخته می شود زخم دردناکی است که در پوشش سیستم گوارش ایجاد می شود. این زخم ها معمولا در معده تشکیل می شوند، اما گاهی اوقات ممکن است در روده کوچک، به ویژه بخشی از آن که به نام دوازدهه شناخته می شود نیز ایجاد شوند.

این زخم ها هنگامی رخ می دهند که ترکیبی از اسید معده، باکتری، دارو یا سایر سموم باعث ایجاد آسیب و حفره های کوچک در مخاط (بافت هایی که معده، قسمت های روده کوچک و اندام های دیگر را تشکیل می دهند) می شوند.

هنگامی که زخم شکل می گیرد، اسید هیدروکلریک و پپسین (یک نوع آنزیم گوارشی است که پروتئین ها را هضم می کند)، بخش هایی از دستگاه گوارش را تخریب می کند. معده معمولا با ایجاد یک پوشش مرطوب ضخیم که مانند یک بافر بین پوشش معده و اسید داخل معده عمل می کند، میزان اسید و پپسین را مدیریت می کند. این پوشش معمولا مواد شیمیایی خاصی را تولید می کند که ضمن حفاظ از معده، گردش خون را حفظ و پروسه های نوسازی سلولی را انجام می دهند. اما اختلال در برخی از این فرایندها می تواند باعث ایجاد زخم های کوچک شود.

وقتی غذایی را می خورید، اسید معده به طور موقت زیاد می شود. اما پس از آن که غذای شما هضم شد، میزان  ترشح اسید بار دیگر باید کاهش یابد. اگر میزان اسید معده همیشه زیاد باشد، باعث احساس سوزش، درد و گاهی اوقات زخم می شود.

آیا زخم معده از بین می رود؟

تحقیقات نشان داده اند که با تغییر در رژیم غذایی، به علاوه کاهش استرس و التهاب، می توان به کاهش شانس ابتلا به زخم معده کمک کرد. بنابراین اگر زخم معده دارید، می توانید آن را با تغییر در شیوه زندگی و روش های دیگر درمان کنید.

علائم زخم معده

طبق یافته های یک مقاله که در سال ۲۰۱۹ در American Journal of Medicine منتشر شد، به طور شگفت انگیزی، حدود دو سوم افراد مبتلا به زخم معده بدون علامت هستند.

علائم زخم نه تنها درد دارند بلکه می توانند به عوارضی مانند عفونت، تغییر اشتها و حالت تهوع و استفراغ منجر شوند. زخم ها می توانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند، بعضی از آنها خفیف تر هستند و سریعتر از بین می روند، اما برخی درد زیادی دارند. نشانه های زخم معده معمولا قابل توجه و دردناک هستند، به ویژه هنگامی که زخم جدی است.

شایع ترین نشانه های زخم معده عبارتند از:

  • درد شکم و احساس سوزش همراه با نفخ (به ویژه پس از خوردن غذا و بین شکم و قفسه سینه)
  • خونریزی هنگام استفراغ یا دفع مدفوع
  • تهوع و استفراغ
  • تیره شدن مدفوع
  • کاهش اشتها و تغییر در وزن بدن
  • مشکل خوابیدن
  • دیگر مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل و ریفلاکس اسید
  • کمبود آب بدن، ضعف و خستگی
  • اسهال

چه مدت طول می کشد تا زخم معده بهبودی پیدا کند؟

زخم های بدون عارضه معمولا به دو یا سه ماه زمان برای بهبودی نیاز دارند. همه زخم های معده قابل درمان هستند اما اگر تغییری در زندگی ایجاد نشود قابل عود می باشند.

عوارض زخم معده

تحقیقات نشان داده اند که در حدود ۳۵ درصد از بیماران مبتلا به زخم، علاوه بر درد از عوارض دیگری مانند احتمال بروز حفره های جدی در دستگاه گوارش و خونریزی داخلی رنج می برند. در حالی که زخم های معده اغلب بسیار دردناک هستند و می توانند علائم گوارشی ایجاد کنند، اما معمولا خطر مرگ و یا ایجاد بیماری های بسیار جدی در آن ها زیاد نیست. درصد بالایی از زخم ها (تا ۹۰ درصد موارد) بدون نیاز به عمل جراحی یا استفاده از دارو حل می شوند.

زخم های گوارشی می توانند در ایجاد بیماری های دیگر، به ویژه بیماری های مرتبط با کبد و کلیه، نقش داشته باشند. زخم معده می تواند منجر به خونریزی در سیروز کبدی شود و نشانه بیماری مزمن کلیوی را ایجاد کند.

کنترل و درمان زخم معده
کنترل و درمان زخم معده

علل ایجاد کننده زخم معده

زخم ها می توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. شایعترین علل زخم معده عبارتند از:

  • عفونت: اعتقاد بر این است که H. pylori علت بیشتر زخم های پپتیک است. برخی مطالعات نشان داده اند که H. pylori در بیش از ۶۰ درصد از بیماران مسن مبتلا به زخم معده و زخم دوازدهه دیده می شود. به تازگی مشخص شده است که شیوه زندگی افراد می تواند تعیین کند که آیا H. pylori باعث ایجاد زخم می شود یا خیر؟ بررسی که در سال ۲۰۱۸ در The Journal of Disease Parkinson منتشر شده نشان می دهد که ارتباطی بین H. pylori و بیماری پارکینسون (PD) وجود دارد. مطالعات نشان داده اند که افرادی که دارای PD هستند ۱٫۵ تا ۳ برابر شانس بیشتری برای ابتلا به H. pylori دارند.
  • استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی: داروهای ضد التهابی (مانند ایبوپروفن و آسپرین) می توانند منجر به زخم معده شوند.
  • ضعف در سیستم ایمنی: ضعیف سیستم ایمنی ناشی از التهاب، رژیم غذایی نامناسب، استرس و سایر عادات بد می تواند منجر به زخم شود.
  • جنسیت: زنان نسبت به مردان بیشتر به زخم معده مبتلا می شوند. به ویژه اگر بیش از ۷۰ سال سن داشته باشند و به طور منظم داروهای بدون نسخه مصرف کنند.
  • سیگار کشیدن: تحقیقات نشان داده اند که افراد سیگاری دو برابر بیشتر از سایرین شانس ابتلا به زخم معده را دارند.
  • تومور (سرطانی یا غیر سرطانی): به ندرت تومور معده، روده یا پانکراس ممکن است عامل ایجاد زخم معده باشد.
  • سابقه خانوادگی: برخی تحقیقات نشان داده اند که حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد افراد مبتلا به زخم دوازدهه سابقه خانوادگی دارند.
  • سن: سالمند به دلیل ایجاد ضعف در سیستم ایمنی و افزایش التهاب که خطر ابتلا به عفونت های H. pylori را افزایش می دهند بیشتر به زخم معده مبتلا می شوند.

روش های تشخیص و درمان زخم معده

برای تشخیص زخم معده، پزشک ممکن است آندوسکوپی را تجویز کند. این آزمایش به پزشک اجازه می دهد که داخل مری، معده و روده کوچک را نگاه کند. هنگامی که تشخیص تایید شد، گزینه های درمان آغاز می شوند. برای شناسایی H. pylori، علاوه بر آزمایش خون، یک آزمایش تنفسی اوره و یا آزمایش مدفوع نیز برای بررسی حضور آنتی ژن های H. pylori تجویز می شود.

هدف از درمان زخم معده کمک به کاهش درد و التهاب در دستگاه گوارش، تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با باکتری های H. pylori، جلوگیری از عوارض و کاهش احتمال ابتلا به زخم معده در آینده می باشد.

امروزه گزینه های درمان زخم معده عبارتند از:

  • توقف استفاده از داروهای ضد التهابی، الکل و سیگار.
  • تجویز آنتی اسیدها و داروهای کاهش دهنده اسید. داروهای ضد اسید ممکن است بتوانند دو تا شش هفته درد را از بین ببرند. استفاده از آنتی اسیدها برای زخم معده می تواند به کاهش موقت اسید کمک کند، اما علت زخم را از بین نمی برد.
  • تجویز سایر داروها. پزشک ممکن است از داروهایی مانند مهارکننده های پروتون پمپ (PPI)، مسدود کننده های هیستامین و آنتاگونیست های گیرنده H2 مانند رانیتیدین را تجویز کند.
  • داروهای مسدود کننده اسید. این داروها نیز ممکن است در موارد شدید به صورت داخل وریدی تجویز شوند.

گاهی اوقات ترکیبی از آنتی بیوتیک ها برای کنترل هلیکوباکتر پیلوری و داروهای سرکوب کننده اسید، حدود دو تا هشت هفته تجویز می شوند. معمولا توصیه می شود که مصرف آنتی بیوتیک ها دو تا سه هفته بعد متوقف شود اما مصرف داروهای سرکوب کننده اسید ممکن است تا هشت هفته طول بکشد.

اگر خونریزی به علت زخم شدید باشد، از تزریق خون استفاده می شود. به ندرت ممکن است جراحی برای درمان زخم معده مورد نیاز باشد.

درمان زخم معده به کمک ۴ روش طبیعی

تقویت سیستم ایمنی

بسیاری از افراد H. pylori را در بدن خود دارند، اما فقط درصد کمی از افراد مبتلا به H. pylori مبتلا به زخم معده می شوند. سبک زندگی بسیار التهابی، سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و سیستم گوارشی را به عفونت ناشی از باکتری H. pylori حساس تر می کند. در نتیجه، H. pylori باعث ایجاد التهاب بیشتر در معده و روده کوچک می شود و این چرخه ادامه پیدا می کند

تحقیقات نشان داده اند که امروز حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از افراد در ایالات متحده عفونت H. pylori را در بدن دارند. اما معمولا عفونت بدون علائم قابل توجهی سال ها در بدن باقی می ماند.

H. pylori با آسیب رساندن به پوشش معده و دوازدهه، به ایجاد زخم کمک می کند. هنگامی که این پوشش آسیب می بیند، اسید معده قادر به عبور از آن خواهد شد و احساس سوزش و تحریک ایجاد می کند. H. pylori از طریق آب آشامیدنی، غذا یا ظروف آلوده، به علاوه مایعات بدن (مانند بزاق) منتقل می شود.

از بدن خود در برابر عفونت ها با حذف عادات غلط مانند سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، رژیم غذایی نامناسب و غنی از غذاهای فرآوری شده، قرار گرفتن در معرض مواد سمی و سبک زندگی که سبب التهاب می شود، محافظت کنید. بعضی از این عوامل می توانند درمان زخم معده را دشوارتر کنند. به عنوان مثال، حقایق تحقیقی نشان می دهد که سیگار کشیدن باعث می شود که زخم معده سخت تر درمان شود و احتمالا بیشتر درد داشته باشد.

محدود کردن استفاده از داروهای مسکن

افرادی که چندین بار در هفته مسکن مصرف می کنند، بیشتر احتمال دارد که به زخم معده و سوزش معده مبتلا شوند. NSAIDهایی مانند ایبوپروفن یا آسپرین اغلب برای درمان انواع بیماری هایی که باعث تب، درد و تورم می شوند، تجویز می شوند. بعضی از افراد هر روز برای کنترل درد مزمن یا جلوگیری از درد (مانند سردرد، درد مفصلی، گرفتگی عضلانی سرماخوردگی و غیره) از این داروها استفاده می کنند.

NSAID ها بر روی سیستم گوارش اثر می گذارند و با تغییر نحوه تولید آنزیم های گوارشی و اسید معده، زخم ایجاد می کنند. دو آنزیم در بدن وجود دارد که مواد شیمیایی تولید می کنند و باعث ایجاد درد، التهاب و تب می شوند. NSAID ها نه تنها این آنزیم ها را افزایش می دهند، بلکه همزمان تولید مواد شیمیایی دیگری که از معده محافظت می کنند را کاهش می دهند.

اگر می توانید، مصرف NSAID ها را قطع کنید و یا به حداقل برسانید و منظم مصرف نکنید.

مدیریت استرس

اگر چه نظریه ای که ادعا می کند استرس به تنهایی باعث بروز زخم معده می شود، دیگر به طور کامل توسط تحقیقات علمی پشتیبانی نمی شود، اما استرس می تواند نقش مهمی در پیشرفت زخم معده داشته باشد. هنگامی که فردی به استرس مزمن مبتلا می شود، خطر ابتلا به زخم معده در بدنش افزایش می یابد. چون یک ارتباط قوی بین مغز و فرآیندهای معمول گوارشی وجود دارد. بدن به راحتی بر تهدیدات درک شده را احساس کرده و هضم را تغییر می دهد. به همین دلیل است که درصد بسیار بالایی از افراد مبتلا به اضطراب و افسردگی، نوعی بیماری گوارشی را تجربه می کنند.

افراد مبتلا به اضطراب بیشتر به زخم معده و عفونت های مکرر ناشی از H. pylori مبتلا می شوند. استرس سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند و هضم را تغییر می دهند. در مواجهه با استرس زیاد، بدن از انرژی با ارزش خود برای انجام وظایف مهم دیگر استفاده می کند نه برای هضم غذا.

برای کمک به بهتر شدن استرس، از روش های طبیعی مانند ورزش کردن، مدیتیشن، گذراندن وقت در خارج از منزل، خوابیدن و اسانس های آرامش بخش و مفید برای اضطراب استفاده کنید.

رژیم غذایی

رژیم نامناسب که شامل غذاهای آماده و غذاهای فرآوری شده است باعث افزایش التهاب و جلوگیری از عملکرد صحیح سیستم ایمنی می شود. درست است که غذاها باعث ایجاد زخم نمی شوند، اما مصرف برخی از مواد غذایی مانند غذاهای تند علائم این بیماری را بدتر می کنند (هرچند این عامل نیز بستگی به بدن فرد دارد و همه را تحت تاثیر قرار نمی دهد).

به گفته متخصصان Jackson Seigelbaum Gastroenterology Center، غذاهایی که اغلب با ناراحتی معده مرتبط هستند عبارتند از:

  • فلفل سیاه
  • فلفل قرمز و پودر چیلی
  • کافئین
  • قهوه یا چای معمولی و بدون کافئین
  • الکل
  • نوشیدنی های کاکائویی، شکلاتی و کولا
  • مرکبات
  • چربی و غذاهای سرخ شده
  • گوجه فرنگی
  • نعناع

اگر زخم معده باعث تهوع و استفراغ شود، مهم است که از کمبود آب، عدم تعادل الکترولیتی در بدن و کمبود مواد مغذی جلوگیری کنید. برخی از افراد مبتلا به زخم معده به طور کلی کمتر غذا می خورند تا از درد جلوگیری کنند. بنابراین قادر به مصرف کالری و مواد مغذی کافی نیستند. احتمال ابتلا به التهاب و کمبود ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان ها در بدن این افراد زیاد است.

برای کنترل و درمان زخم معده نکات زیر را نیز مد نظر داشته باشید:

  • اجتناب از چاقی
  • اجتناب از مصرف مواد آلرژی زا (مانند گلوتن و محصولات لبنی)
  • اجتناب از از مصرف الکل و سیگار
  • خوردن وعده های غذایی کم حجم در طول روز
  • اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنی های تند
  • اجتناب از دراز کشیدن تا ۳ ساعت پس از خوردن غذا

منابع:

  1. Peptic Ulcer Disease
  2. Treatment for Peptic Ulcers
  3. Diagnosis and Treatment of Peptic Ulcer Disease
  4. Eradicating Helicobacter pylori infections may be a key treatment for Parkinson’s disease
  5. Bleeding peptic ulcer in the elderly: risk factors and prevention strategies
  6. Infected Pressure Ulcers in Elderly Individuals