تکانه های الکتریکی در عضله قلب، باعث ایجاد ضربان قلب شما می شوند. این سیگنال های الکتریکی در گره سینوسی (SA)، واقع در بالای سمت راست محفظه قلب (دهلیز راست) آغاز می شود. گره SA گاهی اوقات ضربان ساز طبیعی قلب نیز نامیده می شود. هنگامی که ضربه الکتریکی از این ضربان ساز طبیعی منتشر شود، وارد محفظه واقع در بالای سمت راست قلب می شود. به این محفظه دهلیز گفته می شود. سیگنال ها سپس از دهلیزی (AV) عبور می کنند. گره AV سیگنال را چک کرده و آن را از طریق فیبرهای عضلانی به حفره های پایینی (بطن)، می فرستد. گره SA تکانه های الکتریکی را با نرخ خاص تولید و به بخش های مختلف قلب می فرستد، اما ضربان قلب گاهی بدون خواست خود تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند عوامل فیزیکی، استرس و یا عوامل هورمونی قرار گرفته و نرخ آن تغییر می کند. گاهی اوقات نیز، گره SA به درستی کار نمی کند و باعث می شود ضربان قلب بیش از حد سریع، آهسته، یا نامنظم شود. برخی مواقع نیز ممکن است مسیر الکتریکی قلب مسدود شده، و موجب ایجاد ریتم غیر طبیعی قلب شود. پس به طور کلی سه عامل اصلی در عدم شکل گیری ضربان قلب، به شکل صحیح دخیل هستند. یکی از این عوامل، عوامل فیزیکی و محیطی است، علت دیگر، کارکرد نامناسب گره SA است و علت آخر نیز انسداد مسیرهای الکتریکی قلب می باشد. در این مواقع است که پزشکان معمولا دستگاه تنظیم ضربان قلب را برای بیمار تجویز می کنند.
دستگاه تنظیم ضربان قلب چیست؟
دستگاه تنظیم ضربان قلب یک دستگاه کوچک است که با باطری کار می کند. این دستگاه کمک می کند تا ضربان قلب یک ریتم منظم پیدا کنند. دستگاه تنظیم ضربان قلب می تواند در صورت آهسته شدن ضربان قلب آن را تند کند، در صورت تند شدن ضربان، آن را آهسته کند و یا انسداد های را در سیستم الکتریکی قلب مرتفع کند.
ضربان ساز می تواند به بخش های بالایی قلب (دهلیز)، حفره های پایینی (بطن)، یا هر دو آن ها سرعت ببخشد. دستگاه تنظیم ضربان قلب همچنین ممکن است در زمان ایست قلب برای راه اندازی مجدد آن، با ارسال پالس اضافی، انگیزه ایجاد کند. دقیقا مانند کاری که دستگاه های شوک الکتریکی انجام می دهند.
دستگاه تنظیم ضربان قلب به اندازه یک قوطی کبریت است. این دستگاه از دو بخش ساخته شده است:
- یک مولد پالس، که شامل باتری و چند مدارهای الکترونیکی است.
- سیم، که به نام هدایت کننده شناخته شده و به دیواره قلب متصل می شود. بسته به نوع دستگاه تنظیم ضربان قلب که شما نیاز دارید، ممکن یک یا دو سیم هدایت کننده وجود داشته باشد.
ضربان ساز در نزدیکی استخوان ترقوه کار گذاشته می شود. اگر تنها یک سیم هدایت کننده مورد نیاز باشد، آن سیم را در داخل محفظه پایین سمت راست (بطن راست) قرار می دهند. اگر دستگاه شامل دو سیم هدایت کننده باشد، سیم دیگر را به قسمت بالای سمت راست (دهلیز راست) متصل می کنند. این سیم ها هستند که ضربان قلب را تنظیم می کنند. عمل گذاشتن باطری در قلب تحت بی حسی موضعی انجام می شود. این به این معنی است که شما در طی عمل بیدار هستند، اما منطقه ای که در آن ضربان ساز کاشته شده است بی حس می باشد. بنابراین شما همه چیز را می شنوید و احساس می کنید. این عمل، معمولا بین یک تا دو ساعت طول می کشد.
هنگامی که دستگاه تنظیم ضربان قلب کاشته شود، سیم های هدایت کننده، طی تماس با قلب، سیگنال ها الکتریکی را به قلب می فرستند. این سیگنال ها توسط باتری و برای کمک به تنظیم سرعت ضربان قلب، تولید می شود. اکثر دستگاه های تنظیم ضربان قلب، قادرند که ضربان قلب را احساس کنند. این دستگاه ها زمانی که ضربان قلب نرمال است، خاموش شده و هیچ اقدامی انجام نمی دهد اما به محض بالا رفتن یا پایین آمدن تپش قلب، دوباره روشن شده و ضربان را کنترل می کند. این نوع از ضربان سازها را demand pacemakers می نامند.
معاینات و بررسی های لازم پس از نصب دستگاه تنظیم ضربان قلب
بعد از اینکه این دستگاه در بدن شما نصب شد، باید مرتبا توسط دکتر چک و معاینه شوید. پزشک معمولا طی معاینات، کارکرد این دستگاه را با گوشی پزشکی بررسی می کند. این معاینه transtelephonic نامیده می شود.
دستگاه تنظیم ضربان قلب با یک دستگاه دیگری به نام برنامه نویس، بررسی می شود. هنگامی که این دستگاه بر روی ضربان ساز نصب می شود، قادر خواهد بود تا اطلاعات مورد نیاز را در مورد نحوه تنظیم ضربان قلب، از دستگاه تنظیم ضربان قلب دریافت کند. این دستگاه را همچنین می توان برای تغییر کنترل ضربان ساز استفاده کرد.
باتری ضربان ساز معمولا ۷ تا ۸ سال عمر مفید دارد. بعد از این زمان تنها باطری دستگاه تعویض می شود. برای تعویض باطری قلب نیز نیاز به بی حسی موضعی است. در اغلب موارد، دستگاه اصلی ضربان ساز و سیم هدایت کننده آن نیاز به جایگزن ندارند.
آیا دستگاه های الکتریکی بر روی ضربان ساز تاثیر می گذارند؟
انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می کند که اگر ضربان ساز در بدن دارید، باید از عدم وجود هر دستگاه الکتریکی در محیط اطراف، که ممکن است بر روی عملکرد ضربان ساز تاثیر بگذارد، اطمینان حاصل کنید. در ادامه لیستی را مشاهده خواهید کرد که در آن به وسایل الکتریکی که بر روی این دستگاه تاثیر نداشته و به آن آسیبی نخواهند رساند، اشاره شده است. در اکثر موارد نیاز نیست از تماس و یا استفاده از این دستگاه های الکتریکی نگران باشید.
- رادیوها
- مته برقی
- پتو برقی
- دستگاه تراش برقی
- امواج کوتاه رادیو
- بخاری برقی
- ردیاب فلزی
- اجاق های مایکروفر
- فرستنده های تلویزیونی
- کنترل از راه دور تلویزیون
- دستگاه های اشعه ایکس
- آشکارسازهای امنیت فرودگاه
در کنار دستگاه های الکتریکی که در بالا به آن ها اشاره شد، دستگاه های دیگری نیز وجود دارند که می توانند در کارکرد دستگاه تنظیم ضربان قلب اختلال ایجاد کرده و آن را تحت تاثیر قرار دهند. این وسایل الکتریکی عبارتند از:
- تجهیزات تولید برق
- تجهیزات جوشکاری
- تکه های خاصی از تجهیزات مورد استفاده توسط دندانپزشکان
- تجهیزات تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- تجهیزات تابش اشعه برای درمان سرطان
- تجهیزات سنگین و یا موتورهایی که آهن ربا قوی دارند.
آیا با وجود دستگاه تنظیم ضربان قلب می توان از تلفن همراه استفاده کرد؟
قدرت اکثر موبایل ها مورد استفاده کمتر از ۳ وات است. به نظر نمی رسد این میزان جریان بتواند در کارکرد دستگاه ضربان ساز تاثیری داشته باشد. با این وجود متخصصان توصیه می کنند، دستگاه موبایل را حداقل ۱۵ سانتی متر از محل نصب ضربان ساز دور نگه دارید. این پزشکان همچنین توصیه می کنند هنگام صحبت کردن با تلفن همراه سعی کنید از گوش سمت راست خود، یعنی سمتی از بدن که دورتر از محل نصب دستگاه هست، استفاده کنید و هرکز موبایل خود را در جیب پیراهن قرار ندهید.