دلیریوم یک تغییر ناگهانی در مغز است که سبب سردرگمی روانی و اختلالات عاطفی می شود. این بیماری روانی باعث می شود که فکر کردن، به خاطر سپردن، خوابیدن، توجه، و بسیاری از عملکردهای ذهنی دشوار شود. این حالت ممکن است در حین ترک الکل، بعد از عمل جراحی، یا دچار شدن به زوال عقل ایجاد شود. دلیریوم معمولا موقت است و اغلب می تواند بر روی زندگی تاثیر زیادی داشته باشد.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت شما را با انواع، علل، عوامل خطر، نشانه ها، تشخیص و درمان دلیریوم یا همان گیجی شدید آشنا می کنیم.
انواع دلیریوم
دلیریوم بسته به علت، شدت و ویژگی های خود به طبقات زیر تقسیم می شود:
- گیجی شدید ناشی از خماری: یک نوع شدید از این بیماری است که در افرادی که الکل را ترک می کنند دیده می شود. این افراد معمولا سالهاست که مقدار زیادی الکل مصرف می کردند.
- گیجی شدید هایپر اکتیو: این نوع گیجی با هشدارهای شدید و ناسازگاری مشخص می شود.
- گیجی شدید هایپو اکتیو: این نوع گیجی بیشتر شایع است. با این نوع گیجی شدید، بیمار تمایل دارد بیشتر بخوابد و نسبت به انجام وظایف روزانه بی توجه و ناسازگار می شود. همچنین ممکن است غذا خوردن یا قرار ملاقات های خود را فراموش کند.
بعضی از افراد ترکیبی از هر دو نوع هذیان هایپر اکتیو و هایپو اکتیو را دارند که متناوب بین دو حالت در نوسان هستند.
علت دلیریوم چیست؟
بیماری هایی که التهاب و عفونت را ایجاد می کنند، مانند پنومونی، می توانند عملکرد مغز را مختل کنند. علاوه بر این، مصرف داروهای خاص (مانند داروهای فشار خون) و یا سوء مصرف مواد نیز می تواند مواد شیمیایی درون مغز را با اختلال مواجه کنند. ترک الکل و خوردن یا نوشیدن مواد سمی نیز می تواند سبب ایجاد گیجی شدید شود.
وقتی دچار مشکلات تنفسی به علت آسم یا بیماری های دیگر می شوید، مغز شما نسبت به آن چه که نیاز دارد، اکسیژن کمتری را دریافت می کند. هر شرایط یا عاملی که عملکرد مغز را به طور قابل توجهی تغییر می دهد، می تواند سردرگمی روانی یا دلیریوم را ایجاد کند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند؟
اگر بیش از ۶۵ سال سن دارید و یا دارای بیماری های متعددی هستید، در معرض ابتلا به گیجی شدید می باشید. بیمارانی که جراحی شده اند و افرادی که مصرف الکل و مواد مخدر را ترک می کنند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به هذیان گویی قرار دارند. بیماری هایی که به مغز آسیب می رساند (مثلا سکته مغزی و زوال عقل) می تواند خطر را حیی بیشتر کنند. ضمن این که اگر بدن در معرض استرس عاطفی شدید باشد نیز وقوع دلیریوم دور از انتظار نیست. عوامل زیر نیز ممکن است به ایجاد گیجی شدید کمک کنند:
- محرومیت از خواب
- داروهای خاص (مانند آرام بخش ها، داروهای فشار خون، قرص های خواب آور و داروهای ضد درد)
- کمبود آب
- تغذیه نامناسب
- عفونت (مثل عفونت ادراری)
علائم دلیریوم چیست؟
دلیریوم بر ذهن، احساسات، کنترل عضلات و الگوهای خواب تاثیر می گذارد. برای بیمار ممکن است تمرکز و یا درک احساسات دشوار شده و محلی که در آن قرار گرفته است را فراموش کند. بعضی از بیماران آرام تر یا سریعتر از حد معمول حرکت می کنند و تجربه تغییرات خلقی شدید را دارند. سایر علائم مرتبط با این بیماری عبارتند از:
- عدم وضوح در صحبت کردن و فکر کردن
- بی خوابی و احساس خواب آلودگی
- کاهش قدرت حافظه کوتاه مدت
- از دست دادن کنترل عضلات (به عنوان مثال، بی اختیاری در حرکات بدن)
دلیریوم چگونه تشخیص داده می شود؟
روش ارزیابی دلیریوم
ابتدا پزشک علائم بیمار را مشاهده می کند. در طی این معاینه بر روی فاکتورهایی مانند تفکر، صحبت کردن و حرکت طبیعی بدن تمرکز می شود. بعضی از متخصصان سلامت از روش ارزیابی (CAM) برای تشخیص یا رد گیجی شدید استفاده می کنند. ضمن این که پزشک به بررسی علائم زیر نیز می پردازد:
- آیا رفتار بیمار در طول روز تغییر می کند، به خصوص اگر بیمار در بیمارستان بستری شده باشد.
- آیا صحبت کردن بیمار با پزشک دچار اختلال است؟
- آیا افکار بیمار دچار آشفتگی است؟
تست ها و آزمایشات
بسیاری از عوامل می توانند تغییراتی در مواد شیمیایی مغز ایجاد کنند. پزشک سعی خواهد کرد که علت گیجی شدید را با آزمایش های مربوط به نشانه های بیمار و سابقه او تعیین کنید. برای بررسی عدم توازن ممکن است انجام یک یا چند آزمون زیر لازم باشد:
- آزمایش شیمی خون
- اسکن از سر
- آزمایشات دارویی و الکلی
- تست های تیروئید
- آزمایشات کبدی
- اشعه ایکس قفسه سینه
- آزمایش ادرار
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
۹ نکته مهم برای بهبود قدرت شناختی مغز و قوی کردن حافظه
تاثیر کمبود ویتامین C بر روی رشد مغز
تقویت حافظه با ۱۰ گیاه طبیعی که برای بهبود سلامت مغز مفید هستند
[/quote]
دلیریوم چگونه درمان می شود؟
بسته به علت دلیریوم، درمان ممکن است شامل مصرف یا قطع داروهای خاص باشد. مشاوره نیز ممکن است در برخی موارد مفید باشد. در افراد مسن، تشخیص دقیق برای درمان بسیار مهم است، زیرا علائم گیجی شدید شبیه زوال عقل است، اما درمان بسیار متفاوتی دارد.
داروها
برای درمان علت زمینه ای توهم و هذیان ابتدا داروی مناسب تجویز می شود. برای مثال، اگر دلیریوم شما به علت حمله شدید آسم ایجاد شده باشد، ممکن است برای بازسازی تنفسی، یک دستگاه استنشاقی یا دستگاه تنفسی نیاز داشته باشید. اگر عفونت باکتریایی باعث علائم گیجی شده باشد، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.
در برخی موارد، پزشک توصیه می کند که نوشیدن الکل را متوقف کنید یا داروهای خاصی مانند کدئین یا سایر داروهایی که سیستم های بدن شما را مختل می کند را مصرف نکنید. در صورت آشفتگی یا افسردگی به سراغتان آمده است، با توصیه پزشک می توانید مقدار کمی از یکی از داروهای زیر را مصرف کنید:
- داروهای ضد افسردگی برای تسکین افسردگی
- رژیم های غذایی برای کاهش تدریجی مصرف الکل
- مسدود کننده های دوپامین برای کمک به مسمومیت با مواد مخدر
- تیامین برای جلوگیری از سردرگمی
مشاوره
اگر احساس گیجی شدید می کنید، مشاوره ممکن است به جمع شدن افکار شما کمک کند. مشاوره همچنین به عنوان درمان برای افرادی که شرایط آنها را درگیر رفتارهای پر خطری مانند خودکشی می کند، نیز استفاده می شود. در همه موارد، مشاوره می تواند محیطی را برای بیمار فراهم کند که در آن بیمار بتواند به راحتی و در یک محل امن در مورد افکار و احساسات خود با پزشک مجرب صحبت کند.
بازیابی پس از دلیریوم
درمان کامل دلیریوم با اتخاد شیوه صحیح درمان امکان پذیر است. این فرایند می تواند چند هفته طول بکشد. برای این که بتوانید فکر کنید، صحبت کنید، و احساسات جسمانی خود را مانند گذشته داشته باشید نیاز به زمان دارید. ممکن است داروهای مورد استفاده برای درمان این بیماری عوارض جانبی نیز داشته باشد.