دیسلکسیا یا نارساخوانی ؛ نشانه ها، علل، عوامل خطر و روش های تشخیص و درمان

دیسلکسیا یا نارساخوانی یک اختلال یادگیری است که در آن فرد در تشخیص صداهای گفتاری و یادگیری نحوه ارتباط برقرار کردن بین حروف و کلمات (رمزگشایی) مشکل دارد. در نارساخوانی قسمت هایی از مغز که زبان را پردازش می کند، تحت تاثیر قرار می گیرد.

افراد مبتلا به این اختلال دارای هوش نرمال هستند و معمولا دارای بینایی طبیعی می باشند. اکثر کودکان مبتلا به دیسلکسیا یا نارساخوانی می توانند با آموزش و یا رعایت یک برنامه آموزشی تخصصی در تحصیل موفق شوند. پشتیبانی احساسی از این کودکان نیز نقش مهمی ایفا می کند.

اگر چه برای دیسلکسیا هیچ درمانی وجود ندارد، اما ارزیابی اولیه و مداخله به موقع باعث می شود که بیمار به بهترین نتیجه برسد. گاهی اوقات تشخیص این اختلال چند سال طول می کشد و تا زمان بزرگسالی نیز کشف نمی شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت بیشتر در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر و روش های تشخیص و درمان دیسلکسیا صحبت می کنیم.

علائم دیسلکسیا

علائم نارساخوانی را می توان قبل از اینکه کودک به سن مدرسه برسد تشخیص داد. هنگامی که کودک به سن مدرسه می رسد، معلم او ممکن است اولین کسی باشد که متوجه این مشکل شود. شدت این اختلال ممکن است متفاوت باشد. اما اغلب علائم آن هنگامی که کودک شروع به یادگیری خواندن می کند آشکار می شود.

قبل از سن مدرسه

علائمی که ممکن است نشان دهد کودک قبل از رسیدن به سن مدرسه در معرض خطر نارساخوانی است عبارتند از:

  • تاخیر در صحبت کردن
  • یادگیری آهسته کلمات جدید
  • داشتن مشکل در تشخیص درست کلماتی که بسیار شبیه هم هستند
  • مشکل در یادآوری یا نامگذاری حروف، اعداد و رنگ ها
  • ناتوانی در یادگیری بازی های پیچیده

در سن مدرسه

هنگامی که کودک به سن مدرسه می رسد علائم دیسلکسیا در او به شکل زیر ظاهر می شود:

  • کمبود مهارت خواندن در او نسبت به سنش
  • ناتوانی در پردازش و درک آنچه که می شنود
  • مواجه شدن با مشکل در پیدا کردن کلمه درست یا تشکیل پاسخ پرسش ها
  • ناتوانی در یادآوری
  • ناتوانی در تشخیص شباهت ها و تفاوت ها در حروف و کلمات
  • ناتوانی در تلفظ صدای کلمات ناآشنا
  • ناتوانی در نوشتن املاء
  • صرف زمان غیر منتظره برای انجام دادن کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن می شوند
  • اجتناب از انجام فعالیت هایی که شامل خواندن هستند

در سن نوجوانی و بزرگسالی

علائم دیسلکسیا در نوجوانان و بزرگسالان شبیه به علائم آن در کودکان است. برخی علائم و نشانه های رایج دیسلکسیا در نوجوانان و بزرگسالان عبارتند از:

  • ناتوانی در خواندن متون به خصوص با صدای بلند
  • خواندن و نوشتن آهسته و کند
  • مشکل در تلفظ کلمات
  • اجتناب از انجام فعالیت هایی که شامل خواندن هستند
  • مشکل در بازیابی کلمات
  • مشکل درک جوک ها و عبارات هایی که معنی پیچیده دارند و از کلمات خاص (اصطلاحات) در آن ها استفاده شده است
  • صرف زمان غیر منتظره برای انجام دادن کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن می شوند
  • ناتوانی در خلاصه کردن داستان
  • مشکل در یادگیری یک زبان خارجی
  • ناتوانی در حفظ کردن متون
  • دشواری در حل معادلات ریاضی

علل ایجاد دیسلکسیا

نارساخوانی معمولا ارثی است. به نظر می رسد که این اختلال با برخی از ژن هایی که چگونگی پردازش مغز در خواندن و زبان را کنترل می کنند و همچنین عوامل خطر موجود در محیط زیست مرتبط است.

عوامل خطر

عوامل خطرساز ایجاد این اختلال عبارتند از:

  • داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به دیسلکسیا یا سایر اختلالات یادگیری
  • زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد
  • قرار گرفتن مادر در دوران بارداری در معرض نیکوتین، دارو، الکل یا عفونت که ممکن است باعث ایجاد تغییر در مغز جنین شود
  • تفاوت های فردی در قسمت هایی از مغز که خواندن را فعال می کنند

عوارض جانبی ناشی از دیسلکسیا

دیسلکسیا می تواند به برخی از مشکلات منجر شود. این مشکلات عبارتند از:

  • مشکل در یادگیری. از آنجایی که خواندن یک مهارت اساسی برای اکثر دانش آموزان است، کودک مبتلا به نارساخوانی ممکن است نسبت به همسالان خود در یادگیری مشکل داشته باشد.
  • مشکلات اجتماعی. اجتناب از درمان این اختلال منجر به کاهش عزت نفس، مشکلات رفتاری، اضطراب، پرخاشگری و ترک کردن دوستان، والدین و معلمان می شود.
  • ایجاد مشکل در بزرگسالی. ناتوانی در خواندن و درک مطلب می تواند مانع از دستیابی کودک به حداکثر رشد خود شود. این عارضه می تواند پیامدهای آموزشی، اجتماعی و اقتصادی طولانی مدت داشته باشد.

کودکان مبتلا به نارساخوانی در معرض خطر ابتلا به اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) و بالعکس هستند. در ADHD توجه کودک به محیط کاهش می یابد.

روش های تشخیص

هیچ تست واحدی وجود ندارد که بتواند نارساخوانی را تشخیص دهد. برای تشخیص این اختلال از عوامل زیر کمک می گیرند:

رشد کودک، مشکلات آموزشی و سابقه پزشکی. پزشک به احتمال زیاد در مورد این زمینه ها سؤالاتی را مطرح می کند و در مورد بیماری هایی که در خانواده وجود دارد، مانند معلولیت یادگیری اطلاع کسب می کند.

زندگی خانوادگی. پزشک ممکن است شرح زندگی خانوادگی کودک، از جمله اینکه با چه کسی در خانه زندگی می کند و آیا در خانه مشکلی وجود دارد یا خیر را بپرسد.

پر کردن پرسشنامه. پزشک ممکن است از کودک، اعضای خانواده یا معلمان او سوالات کتبی را بپرسد. از کودک خواسته می شود تا تست هایی که برای شناسایی توانایی های خواندن و مهارت های گفتاری استفاده می شوند را پاسخ دهد.

بررسی قدرت بینایی، شنوایی و مغز (عصبی). این معاینه می تواند به تعیین اینکه آیا اختلال روانی دیگری وجود دارد که موجب کاهش توانایی خواندن در کودک شود یا خیر؟ کمک کند.

تست روانشناسی. پزشک ممکن است از شما و فرزندتان سوالاتی را بپرسد تا بتواند سلامت روانی کودک را بهتر درک کند. این معاینه می تواند به تعیین اینکه آیا مشکلات اجتماعی، اضطراب یا افسردگی موجب کاهش توانایی های کودک شده است یا خیر؟ کمک کند.

تست خواندن و دیگر مهارت های علمی. کودک باید مجموعه ای از آزمون های آموزشی را بگذارند و روند و کیفیت مهارت های خواندن در او توسط متخصص تحلیل شود.

درمان

هیچ راه شناخته شده ای برای اصلاح اختلالات مغزی زمینه ای که موجب این اختلال شده است وجود ندارد. نارساخوانی یک مشکل مادام العمر است. با این حال، تشخیص و ارزیابی زودهنگام برای تعیین نیازهای خاص و درمان مناسب می تواند میزان موفقیت را بهبود بخشد.

تکنیک های آموزشی

نارساخوانی با استفاده از روش های آموزشی و تکنیک های خاص درمان می شود و هر چه زودتر مداخله شروع شود، نتیجه دریافتی بهتر است. تست روانشناختی به معلمان کودک کمک خواهد کرد تا یک برنامه آموزشی مناسب را طرح ریزی کنند.

معلمان ممکن است از تکنیک های شنوایی، بینایی و لمسی برای بهبود مهارت خواندن استفاده کنند. در این روش برای یادگیری کودک از چندین حس استفاده می شود. برای مثال، گوش دادن به درس ضبط شده و ردیابی حروف حک شده روی صفحه توسط انگشت، می تواند در پردازش اطلاعات مفید باشد.

درمان های ارائه شده بر روی موضوعات زیر متمرکز است:

  • کودک تشخیص و استفاده از کوچکترین صداها را برای گفتن کلمات یاد بگیرد.
  • حروف و رشته های حروف صداها و کلمات (آوازها) را بیاموزد.
  • آنچه می خواند را درک کند.
  • بتواند برای ایجاد دقت در خواندن، سرعت و بیان (تسلط) بلند بلند بخواند.
  • از کلمات شناخته شده و درک شده برای خود یک فرهنگ لغت بسازد.

برنامه آموزش فردی

در ایالات متحده، مدارسی وجود دارد که اقدامات لازم را برای کمک به کودکان مبتلا به نارساخوانی و دارای مشکلات یادگیری انجام می دهند. به این برنامه، برنامه آموزشی انفرادی (IEP) گفته می شود.

درمان به موقع

کودکان مبتلا به نارساخوانی که در مهد کودک یا کلاس اول دبستان کمک های اضافی از طرف والدین و معملمان دریافت می کنند، مهارت خواندنشان برای موفقیت در دوره راهنمایی و دبیرستان، به اندازه کافی بهبود پیدا می کند.

کودکانی که درمان خود را به تعویق می اندازند، ممکن است مهارت های مورد نیاز برای خواندن را هرگز به صورت دقیق یاد نگیرند. آنها احتمالا به علت آسیب پذیری از درس باز می مانند. کودک مبتلا به دیسلکسیا شدید ممکن است هرگز نتواند به آسانی متون را بخواند. اما می تواند مهارت هایی را که خواندن را بهبود می بخشد و راهبردهای بهبود عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی را یاد بگیرد.

توصیه هایی برای ولدین این کودکان

شما نقش مهمی در کمک به فرزندتان ایفا می کنید. مراحلی که والدین کودک مبتلا به دیسلکسیا می تواند انجام دهد عبارتند از:

  • مشکل را به موقع حل کنید. همانطور که گفتیم مداخله درمانی زودهنگام در این اختلال به شدت مهارت ها را بهبود می بخشد.
  • به فرزندتان یاد بدهید که با صدای بلند بخواند و حرف بزند. بهتر است این کار را قبل از ۶ ماهگی شروع کنید.
  • سعی کنید با کودکتان به کتاب های صوتی گوش دهید.
  • اگر فرزندتان بزرگ است با او با صدای بلند کتاب داستان بخوانید.
  • با اولیا مدرسه فرزندتان همکاری کنید.
  • زمان خواندن متون او را برای بهبود مهارت خواندن تشویق کنید. سعی کنید به او چیزهایی که به آن ها علاقه دارد را هدیه کنید تا بیشتر به خواندن تشویق شود.
  • همزمان با این که به کودک آموزش می دهید، خودتان نیز در اوقات فراغت کتاب بخوانید. آن هم با صدای بلند.