به طور کلی، روان پریشی به معنای از دست دادن ارتباط با واقعیت است. این عارضه به جای یک اختلال، یک نشانه از برخی بیماری های روانی است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت توضیح کاملی از روانپریشی ارائه داده ایم. در این صفحه در مورد این که چه چیزی باعث ایجاد روانپریشی یا همان جنون می شود؟ برخی از نمونه بیماری های روانی که عامل ایجاد آن هستند و نحوه درمانش صحبت می کنیم.
روانپریشی چیست؟
روان پریشی یک اصطلاح چتری است. اصطلاح چتری بدان معنی است که فرد احساساتی را از چیزهایی که وجود ندارند و یا باورهایی که هیچ گونه مبنایی واقعیی ندارند، دریافت می کند.
در یک قسمت روان پریشی، فرد ممکن است توهم و یا بدگمانی را تجربه کند. این افراد ممکن است چیزهایی که وجود ندارند را ببینند یا بشنوند. این علامت می تواند برای بیمار به طرز باور نکردنی ترسناک باشد و گاهی اوقات علائم آن می تواند موجب برانگیختن و صدمه زدن به خود و دیگران شود.
روانپریشی به طور کلاسیک با اختلالات طیفی اسکیزوفرنی همراه است. اگر چه علائم دیگری نیز در این اختلال وجود دارد، اما جنون یکی از معیارهای تعیین کننده اسکیزوفرنی است.
علائم روانپریشی
علائم و نشانه های کلاسیک روانپریشی عبارتند از:
- هذیان ها: شنیدن، دیدن، یا احساس کردن چیزهایی که وجود ندارد.
- وهم ها: باورهای غلط، به ویژه بر اساس ترس یا سوء ظن در مورد چیزهایی که واقعی نیستند.
- بی نظمی: که در اندیشه، گفتار یا رفتار ایجاد می شود.
- تفکر غلط: پریدن بین موضوعات غیر مرتبط و ایجاد ارتباط های عجیب بین افکار
- کاتاتونیا: عدم پاسخگویی
- مشکل در تمرکز کردن
بسته به علت، روانپریشی می تواند به سرعت یا به آرامی ایجاد شود. همانطور که در اسکیزوفرنی نیز دیده می شود، اگرچه نشانه ها این اختلال نیز ممکن است به کندی شروع شود و خفیف باشد، اما ممکن است در بعضی از افراد در صورت عدم مصرف دارو، به سرعت پیشرفت کند.
علائم خفیف و ابتدایی روانپریشی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- احساس سوء ظن
- اضطراب عمومی
- ادراکات تحریف شده
- افسردگی
- تفکر وسواسی
- مشکلات خواب
هذیان ها می توانند در هر فردی که دارای روانپریشی است بر هر یک از حواس (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه) تاثیر بگذارد. اما در حدود دو سوم بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا، توهم های شنوایی دارند.
توهم های شنوایی زیر در این افراد رایج می باشند:
- شنیدن صدای چند نفر که در حال صحبت کردن در مورد نکات منفی بیمار هستند.
- شنیدن صدای تفسیری درباره آنچه که بیمار انجام می دهد.
- شنیدن صدایی که در آن افکار بیمار تکرار می شود.
توهم عجیب در طول روانپریشی
نمونه هایی از توهمات ایجاد شده در این بیماران عبارتند از:
- توهمات پارانوئیدی (بیشتر احتمال دارد که با اسکیزوفرنی همراه باشد )
- توهمات خود بزرگ بینی
توهمات پارانوئیدی: این توهمات ممکن است فرد مبتلا به روانپریشی را به شدت به افراد دیگر مشکوک کند. در این شرایط بیمار تصور می کند که این افراد در حال نقشه کشیدن برای آسیب رساندن به او هستند.
توهمات خود بزرگ بینی: این توهمات از نظر دیگران به طور واضح نادرست است اما بیمار به شدت به این موضوع اعتقاد دارد که قدرت یا اقتدار خاصی دارد. مثلا تصور می کند که رهبر جهان است.
روش های تشخیص روانپریشی
در این بخش، در مورد تست ها و روش های موجود برای تشخیص روانپریشی بحث خواهیم کرد.
تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام روانپریشی، شانس بهبودی را افزایش می دهد. با این وجود، این موضوع همیشه درست نیست. تشخیص علائم اشکال خفیف روانپریشی که می توانند به اسکیزوفرنیا منجر شوند، ممکن است به طور متوسط ۲ سال طول بکشد.
برای افزایش شانس تشخیص زودهنگام، راهنمایی که توسط روانپزشکان تهیه شده است، توصیه می کند که احتمال اختلال روان پریشی باید در یک فرد جوان که دارای شرایط زیر است در نظر گرفته شود:
- ابتلای به انزاوی اجتماعی
- بی مسئولیتی در محل کار و عدم انجام وظایف در یک دوره پایدار
- اضطراب و آشفتگی زیاد بدون دلیل
هیچ آزمایش بیولوژیکی برای تشخیص خود روانپریشی وجود ندارد و اگر تست های آزمایشگاهی توصیه شود، لزوما برای رد دیگر دلایل ایجاد این علائم است.
پرسیدن سوالاتی از بیمار و خانواده او
روانپریشی عمدتا توسط معاینه بالینی و سابقه پزشکی بیمار تشخیص داده می شود. پزشک بیمار را بررسی می کند و از علائم، تجربیات، افکار و فعالیت های روزانه او اطلاع کسب خواهد کرد. او همچنین خواهان دریافت اطلاعاتی در مورد سابقه ابتلا به بیماری های روانی در خانواده بیمار می باشد.
در ابتدا احتمال ابتلا به سایر بیماری ها مخصوصا آن هایی که منجر به هذیان گویی شده و سردرگمی ناگهانی ایجاد می کنند، رد می شود. پزشکان همچنین هر گونه سابقه مسمومیت با دارو و سموم را معمولا با تجویز آزمایش بر روی نمونه ادرار بررسی می کنند.
هنگامی که تشخیص داده می شود که روانپریشی به علت بیماری های روانی ایجاد شده است، درمان های لازم زیر نظر روانپزشک آغاز می شود.
اسکن مغزی
اسکن مغزی ممکن است در مراحل اولیه تشخیص انجام شود. این آزمایش، احتمال سایر بیماری های ایجاد کننده این علائم که اغلب قابل درمان و قابل برگشت هستند را رد می کند. تست EEG (الکتروآنسفالوگرافی) عملکرد الکتریکی مغز را ثبت می کند. این آزمایش ارتباط بین علائم روان شناختی و سایر علل ایجاد کننده هذیان مانند آسیب به سر یا صرع را بررسی می کند.
علل روانپریشی
علل دقیق روانپریشی به خوبی درک نشده است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ژنتیک. تحقیقات نشان داده اند که اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی ممکن است یک علت شایع ژنتیکی داشته باشند.
- تغییرات مغزی. در افراد مبتلا به روانپریشی تغییراتی در ساختار مغز و در مواد شیمیایی خاص آن پیدا شده است. ای اسکن تغییراتی را در ماده خاکستری مغز برخی از افراد که سابقه روانپریشی دارند نشان داده است. این تغییرات ممکن است اثراتی بر پردازش تفکر داشته باشد.
- هورمون ها و خواب. روانپریشی پس از زایمان بسیار زود اتفاق می افتد (معمولا در عرض ۲ هفته). علل دقیق این عارضه ناشناخته است. اما برخی محققان معتقدند که این عارضه ممکن است به علت تغییر در سطح هورمون ها و اختلال در الگوهای خواب رخ دهد.
روش های درمان روانپریشی
در این بخش، ما در مورد درمان های روانپریشی و برخی از روش های پیشگیری صحبت می کنیم.
داروهای ضد روانپریشی
درمان با یک دسته از داروهایی که به عنوان داروهای ضد روان پریشی شناخته می شوند، آغاز می شود. این داروها شایع ترین درمان برای افراد مبتلا به بیماری های روانی هستند. ضد روانپریشی ها در کاهش نشانه های اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی مؤثر هستند اما خود بیماری روانی یا روانپریشی حاصل از آن را درمان نمی کنند.
به اصطلاح نسل دوم ضد روان پریشی ها اغلب توسط پزشکان برای درمان این عارضه استفاده می شوند. در حالی که استفاده از آن ها در ایالات متحده گسترده است، اما بحث های زیادی نیز در مورد آن ها وجود دارد. پزشکان سازمان جهانی بهداشت (WHO) مصرف این داروها را به جز کلوزاپین که با نام تجاری کلوزیریل و FazaClo در ایالات متحده فروخته می شود و تحت نظارت ویژه ای قرار دارد، توصیه نمی کنند. این دارو نیز فقط در شرایطی تجویز می شود که سایر داروها به درمان منجر نشوند.
درمان فاز حاد اسکیزوفرنیا
درمان ضد اسکیزوفرنی در دو مرحله، یعنی فاز حاد و به عنوان درمان مادام العمر، انجام می شود. در طول فاز حاد، بستری شدن در بیمارستان اغلب مورد نیاز است. گاهی اوقات یک تکنیک به نام آرام سازی سریع استفاده می شود. در این مرحله داروهای سریع العمل که بیمار را آرام می کنند، مورد استفاده قرار می گیرند تا اطمینان حاصل شود که بیمار به خود یا دیگران آسیب نمی رساند.
در مرحله نگهداری، درمان اسکیزوفرنیا در جامعه است و داروهای ضد روانپریشی به جلوگیری از وقوع مشکلات روانی بیشتر کمک می کنند. گرچه به دلیل ناکامی در مصرف دارو این نشانه اغلب عود می کند. درمان طولانی مدت اسکیزوفرنی ممکن است شامل مداخلات پزشکی و حمایت های دیگر، از جمله نقش خانواده در مراقبت از بیمار شود.
روان درمانی نیز می تواند در درمان علائم روان شناختی و نشانه ها باقی مانده اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی مفید باشد.
انواع روانپریشی
برخی از اختلالات می توانند نشانه های روان پریشی را بروز دهند. این اختلالات عبارتند از:
- اسکیزوفرنی. یک اختلال جدی روانی است که بر شیوه ای که شخص احساس، تفکر و عمل می کند، تاثیر می گذارد. برای افراد مبتلا، تشخیص بین واقعیت و آنچه تصور می کنند دشوار است.
- اختلال Schizoaffective. شبیه به اسکیزوفرنی است اما شامل دوره هایی از اختلالات خلقی است.
- اختلال مختصر روانی. نشانه های روان پریشی حداقل ۱ روز و حداکثر یک ماه در بدن وجود دارد. این حالت اغلب در پاسخ به وقوع یک رویداد پر از استرس اتفاق می افتد.
- اختلال هذیانی. در این اختلال فرد دارای اعتقاد قوی به چیزی غیر منطقی و اغلب عجیب و غریب بدون هیچ فاکتور واقعی است. علائم مربوط به آن یک ماه یا بیشتر طول می کشد.
- روان پریشی دو قطبی. افراد مبتلا به آن دارای علائم اختلال دوقطبی و نیز قسمت هایی از روانپریشی هستند. روانپریشی در آن بیشتر در مراحل مانیک رخ می دهد.
- افسردگی روحی. این اختلال به عنوان اختلال افسردگی عمده با ویژگی های روانی شناخته می شود.
- روانپریشی پس از زایمان. شکل شدید افسردگی پس از زایمان است.
- روانپزشکی ناشی از مواد. الکل، مواد مخدر خاص و برخی از داروهای تجویزی، از جمله استروئید ها و محرک ها عامل ایجاد این بیماری هستند.
این موارد علل اصلی ایجاد کننده نشانه های روان پریشی هستند، اما روان پریشی می تواند به اختلالات و بیماری های ثانویه دیگر از جمله موارد زیر نیز مرتبط باشد:
- تومور مغزی یا کیست
- زوال عقل که به عنوان آلزایمر نیز شناخته می شود
- بیماری های عصبی مانند بیماری پارکینسون و بیماری هانتینگتون
- HIV و سایر عفونت هایی که می توانند بر مغز تاثیر بگذارند
- برخی از انواع صرع
- سکته مغزی