رژیم غذایی مناسب کلیه ها شامل مواد غذایی است که می توانند برای کلیه افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) مفید باشند. مواد غذایی مانند میوه ها و سبزیجات، ماهی و مقدار کمی گوشت بدون چربی غذاهایی هستند که برای کلیه ها مفید می باشند. برای کمک به مراقبت از سلامت کلیه ها، در صورت ابتلا به CKD، مهم است که از مصرف غذاهای دارای سدیم، پتاسیم و فسفر زیاد خودداری کنید.
بیماری مزمن کلیوی باعث کاهش عملکرد کلیه ها شده و عمل حذف نمک ها و مواد معدنی را دچار اختلال می کند. بنابراین، افراد مبتلا به این بیماری ضروری است که از رژیم غذایی مناسب کلیه ها پیروی کنند. این رژیم غذایی می تواند پیشرفت CKD را کم کند و به شما کمک کند که زندگی بهتر و طولانی تری داشته باشید.
در این مقاله مجله پیام سلامت بیشتر در مورد رژیم غذایی مناسب کلیه ها و مواد غذایی مفید و مضر برای افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) صحبت می کنیم.
ارتباط بین رژیم غذایی مناسب کلیه ها و بیماری کلیوی
کلیه ها یکی از اندام های شکمی هستند که به فیلتر کردن خون، حذف ضایعات، تعادل مواد معدنی و حفظ تعادل مایع کمک می کنند. اگر بیماری CKD یا بیماری کلیوی دارید، ضروری است که غذاهایی را مصرف کنید که سلامت کلیه را افزایش می دهند.
مجله Nutrients گزارش داد که تغییر در رژیم غذایی و انتخابرژیم غذایی مناسب کلیه ها می تواند کلیه ها را از آسیب بیشتر محافظت کند. اگر بیماری مزمن کلیوی داشته باشید، مصرف مواد غذایی که برای کلیه ها مفید هستند، می تواند مانع انباشت مواد معدنی در بدن شود.
یک مطالعه نشان داد که رعایت رژیم غذایی مناسب کلیه ها از ایجاد بیماری کلیوی جلوگیری کرده و علائم CKD را بهبود می بخشد. تغییر در رژیم غذایی تقریبا ۲۰ درصد موجب بهبود نتایج CKD می شود.
مجله Nephropharmacology گزارش می دهد که در رژیم غذایی مناسب کلیه ها باید میزان مصرف سدیم و پتاسیم حداکثر ۲ گرم در روز باشد. مصرف فسفر نیز در این رژیم غذایی باید تا ۸۰۰ میلی گرم در روز باشد.
رژیم غذایی مناسب کلیه ها شامل محدودیت های غذایی بر اساس مرحله بیماری نیز می شود. به عنوان مثال، در مرحله سوم بیماری مزمن کلیوی، رژیم غذایی باید حاوی ۰٫۸ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن باشد. این به این دلیل است که پروتئین می تواند کارایی فیلتراسیون کلیه ها را متاثر و CKD را تشدید کند.
با این حال، در موارد جدی بیماری کلیوی که در آن انجام همودیالیز ضروری است، مصرف پروتئین باید افزایش یابد.
رژیم غذایی مناسب کلیه ها
رژیم غذایی مناسب کلیه ها شامل غذاهایی است که برای کلیه ها مفید و مضر هستند. رژیم غذایی باید با توجه به وضعیت بیماری و نیازهای بدن بیمار تنظیم شود. به طور کلی، افراد مبتلا به این بیماری باید مصرف غذاهای حاوی سدیم، پتاسیم و فسفره را محدود کنند.
اثرات سدیم
در رژیم غذایی مناسب کلیه ها باید مصرف سدیم کم شود. زیرا مصرف بیش از حد نمک باعث افزایش فشار خون و میزان پروتئین در ادرار (پروتئینوری) می شود و می تواند CKD را تشدید کند.
مجله Seminars in Dialysis گزارش می دهد که مصرف سدیم نباید بیش از ۲٫۳ گرم در روز باشد. بنابراین باید مصرف غذاهای شور را محدود کنید. زیرا این غذاهای خطر ابتلا به پروتئینوری را افزایش می دهند و منافع سایر روش های درمانی را محدود می کنند.
حتی افراد سالم نیز باید مصرف سدیم خود را کم کنند. زیرا این ماده معدنی فشار خون را بالا برده و خطر ابتلا به CKD را افزایش می دهد.
محققان National Kidney Foundation می گویند که بسیاری از غذاهای فرآوری شده، فست فودها، غذاهای سرخ شده و میان وعده های شور، حاوی مقادیر زیاد سدیم هستند.
اثرات پتاسیم
پتاسیم ماده معدنی است که برای قلب و عملکرد عضلانی ضروری است. با این حال، باید در رژیم غذایی مناسب کلیه ها مصرف غذاهای غنی از پتاسیم را محدود کنید. زیرا این غذاها باعث اختلال در عملکرد کلیه و تجمع پتاسیم در بدن می شوند.
مجله Nutrients گزارش می دهد که در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیوی ممکن است ضروری نباشد که مصرف غذاهای غنی از پتاسیم را محدود کنید. غذاهای غنی از پتاسیم می توانند سلامت قلب را بهبود بخشیده و علائم CKD را کم کنند.
با این حال، در موارد پیشرفته CKD، پزشکان توصیه می کنند که کمتر از ۳ گرم در روز پتاسیم مصرف کنید. در کنار این موضوع، محققان هشدار می دهند که اجتناب از بسیاری از غذاهای غنی از پتاسیم گیاهی، به ویژه میوه ها و سبزیجات، ممکن است بر سلامت بدن بیماران تأثیر منفی داشته باشد و ممکن است به یبوست یا فشار خون بالا دامن بزند.
اثرات فسفر
فسفر ماده معدنی ضروری است که در غذاهای غنی از پروتئین یافت می شود. تحقیقات علمی به این واقعیت اشاره دارند که مصرف بیش از حد فسفر می تواند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد و علائم CKD را تشدید کند.
بررسی انجام شده در سال ۲۰۱۷ گزارش داد که بیماری کلیوی موجب ایجاد محدودیت در دفع فسفر اضافی می شود. تجمع فسفر در بدن می تواند به تجمع کلسیم منجر شود و سلامت استخوان، عملکرد ریه و سلامت قلب را تحت تأثیر قرار دهد.
اثرات پروتئین
در مراحل پیشرفته CKD، مصرف پروتئین اغلب باید محدود شود زیرا فسفر در غذاهای غنی از پروتئین یافت می شود.
مجله Kidney International Reports در سال ۲۰۱۸ یک بررسی را بر روی مطالعات انجام شده درباره اثر پروتئین بر روی بیماری های مزمن کلیوی منتشر کرد. بسیاری از مطالعات به این واقعیت اشاره دارند که رژیم غذایی کم پروتئین می تواند پیشرفت بیماری مزمن کلیه را کند کند. با این حال، این رژیم غذایی می تواند به سوء تغذیه و سایر عوارض نیز منجر شود.
مواد غذایی کم پتاسیم که باید آن ها را به عنوان بخشی از رژیم غذایی مناسب کلیه ها مصرف کنید
رژیم غذایی مناسب کلیه ها باید شامل غذاهای کم پتاسیم باشد تا میزان مصرف پتاسیم به کمتر از ۳ گرم در روز برسد. با این حال، محققان می گویند اگر خطر ابتلا به هیپوکالمی وجود نداشته باشد، می توانید تا روزانه ۴٫۷ گرم پتاسیم مصرف کنید.
میوه های حاوی پتاسیم کم که برای کلیه ها مفید هستند
در اینجا به برخی از میوه هایی که در هر وعده (۱/۲ فنجان) پتاسیم کمی دارند اشاره می کنیم.
- یک سیب متوسط با پوست حاوی ۱۹۵ میلی گرم پتاسیم است که ۶ درصد از نیاز روزانه بدن می باشد. با این حال سیب بدون پوست فقط ۱۴۵ میلی گرم پتاسیم دارد.
- یک گلابی کوچک حاوی ۱۷۲ میلی گرم پتاسیم است.
- نصف گریپ فروت حاوی ۱۶۶ میلی گرم پتاسیم است.
- یک پرتقال متوسط ۲۳۷ میلی گرم پتاسیم دارد.
دیگر میوه های کم پتاسیم عبارتند از:
- آلو (هر ۱۰۰ گرم آن ۱۵۷ میلی گرم پتاسیم دارد)
- هلو (هر ۱۰۰ گرم آن ۱۹۰ میلی گرم پتاسیم دارد)
- آناناس (هر ۱۰۰ گرم آن ۱۰۹ میلی گرم پتاسیم دارد)
- هندوانه (هر ۱۰۰ گرم آن ۱۱۲ میلی گرم پتاسیم دارد)
سبزیجات حاوی پتاسیم کم که برای کلیه ها مفید هستند
مصرف سبزیجات در رژیم غذایی مناسب کلیه ها ضروری است. چرا که حاوی مواد مغذی و فیبر هستند. با این حال، باید بدانید که چه سبزیجاتی بیشتر از سایرین برای شما مفید هستند. در اینجا به برخی از سبزیجاتی که در هر وعده (۱/۲ فنجان) پتاسیم کمی دارند اشاره می کنیم.
- ۱/۲ فنجان کلم پخته شده
- ۱/۲ فنجان گل کلم پخته
سایر سبزیجاتی که برای کلیه ها مفیدند عبارتند از:
- هویج
- ساقه کرفس
- نخود سبز
- پیاز (۱۴۶ میلی گرم پتاسیم در هر ۱۰۰ گرم آن وجود دارد)
خوب است به یاد داشته باشید که پختن این سبزیجات در آب زیاد به طور کلی میزان پتاسیم آن ها را کاهش می دهد.
دیگر مواد غذایی کم پتاسیم که برای بیماران کلیوی مفید هستند
- نان سفید
- ماکارونی
- برنج
مواد غذایی دارای پتاسیم زیاد که باید مصرف آن ها را محدود کنید
اگر بیماری مزمن کلیوی دارید، به ویژه اگر بیماریتان در مراجل پیشرفته است، مهم است که مصرف غذاهای حاوی پتاسیم را محدود کنید.
میوه های حاوی پتاسیم زیاد که برای کلیه ها مضر هستند
در اینجا به برخی از میوه هایی که در هر وعده (۱/۲ فنجان) پتاسیم زیادی دارند اشاره می کنیم.
- موز
- انار
- انبه
سایر میوه هایی که باید مصرف آن ها را محدود کنید عبارتند از:
- میوه های خشک (بعضی از میوه های خشک می تواند تا ۹۹۶ میلی گرم پتاسیم در هر ۱۰۰ گرم داشته باشند)
- خربزه
- کیوی
دیگر مواد غذایی حاوی پتاسیم زیاد که برای بیماران کلیوی مضر هستند
- آووکادو
- چغندر
- لوبیا پخته
- سیب زمینی سفید و شیرین
- گوجه فرنگی
- کلم بروکسل
- کدو تنبل
- اسفناج
مواد غذایی کم سدیم که باید آن ها را به عنوان بخشی از رژیم غذایی مناسب کلیه ها مصرف کنید
یکی از مهمترین نکاتی که بیماران مبتلا به بیماری های کلیوی باید آن را رعایت کنند، اجتناب از مصرف زیاد سدیم است. به طور کلی، میوه های تازه و سبزیجات به طور طبیعی سدیم کمی دارند. هر گونه غذای فرآوری شده ای می تواند نمک داشته باشد. بنابراین باید برچسب مواد غذایی را به دقت بررسی کنید.
بعضی از غذاهایی که به دلیل سدیم زیاد باید از آنها اجتناب شود، عبارتند از:
- فست فودها، غذاهای تجاری، پیتزا و سس های آماده و کنسروها حاوی مقادیر زیاد سدیم هستند.
- غذاهای فراوری شده مانند سوپ های کنسرو شده، سس پیتزا، آب میوه ها و کنسرو سبزیجات
- محصولات لبنی. مثلا پنیر می تواند حاوی مقدار زیادی سدیم باشد.
- غذاهای نیمه آماده. نمک در فرآیند پخت غذاهای بسیاری استفاده می شود. مثلا بیکن، ژامبون، سوسیس و زیتون حاوی نمک زیادی هستند.
دیگر مواد غذایی حاوی سدیم زیاد که باید مصرف آن ها را محدود کنید عبارتند از:
- هات داگ
- سس سویا
- سس سالاد
- کره شور
مواد غذایی کم فسفر که باید آن ها را به عنوان بخشی از رژیم غذایی مناسب کلیه ها مصرف کنید
پزشک ممکن است به شما توصیه کند غذاهای کم فسفر را بیشتر انتخاب کنید. اگر عملکرد کلیه تان کاهش پیدا کرده است، حتی مصرف میزان فسفر نسبتا کم نیز می تواند تاثیر منفی روی سلامت بدن داشته باشد.
اکثر غذاهای گیاهی حاوی فسفر هستند. فسفر در پروتئین موجود در بسیاری از غذاهای حیوانی نیز وجود دارد. با توجه به گزارش National Kidney Foundation، فسفر موجود در پروتئین های گیاهی مانند فسفر موجود در پروتئین حیوانی جذب نمی شود.
پزشکان کلینیک مایو می گویند برخی از انواع غذای کم فسفر عبارتند از:
- گوشت بدون چربی
- تخم مرغ
- مرغ
- محصولات لبنی کم چرب
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
فشار خون و بیماری های کلیوی ؛ ارتباط این دو بیماری با هم چیست؟
بیماری کلیوی دیابتی ؛ علل، عوامل افزایش دهنده شانس ابتلا و روش های پیشگیری از این بیماری
[/quote]
مواد غذایی دارای فسفر زیاد که باید مصرف آن ها را محدود کنید
محققان مجله International Journal of Nephrology می گویند که هر ۱ گرم پروتئین شامل ۱۳ الی ۱۵ میلی گرم فسفات است. بین ۳۰ تا ۷۰ درصد این مقدار فسفر، در طی فرایند هضم جذب می شود. با توجه به گزارش National Kidney Foundation، برخی از غذاهای غنی از فسفر عبارتند از:
- جگر گاو یا مرغ
- محصولات لبنی
- آبجو
برای جلوگیری از بیماری کلیوی، باید مصرف غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید. محققان می گویند که اگر بیماری مزمن کلیوی دارید، باید از مصرف مواد غذایی فرآوری شده حاوی فسفر اجتناب کنید. در واقع، مواد غذایی حاوی فسفر اضافه شده ممکن است نسبت به مواد غذایی عادی تا ۶۰ درصد بیشتر فسفر داشته باشند. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:
- فست فودها
- پنیرهای فرآوری شده
- گوشت فرآوری شده
- کنسروها
بهتر است روی بسته بندی تمام محصولات را به دقت مطالعه کنید و در صورت وجود مواد زیر از مصرف آن ها اجتناب کنید:
- اسید فسفریک
- دی فسفات ها
- پلی فسفات ها
- فسفات ها
کاهش مصرف پروتئین
منوی رژیم غذایی مناسب کلیه برای بیماران مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته معمولا شامل محدود کردن غذاهای غنی از پروتئین است. مطالعات نشان داده اند که رژیم غذایی حاوی پروتئین می تواند منجر به انباشت سموم در بدن شود. این تجمع سموم باعث افزایش فشار بیشتر روی کلیه ها می شود و می تواند بیماری کلیوی مزمن را تشدید کند.
منابع:
- Dietary Sodium in Chronic Kidney Disease
- The Effect of Diet on the Survival of Patients with Chronic Kidney Disease
- Significance of diet in chronic kidney disease
- Phosphorus and Your CKD Diet
- Dietary protein intake and chronic kidney disease
- ?Have recommended protein and phosphate intake recently changed in maintenance hemodialysis
- Prehemodialysis care by dietitians and first-year mortality after initiation of hemodialysis
- Dietary Approach to Recurrent or Chronic Hyperkalaemia in Patients with Decreased Kidney Function
- ?Nutrient Non-equivalence: Does Restricting High-Potassium Plant Foods Help to Prevent Hyperkalemia in Hemodialysis Patients
- Association of a Low-Protein Diet With Slower Progression of CKD
- Eating Right for Chronic Kidney Disease
- Phosphorus and Nutrition in Chronic Kidney Disease
- Phosphate Additive Avoidance in Chronic Kidney Disease