سرطان پستان یکی از مهم ترین و شایع ترین بیماری ها در زنان است و دانستن اطلاعات اساسی در این زمینه برای هر زنی اگر چه دچار این بیماری نیز نباشد به دلیل شایع بودن و مهم بودن بیماری، لازم است. قابل ذکر است که بیشتر توده های پستان سرطانی نیستند و درمان سرطان پستان همیشه به برداشتن پستان منتهی نمی شود و در مراحل اولیه بیماری با درمان های جدید شانس بهبودی واقعی وجود دارد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، سرطان پستان شایع ترین علت مرگ زنان در محدوده سنی ۳۵ تا ۵۵سالگی را تشکیل میدهد. در هر سال، یک تا دو مورد سرطان پستان در هر ۱۰۰۰زن به طور جدید تشخیص داده می شود.
نسج پستان در مجاورت عضلات اطراف پستان قرار دارد. شناخت سیستم لنفاوی پستان از لحاظ تشخیصی و درمانی حائز اهمیت می باشد. تومورهای پستان می توانند از طریق سیستم لنفاوی گسترش یافته و به تمام بدن راه یابند و در حقیقت سیستم لنفاوی راهی برای ارتباط لنف با عروق میباشد. خون رسانی به قسمت های داخلی و مرکزی پستان توسط شاخه های شریانی انجام می شود.پستان دارای سیستم عصب دهی نیز می باشد.
علائم بیماری های پستان
شایع ترین علامت و شکایت های بیماری پستان که یک زن را به مشاوره پزشکی ارجاع می دهد احساس توده در پستان ، ترشح یا خونریزی از نوک پستان و درد پستان می باشد و در صورت مشاهده این علائم و تغییرات باید به پزشک مراجعه نمود اگر چه خیلی از این موارد سرطانی نخواهد بود.
علائم سرطان پستان
علائمی که ممکن است در سرطان پستان ظاهر شوند:
• توده در پستان (شایع ترین علامت)
• تغییردر اندازه یا شکل پستان
• به داخل کشیده شدن یا برگشتن نوک پستان ها
• قرمزی و جوش در اطراف نوک پستان
• خونریزی یا ترشح از نوک پستان
• کشیده شدن پوست پستان
• تورم و احساس توده در زیر بغل
• ورید های واضح روی پستان
• زخم پوست پستان
• علائم تومورهای ثانوی در جاهای دیگر
• تورم بازو
• درد
علت و عوامل ایجاد سرطان پستان
فاکتورهای خطر:
۱٫ سابقه سرطان پستان در سمت مقابل
۲٫ سابقه خانوادگی سرطان پستان( بستگان درجه یک)
۳٫ نولی پاریته ( نداشتن زایمان)
۴٫ یائسگی بعد از ۵۵ سالگی
۵٫ بالا بودن سن( سن بالاتر از ۳۵ سال)
۶٫ اختلاف جغرافیایی( جهان غرب)
۷٫ اثرات هورمونی
۸٫ سرطانهای دیگر
۹٫ رژیم غذایی ( چربی و گوشت)
۱۰٫ چاقی
۱۱٫ الکل
۱۲٫ بیماری های خوش خیم پستان
۱۳٫ ویروس ها
۱۴٫ تابش اشعه یونیزان
۱۵٫ نوع بافت پستانی
۱۶٫ شخصیت (مضطرب)
۱۷٫ مصرف استروژن (داروهای استروژنی)
۱۸٫ قاعدگی زودرس (شروع قاعدگی زودتر از موعد)
۱۹٫ اولین حاملگی بعد از ۲۵ سالگی
تحقیق در زمینه علل سرطان پستان مهم می باشد زیرا با یافتن آنها هم درمان و هم پیشگیری ممکن می گردد که منجر به شناسایی زنان در معرض خطر و استراتژی های پیشگیری و غربال گری برای کشف زودرس بیماری می گردد و نتایج بدست آمده، قادر است تغییر در فاکتورهای محیطی که مسئول ایجاد بیماری شناخته شده اند بدهد و تحولی در نوع زندگی زنان ایجاد شود که کاهش خطر ابتلا به بیماری را در آنان باعث میشود.
پیشگیری
به استفاده از معیارهایی که بتوان عوامل خطر شناخته شده در توسعه و پیشرفت یک بیماری را تغییر داد پیشگیری اولیه اطلاق می گردد. یک شیوه برتر, سعی در پیشگیری از ایجاد بیماری است که پیشگیری ثانویه نامیده می شود. پیشگیری ثانویه در مورد سرطان پستان عبارت است از غربال گری پستان به منظور کشف و درمان سرطان در اسرع وقت تا خطر انتشار بیماری و مرگ را کاهش دهد.
غربال گری (بیماریابی)
غربال گری به این معنی است که در جمعیت زنان سالم، حتی قبل از آن که هر نوع علائمی در پستان تظاهر کند بتوان با انجام آزمایشات و معاینه، تغییرات غیر طبیعی را کشف نمود و تصمیمات لازم را جهت درمان بکار گرفت. روش های غربال گری عبارتند از:
۱٫ مامو گرافی سالانه در زنان ۴۰ساله و مسن تر
۲٫ معاینه پستان ها توسط زنان به صورت ماهیانه از سن ۲۰ سالگی( بهترین زمان معاینه پس از قاعدگی و پیش از تخمک گذاری است یعنی بین پاک شدن از خونریزی تا ۱۴ روز مانده به قاعدگی بعد)
۳٫ معاینه بالینی پستان توسط پزشک در زنان۲۰ تا۴۰ ساله، هر سه سال و در زنان مسن تر از۴۰ سال، هرسال
درمان – سرطان پستان
انواع روش های درمان:
درمان های متفاوتی برای سرطان پستان وجود دارد:
۱٫ جراحی
۲٫ پرتودرمانی
۳٫ درمان کمکی( هورمون درمانی- شیمی درمانی)
۴٫ تخریب تخمدان
۱- جراحی:
جراحی محافظتی پستان:
درمان قطعی پس از صحبت کردن بیمار با پزشک و در نظرگرفتن یک سری از عوامل مثل اندازه توده نسبت به اندازه پستان، محل تومور، مرحله ودرجه تومور و تمایل بیمار در پذیرفتن درمان های اضافی به همراه جراحی مشخص می گردد. اغلب تومورهای کوچک که طی برداشتن قسمتی از بافت پستان خارج می شوند اثر قابل توجهی روی ظاهر پستان نمی گذارند و جای برش پوستی بر پوست، جزئی خواهد بود اما در مورد تومورهای بزرگ بخصوص اگر یک قسمت کامل پستان برداشته شود ممکن است از دست دادن واضح بافت پستان، نمایان شود.
برداشتن پستان (ماستکتومی):
• ماستکتومی به خارج کردن کامل بافت پستان که در بر گیرنده پوست روی پستان همراه با نوک پستان و آرئول (هاله اطراف پستان) نیز می باشد، اطلاق می گردد.
• تنها در ماستکتومی زیر پوستی می با شد که پوست پستان بدون عیب و به صورت دست نخورده روی پستان در حالی که با فت پستان خارج می شود، می ماند.
• ماستکتومی ساده یا کامل: این عمل شامل بردا شتن تمام نسج پستان که به طرف زیر بازو کشیده می شود و نوک پستان و هاله و پوست اطرا ف آن می باشد.
• ماستکتومی نسبتاْ وسیع : علاوه بر بافت های پستان که در جریان ماستکتومی ساده برداشته می شوند یکی از عضلات جدار قفسه سینه و قسمت های کوچک و بزرگ عضلات، برداشته میشوند.
• ماستکتومی کاملاْ وسیع :علاوه بر ماستکتومی نسبتاً وسیع، غدد لنفاوی نیز برداشته می شود.
برداشتن غدد لنفاوی :
در حا ل حاضر عقیده بر این است که درگیری غدد لنفاوی ( یعنی در نمونه برداری از غده ،سلول سرطانی مشاهده شود) علامتی برگسترش بیماری در بدن می باشد. برداشتن جراحی ممکن است که برای بهبود علائم و تسکین آن مفید باشد اما الزاما اثری درجهت افزایش بهبودی و درمان ندارد.
۲٫ اشعه درمانی(پرتودرمانی) :
پرتودرمانی یا درمان تشعشی اغلب پس ا زجراحی برای سرطا ن پستا ن جهت از بین بردن موضعی سلول ها ی سرطانی بکا ر می رود که طی آن اشعه به ناحیه ای از پستان تابیده می شود و باعث کاهش خطر عود می شود.
۳- درمان کمکی :
هدف از این درمان انهدا م سلول های سرطانی است که از پستان خارج و در نقا ط دیگر بدن انتشار یافته اند و هدف از درمان کاهش خطر رشد ثانویه در سایر نقاط بدن می باشد که به دو روش صورت می گیرد:
• هورمون درمانی
• شیمی در ما نی
شیمی درمانی: از داروهای ضد سرطان شیمیایی به منظور پیدا کردن و از بین بردن سلول های سرطانی در سرتاسر بدن استفاده می شود. این داروها اغلب پس از جراحی سرطان پستان در افراد پرخطر بکار می رود. قبل و بعد از تشخیص تومور، در این افراد احتمال انتشار سلول های سرطانی به خارج از پستان موجود است. درمان بیشتر در زنان قبل از یائسگی به کار می رود بخصوص کسانی که تومور مهاجم و یا غدد گرفتار در زیر بغل دارند.
۴- تخریب تخمدا ن ها :
تخریب تخمدان ها باعث افزایش بقای عمر در ۳۰% موارد و کاهش عود بیماری در ۳۵% موارد می شود.
روش های درمان سرطان پستان منتشر شده (متاستاتیک)
مواردی که هورمون درمانی به کارمی رود :
۱٫ بیماری های همراه با گیرنده مثبت استروژن
۲٫ متاستاز به غده لنفاوی ، پوست ، استخوان
۳٫ بیش از ۲ سال از پایان درمان کمکی گذشته باشد
مواردی که شیمی درمانی به کار می رود:
۱٫ بیماری همراه باگیرنده استروژن منفی
۲٫ گرفتاری های ریه و کبد
۳٫ کمتر از ۲سال از پایان درمان کمکی گذشته باشد
۴٫ پیشرفت بیماری بعد از مصرف داروهای رده اول و دوم شیمی درمانی
انهدام تخمدان در زنان قبل از یائسگی با تاموکسیفن و با داروهای دیگر شیمی درمانی انجام می شود.
عوارض جانبی روش های درمان
عوارض جانبی جراحی ها ی سرطان پستان :
معمولا” متعاقب جراحی مشکلات و عوارضی در اطراف نا حیه برش جراحی شا مل کوفتگی، عفونت زخم، تورم و عدم بهبود سریع محل عمل مشاهده می شود. اگر بیمار حوالی زمان جراحی تحت شیمی درمانی قرار بگیرد معمولا عفونت زخم تا چندین هفته به طول می کشد .
در تمام اشکال ماستکتومی، درجاتی از ضعف حرکات شانه وجود دارد که پس از عمل جرا حی با ورزش بهبود می یابد.
تورم بازو در اثر تجمع مایع لنف، بدنبال برداشتن یا ضایعه غدد و عروق لنفاوی باعث درد زیادی می شود که نیاز به درمان دارد (این موارد کمتر شا یع هستند). گاهی اوقات اختلالاتی در اعصاب عضله زیر بازو در جریان جراحی وسیع ایجاد می شود که منجر به عدم تعادل و پرش شانه می شود. ( این موارد نادر است) .
عوارض جانبی پرتودرمانی:
۱٫ نیاز به مراجعا ت منظم و مکرر به بیمارستان خسارتی برا ی بیمار محسوب می شود و ناراحتی که متعاقب این روند حاصل می شود، منجر به خستگی مفرط بیمار می گردد.
۲٫ احساس بیماری و حالت تهوع
۳٫ حساسیت پوستی
۴٫ تیرگی پوست و خارش و سوزش
۵٫ سرفه ها ی خشک و تنگی نفس
پیشگیری از این عارضه: اغلب ایده خوبیست که برای این بیماران پس از برگشت از بیمارستان استراحتی ترتیب داده شود تا حتی الامکان از حالت دستپاچگی و خستگی آنها مما نعت به عمل آید .
اثرات جانبی شیمی درمانی :
ممکن است بعضی از داروها به سلول های سالم بدن نیز صدمه بزنند. پس باید، پس از هر دوره درمان فرصتی جهت بازگشت به حالت طبیعی به شخص داده شود که معمولا این زمان در نظر گرفته می شود. یک آزمایش خون قبل از هر دوره درمان جهت کنترل سطوح سلول های سفید خون انجام می شود، تا مقاومت بدن در مقابل عفونت تعیین شود و تحت تاثیر آن قرار نگرفته باشد.
عوارض جانبی دیگر:
خستگی، تهوع، ریزش موی سر، زخم های دهانی، بی اشتهایی، اسهال و یا ترکیبی از این ها، توقف قاعدگی، نازایی
پیشگیری از این عوارض : شستشوی دهان ،مصرف ضد استفراغ ،مصرف کلاه گیس .درمان شیمی درمانی باعث ۲۸% کاهش عود و ۱۶% کاهش میزان مرگ سالیانه می شود.
تهیه وتنظیم: مهری گلچین
سوپروایزر آموزشی
مرکز تحقیقات هماتولو‍ژی انکولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
منبع :
http.//crc.tums.ac.ir/fa/pamphlet.