سرگیجه محیطی نوعی از سرگیجه است که اغلب به صورت ایجاد یک حس چرخشی توصیف می شود. در این حالت بیمار احساس می کند که تمام دنیا دور سرش دوران دارد و می چرخد. به سرگیجه محیطی گاهی بیماری حرکت یا احساس تکیه به یک طرف بدن نیز گفته می شود. سایر علائم سرگیجه عبارتند از:
- از دست دادن قدرت شنوایی در یک گوش
- شنیدن صدای زنگ در گوش
- مشکل در متمرکز کردن چشم
- از دست دادن تعادل بدن
به طور کلی دو نوع سرگیجه اصلی وجود دارد:
- سرگیجه محیطی
- سرگیجه مرکزی
به گفته متخصصان موسسه American Institute of Balance، سرگیجه محیطی معمولا شدیدتر از سرگیجه مرکزی (AIB) است.
سرگیجه محیطی ناشی از وجود یک مشکل در گوش داخلی است. این بخش گوش کنترل کننده تعادل بدن است. سرگیجه مرکزی به وجود مشکلاتی در داخل یا اطراف مغز اشاره دارد. چندین نوع سرگیجه محیطی وجود دارد. برای آشنایی با انواع، روش های تشخیص، درمان و روش های پیشگیری از این بیماری با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید.
آشنایی با انواع سرگیجه محیطی
سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV)
سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) شایع ترین نوع سرگیجه محیطی محسوب می شود. در این نوع سرگیجه، حس چرخیدن محیط به صورت مکرر رخ می دهد. سرگیجه وضعیتی خوش خیم معمولا توسط حرکات خاص سر ایجاد می شود. متخصصان معتقدند که سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) زمانی اتفاق می افتد که بخش های کوچکی از جرم های کانال گوش داخلی برداشته شده و موهای کوچکی که در گوش داخلی قرار دارند به این وسیله تحریک می شوند. این کار باعث سردرگمی در مغز می شود و سردرگمی در مغز نیز سرگیجه به وجود می آورد.
آماس گوش درونی
آماس گوش درونی باعث ایجاد سرگیجه یا احساس این که در حال حرکت هستید می شود. این نوع سرگیجه ناشی از وجود عفونت در گوش داخلی است. به همین دلیل نیز اغلب همراه با علائم دیگر مانند تب و گوش درد می باشد. این عفونت در داخل ساختار ماز گونه گوش که ساختار گوش داخلی را تشکیل داده و کنترل کننده تعادل در بدن است رخ می دهد. این عفونت معمولا توسط یک بیماری ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می شود، اما ممکن است گاهی از طریق عفونت باکتریایی گوش نیز ایجاد شود.
نورونیت دهلیزی
نورونیت دهلیزی نیز که ممکن است به نام نوریت وستیبولار شناخته شود نوعی از سرگیجه محیطی است. این نوع سرگیجه به صورت ناگهانی شروع می شود و ممکن است باعث بی ثباتی، گوش درد، تهوع و استفراغ شود. نورونیت دهلیزی توسط عفونتی که بر روی عصب وستی بیو، که کنترل کننده توازن بدن است تاثیر می گذارد، ایجاد می شود. این بیماری معمولا به علت عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا رخ می دهد.
بیماری منیر
بیماری منیز باعث سرگیجه ناگهانی می شود که می تواند تا ۲۴ ساعت طول بکشد. سرگیجه ایجاد شده در این بیماری اغلب بسیار شدید است و به همین دلیل موجب تهوع و استفراغ می شود. بیماری منیز همچنین باعث کاهش قدرت شنوایی، شنیدن صدای زنگ در گوش و احساس پری در گوش می شود.
روش های تشخیص سرگیجه محیطی به چه صورت است؟
راه های مختلفی برای کمک به پزشک جهت تعیین سرگیجه محیطی و علت ایجاد آن وجود دارد. پزشک ممکن است گوش بیمار را برای یافتن علائم عفونت بررسی کند. سپس از بیمار خواسته می شود که روی یک خط صاف و بدون این که زمین بخورد راه برود. این تست برای بررسی توانایی متعادل کردن بدن انجام می شود. اگر پزشک به BPPV مشکوک شده باشد، ممکن است مانور Dix-Hallpike را انجام دهد.
در طی این آزمایش، پزشک از بیمار می خواد که لبه تخت بنشیند. سپس سر او را با دست گرفته و به سمت پایین تر نقطه بدن هل می دهد. به طوری که سر کمی پایین تر از بدن قرار گیرد. بعد از انجام این مانور باید به پزشک نگاه کنید تا پزشک بتواند حرکات چشم را مشاهده کند. ضمن این که این مانور علائم سرگیجه را در افراد مبتلا به BPPV ایجاد می کند.
در کنار این آزمایشات پزشک می تواند آزمایش های سنجش تعادل و شنوایی را نیز انجام دهد. با توجه به علائم گاهی ممکن است تصویر برداری از گردن و مغز نیز برای رد کردن سایر علل سرگیجه تجویز شود.
گزینه های درمان سرگیجه محیطی کدامند؟
درمان های دارویی
برخی از داروها برای درمان سرگیجه محیطی کاربرد دارند. این داروها عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها (برای درمان عفونت ها)
- آنتی هیستامین ها (برای موارد ابتلا به حساسیت)
- پروکلوپرازین (برای تسکین تهوع)
- بنزودیازپین ها (داروهای ضد اضطراب که می توانند علائم فیزیکی سرگیجه را نیز از بین ببرند)
افراد مبتلا به بیماری منیر اغلب به دارویی به نام بتاهیستین نیاز دارند. این دارو می تواند به کاهش فشار ناشی از تجمع مایع در گوش داخلی و از بین بردن علائم بیماری کمک کند.
درمان ضایعات شنوایی
افراد مبتلا به بیماری منیر ممکن است نیاز به درمان شنیدن صدای زنگ در گوش و کاهش شنوایی داشته باشند. این روش های درمان ممکن است شامل دارو و سمعک باشد.
تمرینات
اگر مبتلا به BPPV باشید، پزشک ممکن است تمرینات انعطاف پذیری یا برندت داروف را به شما آموزش دهد. هر دو این تمرینات شامل حرکت دادن سر در یک سری از سه یا چهار حرکت هدایت شده است. این مانور معمولا توسط پزشک متخصص گوش حلق و بینی انجام می شود و نیاز به حرکت دادن سریع تر و چرخاندن سر دارد. انجام این مانور برای افراد مبتلا به مشکلات گردن یا کمر توصیه نمی شود. تمرینات برندت-داروف را می توانید در خانه انجام دهید. این روش ها تمرینات معمولی هستند که برای درمان سرگیجه محیطی استفاده می شوند.
برای انجام تمرینات برندت-داروف:
- در لبه تخت (نزدیک وسط) بنشینید و پاهای خود را آویزان کنید.
- به سمت راست روی تخت دراز بکشید و سر خود را به سمت سقف بچرخانید. این موقعیت را حداقل ۳۰ ثانیه نگه دارید. اگر احساس سرگیجه می کنید، این موقعیت را تا زمانی که سرگیجه کم می شود نگه دارید.
- به حالت قبل بازگردید و ۳۰ ثانیه به طور مستقیم به جلو نگاه کنید.
- مرحله دوم را برای سمت چپ نیز تکرار کنید.
- بلند شوید و به مدت ۳۰ ثانیه به جلو نگاه کنید.
- این ورزش ها برای کمک به جابجایی ضایعات در گوش که باعث ایجاد سرگیجه شده اند مفید است. این ورزش ها را باید در خانه سه تا چهار بار در روز (UMM) تکرار کنید.
فیزیوتراپی
درمان توانبخشی ویستیبولار (VRT) گزینه دیگری است که برای درمان سرگیجه محیطی کاربرد دارد. این روش شامل همکاری با یک درمانگر فیزیکی برای بهبود تعادل است. در این روش به مغز یاد می دهید که برای جبران مشکلات گوش داخلی بتواند تعادل را برقرار کند.
اگر سایر روش های درمان ناموفق باشد و شدت سرگیجه نیز زیاد باشد از روش های جراحی برای درمان بیماری استفاده می شود. در این عمل بخش یا تمام گوش داخلی برداشته می شود.
نکاتی برای جلوگیری از حملات سرگیجه محیطی
اگر چه نمی توان از سرگیجه محیطی پیشگیری کرد، اما رفتارهای خاصی وجود دارد که می توانند به جلوگیری از ایجاد حملات سرگیجه به شما کمک کنند. این رفتارها عبارتند از:
- از قرار گرفتن در معرض چراغ های روشن و چشمک زن به خصوص در شب اجتناب کنید.
- سعی کنید همیشه به آرامی بیاستید.
- از حرکت دادن سریع سر اجتناب کنید.
- از خم شدن ناگهانی اجتناب کنید.
- از نگاه کردن به بالا اجتناب کنید.
- هنگام خواب سر خود را کمی بالاتر از حد معمول بگذارید.