سندرم استفراغ دوره ای اختلالی است که باعث می شود فرد به صورت دوره ای تهوع، استفراغ و خستگی (ضعف) را تجربه کند. این نوع علائم دوره ای به نام علائم “حمله ای و کلیشه ای” نیز شناخته می شوند. استفراغ دوره ای معمولا در کودکان مشاهده می شود اما ممکن است در سنین دیگر نیز رخ دهد. اصطلاح این اختلال برای اولین بار در سال ۱۸۸۲ توسط ساموئل جی، به کار برده شد. اما علت و پاتوفیزیولوژی این سندرم هنوز برای محققان ناشناخته است. با این وجود آن ها تصور می کنند که ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به این اختلال ایفا می کند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد سندرم استفراغ دوره ای به طور مفصل صحبت خواهیم کرد. با ما در ادامه این پست، با مطالب زیر همراه شوید:
- مراحل اصلی سندرم استفراغ دوره ای (CVS)
- علائم سندرم استفراغ دوره ای
- علل و عوامل خطر سندرم استفراغ دوره ای (CVS)
- آیا این سندرم ژنتیکی است؟
- تشخیص سندرم استفراغ دوره ای
- آیا رژیم غذایی یا درمان های طبیعی برای این سندرم وجود دارد؟
- درمان سندرم استفراغ دوره ای
- عوارض ناشی از سندرم استفراغ دوره ای درمان نشده
۴ مرحله اصلی سندرم استفراغ دوره ای (CVS)
سندرم استفراغ دوره ای دارای چهار مرحله زیر است:
- فاز بدون نشانه: در این مرحله که بین دو دوره استفراغ است بیمار هیچ علامتی ندارد.
- فاز پیش درآمد: در این مرحله سیگنال هایی از تهوع و استفراغ به سراغ فرد می آید. در این مرحله اغلب افراد تهوع دارند. این تهوع می تواند با درد شکم یا بدون درد باشد. این مرحله بین چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد. گاهی اوقات مصرف دارو در این مرحله می تواند از پیشرفت سندرم جلوگیری کند. گاهی اوقات نیز این مرحله در صبح و پس از بیدار شدن از خواب رخ می دهد و هیچ نشانه ای از قبل ندارد.
- فاز استفراغ: این فاز شامل تهوع و استفراغ، ناتوانی در خوردن، نوشیدن، و یا مصرف دارو، رنگ پریدگی، خواب آلودگی و خستگی است.
- فاز بهبودی: در این مرحله تهوع و استفراغ متوقف می شود. رنگ پوست، اشتها، و انرژی به حالت عادی باز می گردد.
علائم سندرم استفراغ دوره ای
سندرم استفراغ سیکلی با حملات تهوع شدید، استفراغ و بی حالی شروع شده و از ۱ ساعت تا ۱۰ روز ادامه دارد. فرد مبتلا به این سندرم ممکن است در طول روز چند بار استفراغ کند. این موضوع باعث می شود آب بدن بیمار کم شود.
فرد مبتلا به سندرم استفراغ حلقوی ممکن است یک یا بیشتر از یکی از علائم و نشانه ها زیر را داشته باشد:
- استفراغ های مکرر
- احساس سنگینی یا عق زدن (استفراغ خشک)
- درد شکم
- اسهال
- تب
- سرگیجه
- رنگ پریدگی
- حساسیت به نور (ترس از نور)
- حساسیت به صدا
- سردرد
- از دست دادن اشتها
- تشنگی
- کاهش دفع ادرار
- احساس دریازدگی
- خستگی و یا احساس فرسودگی
حملات سندرم استفراغ سیکلی می تواند به قدری شدید باشد که فرد برای رفتن به مدرسه یا محل کار ناتوان شود. متاسفانه علائم و نشانه های ذکر شده در بالا می تواند در بیماری های دیگر نیز رخ دهد. اما چیزی که این بیماری را از سایر بیماری ها جدا می کند سیکل و مراحلی است که در ابتدا تشریح کردیم. در واقع اگر علائم زیر در طی مراحل ذکر شده در بالا رخ بدهند، سندرم استفراغ دوره ای رخ داده است. ضمن این فرد مبتلا به این سندرم در هر بار حمله، علائم مشابه ای دارد.
علل و عوامل خطر سندرم استفراغ دوره ای (CVS)
شایع ترین علل سندرم استفراغ چرخه ای، عفونت (مثل سینوزیت مزمن و پوسیدگی دندان) و هیجان عاطفی (حملات هراس و اضطراب) و یا شرایط مثبت و منفی دیگر است. عوامل دیگر نیز عبارتند از:
- ناشتا بودن
- سرما یا گرمای زیاد
- فعالیت بیش از حد
- آلرژی
- خوردن غذاهای خاص (شکلات، پنیر، منو سدیم گلوتامات)
- پرخوری
- مصرف الکل
- قاعدگی
سردرد میگرنی: محققان معتقدند که در این سندرم ممکن است مکانیسم های مرتبط با میگرن نیز درگیر باشند. برای مثال، سردردهای میگرنی در بین خانواده بیماران مبتلا به CVS شیوع دارد. و یا بسیاری از این بیماران در بزرگسالی به میگرن مبتلا می شوند.
DNA میتوکندری: محققان نشان داده اند که ۸۶٪ از کودکان مبتلا CVS و بیماری های عصبی و عضلانی، مادرانی با سابقه میگرن داشته اند.
واکنش بیش از حد عصب سمپاتیک و اختلالات اتونوم: به نظر می رسد بیماران مبتلا به اختلال در عصب سمپاتیک که علائم زیر را دارند بیشتر در معرض سندرم استفراغ دوره ای هستند:
- گرگرفتگی
- رنگ پریدگی پوست
- تب
- بی حالی
- افزایش تولید بزاق
- اسهال
پاسخ به استرس: عوامل روانی، فیزیکی، و عفونی محرک این سندرم شناخته می شوند.
استفاده از ماری جوانا: استفاده از ماری جوانا ممکن است به حالت تهوع و استفراغ از طریق سیستم اندوکانابینوئید مرتبط باشد. این سیستم در تهوع، استفراغ، و کنترل استرس نفش بازی می کند.
ارتباط مغز و دستگاه گوارش: برخی از تحقیقات نشان داده اند که رشد بیش از حد باکتری های مفید در دستگاه گوارش ممکن است در ایجاد حالت تهوع و استفراغ نقش داشته باشد.
آیا این سندرم ژنتیکی است؟
در اغلب موارد سندرم استفراغ چرخه ای، در افرادی رخ می دهد که هیچ سابقه خانوادگی از این سندرم ندارند. اما بسیاری از همین افراد در بین خانواده های خود افرادی را دارند که به بیماری های مرتبط با این سندرم مبتلا هستند. به عنوان مثال بیشتر افراد مبتلا به سندرم استفراغ دوره ای یکی از اعضای خانواده شان میگرن دارد. این ارتباط می تواند یک رابطه ژنتیکی را در این بیمار نشان دهد.
این سابقه خانوادگی یک الگوی ارثی است که به آن ارث مادر یا ارث میتوکندری گفته می شود. اختلالات منتقله از راه ارث میتوکندری می تواند در هر نسلی از یک خانواده و بر هر دو جنس نر و ماده تاثیر گذار باشد. با این حال، انتقال این ارث از یک نسل به نسل بعدی تنها از طریق سلول تخمک (نه از طریق سلول های اسپرم) امکان پذیر است.
تشخیص سندرم استفراغ دوره ای
تشخیص این سندرم دشوار است. زیرا هیچ آزمایش اختصاصی برای آن وجود ندارد. معمولا پزشکان با مشاهده علائم و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و رد سایر بیماری های شایع و یا اختلالات می تواند تهوع و استفراغ را به این سندرم نسبت دهد. به همین دلیل تشخیص سندرم استفراغ چرخه ای ممکن است کمی طول بکشد. گاهی از آزمایشات زیر نیز برای تشخیص این بیماری استفاده می شود:
- سی تی اسکن یا MRI
- سونوگرافی شکم
- enterography رزونانس مغناطیسی
- آندوسکوپی
- عکس اشعه X از دستگاه گوارش فوقانی
- آزمایش حرکات دستگاه گوارش
- آزمایش آلرژی غذایی
آیا رژیم غذایی یا درمان های طبیعی برای این سندرم وجود دارد؟
هنوز تاثیر داروهای خانگی در درمان این بیماری به طور دقیق مورد مطالعه قرار نگرفته اند. اما گزارش های موردی نشان داده است که حداقل ۳ راه حل برای درمان برخی از بیماران وجود دارد. این روش ها عبارتند از:
- بیوفیدبک که کاهش دهنده استرس است.
- ال-کارنیتین که در تبدیل چربی به انرژی کمک می کند.
- کوآنزیم Q10، ماده ای است که به اختلال در میتوکندری کمک می کند.
ضمن این که برخی گزارش ها نشان می دهد که رژیم های غذایی زیر نیز می توانند علائم این سندرم را کاهش دهند:
- رژیم غذایی فاقد گلوتن
- رژیم غذایی سرخپوشان (رژیم غذایی است که بر اساس مواد غذایی مانند ماهی، گوشت، سبزیجات، و میوه بدون لبنیات که توسط انسان های اولیه استفاده می شده طرح ریزی شده است)
- رژیم غذایی که برای افرادی طراحی شده که مشکلاتی در سیستم ایمنی دستگاه گوارش دارند.
دقت کنید که قبل از استفاده از هر روش درمان خانگی یا هر رژیم غذایی حتما با پزشک مشورت کنید. زیرا ممکن است استفاده خودسرانه از این روش ها حال بیمار را بدتر کند. به خصوص اگر بیمار کودک باشد.
درمان سندرم استفراغ دوره ای
پس از این که به بیمار آموزش داده شد که چگونه علائم خود را کنترل کند، بسته به مرحله ای که بیمار در آن قرار دارد درمان متفاوت است. اما به طور کلی به بیماران مبتلا به این سندرم توصیه می شود که زیاد استراحت کرده و در زمان مناسب برای پیشگیری از پیشرفت بیماری از دارو استفاده کنند.
درمان فاز استفراغ: هنگامی که حملات در فاز استفراغ است توصیه می شود در یک اتاق تاریک و ساکت استراحت کنید. اگر استفراغ شدید باشد، به دلیل کم شدن آب بدن بیمار، فرد باید به بیمارستان منتقل شده و مایعات به صورت وریدی به او تزریق شود. آرام بخش ها ممکن است تهوع را کاهش دهند.
درمان فاز پیش درآمد: گاهی اوقات، در طول مرحله پیش درآمد، برای متوقف کردن و پیشگیری از پیشرفت این فاز به فاز بعدی، داروهای زیر توسط پزشک تجویز می شوند:
- اندانسترو و یا لورازپام برای حالت تهوع
- ایبوپروفن برای درد
داروهای دیگری که ممکن است مفید باشد شامل رانیتیدین یا امپرازول هستند که با کاهش میزان اسید معده، به آرام کردن آن کمک می کنند.
درمان فاز بهبودی: در این مرحله نوشیدن آب و جایگزین الکترولیت های از دست رفته بسیار ضروری است. الکترولیت ها نمک مورد نیاز بدن را برای داشتن عملکرد مناسب و سالم ماندن تامین می کنند. علائم در طول فاز بهبودی می تواند متفاوت باشد. در برخی از افراد اشتها بلافاصله به حالت عادی باز می گردد. در حالی که دیگران باید ابتدا به آرامی مایعات بنوشند و سپس کم کم غذاهای جامد را بخورند.
درمان استفراغ های مکرر و طولانی مدت: افرادی که اپیزودهای مکرر و طولانی مدت دارند باید در طول فواصل بین دو حمله (یعنی فاز بدون نشانه) با کمک داروهای زیر از حملات بعدی جلوگیری کنند. این داروها داروهایی هستند که برای جوگیری از سردرد میگرنی نیز مفید می باشند:
- پروپرانولول (ایندرال)
- سیپروهپتادین
- آمی تریپتیلین
درمان فاز بدون نشانه: مرحله بدون علامت یک فرصت خوب برای از بین بردن علل ایجاد حمله دوم است. به عنوان مثال اگر استرس و هیجان موجب بروز علائم حمله بعدی شما می شود می توانید در فاز بدون نشانه، راهایی را برای کاهش میزان استرس خود امتحان کنید. رفتار درمانی ممکن است به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
درمان سینوس و آلرژی: اگر مشکلات سینوس و یا آلرژی ایجاد سندروم استفراغ دوره ای می کند، درمان آن ها به کاهش حمله CVS منتهی خواهد شد.
درمان میگرن: داروهای ضد میگرن مانند سوماتریپتان ممکن است برای متوقف کردن علائم سردرد میگرن تجویز شوند. ایمنی و کارآیی این داروها برای کودکان زیر ۱۸ سال ثابت نشده است.
عوارض ناشی از سندرم استفراغ دوره ای درمان نشده
اگر این سندرم درمان نشود، حملات معمولا ۴ تا ۱۲ بار در هر سال رخ می دهند. بین حملات، استفراغ و حالت تهوع وجود ندارد و بسیاری از علائم کاهش می یابد. اما برخی نیز در فواصل بین دو حمله، اختلالات گوارشی زیر را شاهد هستند:
- ریفلاکس معده به مری (GERD)
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- سنکوپ
علاوه بر این، عوارض CVS به دلیل وجود اسید در استفراغ ممکن است شامل موارد زیر نیز باشند:
- دهیدراسیون
- اختلالات الکترولیتی
- آسیب به مری
- پوسیدگی دندان
افراد مبتلا به سندرم استفراغ حلقوی اختلالت روانی زیر را نیز بیش از سایرین تجربه می کنند:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلال هراس