نقش اصلی روده کوچک جذب مواد مغذی موجود در مواد غذایی است که می خورید. سندرم سوء جذب به برخی از اختلالات اشاره دارد که در آن روده کوچک قادر به جذب مقدار کافی از مواد مغذی و مایعات خاص نیست. این مواد مغذی می توانند درشت مغذی ها (پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی ها)، ریز مغذی ها (ویتامین ها و مواد معدنی) و یا هر دو باشند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم بیشتر در مورد نشانه ها، علل و روش های درمان پزشکی و خانگی سندرم سوء جذب صحبت کنیم.
هنگامی که غذا وارد دستگاه گوارش شما و به ویژه روده کوچک می شود، نقش روده در جذب مواد مغذی موجود در غذاهایی که خورده اید آغاز خواهد شد. اما گاهی اوقات در زنجیره ای از فعالیت هایی که در دستگاه گوارش شما رخ می دهد اختلالی ایجاد می شود. سندرم سوء جذب زمانی اتفاق می افتد که حداقل یکی از سه فرایند زیر در فرایند هضم به طور درست انجام نمی شود و یا به درستی عمل نمی کند:
- آنزیم ها، چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات های موجود در غذاهای تجزیه نمی شوند.
- آنزیم های برخی از مواد مغذی را به شکل های فعال تبدیل نمی کنند تا بدن بتواند در مرحله بعدی آن ها را جذب کند.
- سیستم لنفاوی نمی تواند پس از جذب این مواد مغذی آن ها را به قسمت های مختلف بدن منتقل کند.
علائم و نشانه های سندرم سوء جذب
نشانه های سندرم سوء جذب به طور ذاتی با علائم کمبود های مواد مغذی مختلف در بدن ارتباط دارند. بنابراین، علائم این سندرم می تواند بسیار ظریف بوده و از فردی به فرد دیگر بسته به این که کدام ماده مغذی خاص در بدن به طور مناسب جذب نمی شود، متفاوت باشد.
همچنین لازم به ذکر است که برخی از موارد سندرم سوء جذب با بیماری های خاص مانند بیماری سلیاک یا بیماری کبدی یا پانکراتیت مرتبط هستند که در این صورت با مجموعه ای از عوارض خاص همراه است.
با این حال، برخی از علائم عمومی سندرم سوء جذب ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کاهش وزن
- کاهش جرم عضلانی
- ضعف و خستگی مزمن
- ضعف ذهنی مشهود یا مشکل در فکر کردن و تمرکز
- تغییرات مدفوع و هضم از جمله موارد زیر:
- اسهال ناشی از جذب اسید صفراوی
- بزرگ شدن مدفوع
- وجود چربی در مدفوع
- وجود مخاط در مدفوع
- گاز اضافی
- نفخ
- درد شکم
علائم ضعف در جذب چربی چیست؟
در این سندرم ممکن است علائمی بر روی مدفوع ایجاد شود. این علائم می توانند به پزشک شما بگویند که دقیقا چه چیزی در بدن شما در حال وقوع است. به عنوان مثال، اگر مدفوع به رنگ روشن در بیاید، به راحتی شناور شود یا به توالت بچسبد و زیاد از حد نرم باشد، ممکن است نشانه این باشد که بدن در جذب چربی مشکل دارد.
اگر برخی از کربوهیدرات ها را جذب نکنید (مانند سوء جذب فروکتوز)، ممکن است اسهال، گاز یا نفخ داشته باشید.
اگر بدن شما پروتئین کافی نداشته باشد، ممکن است ریزش مو، بثورات پوستی، خشکی پوست یا احتباس مایعات در بدن رخ دهد.
چه چیزی موجب سندرم سوء جذب می شود؟
در بسیاری از افراد، عوامل ساده ای مانند مشکلات روانی خفیف یا رژیم غذایی نامناسب می تواند منجر به سندرم سوء جذب شود. با این حال، در موارد شدیدتر، این سندرم ممکن است به علت وجود عوامل خطر عمده و بیماری های زیر ایجاد شود:
- بیماری سلیاک. تقریبا ۱ درصد از جمعیت جهام این بیماری را دارند. این بیماری می تواند باعث بروز اختلال در تغذیه آن ها به ویژه زمانی که گلوتن در رژیم غذایی شان وجود دارد، شود.
- عدم تحمل لاکتوز. تقریبا ۶۵ درصد از افراد در مورد هضم لاکتوز مشکل دارند. استرس هایی که لاکتوز روی سیستم گوارش وارد می کند می تواند بر بدن شما تأثیر گذاشته و مانع از جذب مواد مغذی ضروری شود.
- سندرم روده کوتاه. اگر به علت نقایص مادرزادی، بیماری یا حتی آسیبی در روده کوچکتان وجود داشته باشد که کارکرد این روده را دچار مشکل کند، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. عمل جراحی می تواند طول روده را کوتاه کند، و کوتاه شدن روده به معنای کم شدن جذب مواد مغذی است.
- بیماری وایپل. این بیماری یک بیماری بسیار نادر در دستگاه گوارش است که توسط عفونت باکتریایی ایجاد می شود و می تواند توانایی روده را برای پردازش و جذب چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها مختل کند.
- داروها. بعضی از داروها ممکن است بر روند تغذیه بدن تاثیر بگذارند.
در موارد غیر معمول و بسیار نادر، سوء جذب می تواند عارضه جانبی وجود انگل ها، بیماری کرون، فیبروز کیست و سایر بیماری های زمینه ای در بدن باشد.
روش های متعارف درمان سندرم سوء جذب
برای تشخیص سندرم سوء جذب، پزشک ممکن است یکی یا بیشتر از یکی از موارد زیر را انجام دهد:
- از شما در مورد علائم تان سؤال کند و سابقه پزشکی تان را بخواهد.
- آزمایش خون یا مدفوع تجویز کند.
- نمونه برداری را برای بررسی بافت روده کوچک انجام دهد.
آزمایش مدفوع یکی از قابل اطمینان ترین آزمایش ها برای تشخیص سندرم سوء جذب است، به ویژه هنگامی که بدن در جذب چربی دچار مشکل است. پزشک همچنین ممکن است نشانه هایی از وجود مواد مغذی را در مدفوع مشاهده کند.
در عین حال، آزمایش خون نیز یکی از آزمایش های قابل اطمینان برای تشخیص کمبود مواد مغذی است.
درمان های متعارف که برای سندرم سوء جذب استفاده می شوند، بستگی به علت اصلی ایجاد این سندرم دارند. زیرا مهم است که پزشک ریشه مشکل را حل کند نه علائم آن را. این مهم است که درک کنیم علائم و نشانه های ناخوشایند مانند نفخ و گاز که به صورت گاه به گاه ظاهر می شوند، نباید باعث نگرانیتان شود. هرگاه این علائم مزمن بود باید به سندرم سوء جذب مشکوک شوید.
در برخی موارد، علت اصلی را می توان با استفاده از آنتی بیوتیک ها، جهت خلاص شدن از شر عفونت های باکتریایی و یا تغییر داروهایی که جذب را مختل می کنند، درمان کرد.
در مواردی که علت اصلی سوء جذب را نمی توان درمان کرد، (به عنوان مثال اگر روده تان به دلیل جراحی کوتاه شده یا اگر از بیماری مزمن مانند عدم تحمل لاکتوز برخوردار باشید)، پزشک ممکن است اقدامات خاصی را برای تغییر در رژیم غذاییتان انجام دهد.
به عنوان مثال، اگر نمی توانید لاکتوز را تحمل کنید، پزشک لاکتوز را از برنامه غذاییتان حذف می کند.
۵ راه طبیعی برای کمک به بهبود سندرم سوء جذب
اگر می خواهید مواد مغذی موجود در رزیم غذایی خود را به درستی پردازش و جذب کنید، این ایده های طبیعی را در نظر داشته باشید.
مصرف مکمل های حاوی آنزیم های گوارشی
آنزیم های گوارشی مواد فعالی هستند که به بدن شما در تجزیه مواد مغذی خاص کمک می کنند. این مواد می توانند به بدن شما دسترسی بیشتری به مواد مغذی کلیدی موجود در رژیم غذایی بدهند.
برای جذب کربوهیدرات، آنزیم های زیر را مصرف کنید:
- آمیلاز
- سلولاز
- لاکتاز (این آنزیم ایده آل است مخصوصا برای افرادی که دارای مشکل عدم تحمل لاکتوز هستند)
- مالتاز
- ساکارز
برای هضم پروتئین از آنزیم های زیر استفاده کنید:
- بروملین
- پاپاین
برای هضم چربی نیز آنزیم زیر را مصرف کنید:
- لیپاز
شما می توانید این آنزیم ها را در مکمل های مختلف پیدا کنید. بسیاری از این مکمل ها از مواد تشکیل دهنده گیاهی تهیه می شوند تا افراد گیاه خوار نیز بتوانند از آن ها بهره مند شوند.
تغییر در رژیم غذایی
با توجه به توصیه پزشک و متخصص تغذیه، ممکن است رعایت رژیم غذایی حاوی کالری زیاد به درمان این سندرم کمک کند. این رژیم، ویتامین ها، مواد معدنی، کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی های بیشتری را به بدن وارد می کند. حتی اگر بدن به اندازه کافی از یکی از این مواد مغذی مهم استفاده نکند، رژیم غذایی پر از کالری می تواند این کمبود را جبران کند.
به طور مشابه، پزشک ممکن است مکمل ها را نیز پیشنهاد کند تا بیشتر مواد مغذی خاصی را جذب کنید. مثلا اگر پروتئین کافی از مواد غذایی خود را دریافت نمی کنید، پودر پروتئین ساخته شده از عصاره استخوان می تواند پروتئین، الکترولیت ها و مواد معدنی کافی را به شما بدهد.
متخصص تغذیه نیز ممکن است روش های مختلفی را بر روی رژیم غذایی آزمایش کند. به عنوان مثال، بدن تری گلیسیرید های دارای زنجیره متوسط (MCTs) را سریع تر و کارآمد تر از چربی های سنتی تجزیه می کند. اگر طبق آزمایشات، دکتر نقص در جذب چربی را به عنوان ریشه مشکل تشخیص دهد، متخصص تغذیه ممکن است به ارائه دستور العمل ها و برنامه های غذایی که شامل MCT های بیشتر و چربی های سنتی کمتری هستند، برای درمان ضعف در هضم چربی بپردازد.
از آنجا که مردان و زنان مبتلا به سندرم سوء جذب در معرض خطر ابتلا به سوء تغذیه هستند، مهم است قبل از درمان این وضعیت از طریق رژیم غذایی و به تنهایی با متخصص تغذیه همکاری کنید.
مصرف فیبر بیشتر
به طور متوسط بزرگسالان نیاز به حداقل ۳۰ گرم فیبر در روز دارد. در عین حال اکثر افراد تنها حدود ۱۵ گرم فیبر به صورت روزانه دریافت می کنند. فیبر دارای مزایای بسیاری برای بدن است. به ویژه برای افرادی که مبتلا به سندرم سو/ئ جذب هستند. خوردن فیبر بیشتر، هضم را افزایش و زمان حضور غذا در دستگاه گوارش را کاهش می دهد. این روند باعث می شود بدن زمان بیشتری برای پردازش و جذب مواد مغذی کلیدی داشته باشد.
یک رژیم غذایی غنی از فیبر با کاهش مشکلات مختلف در دستگاه گوارش، از جمله ریفلاکس اسید و سندرم روده تحریک پذیر ارتباط دارد.
برخی از بهترین منابع فیبر عبارتند از:
- سبزیجات تیره
- سبزیجات برگ دار
- دانه های سبسو دار از جمله بلغور جو دو سر
- نان کل دانه
- کوینوا
- حبوبات
کاهش استرس
شما نمی توانید استرس را به طور کامل کنار بگذارید، اما سیستم گوارش شما قطعا می تواند اثرات آن را احساس کند. هنگامی که تحت فشار زیادی هستید و در معرض استرس یا اضطراب قرار دارید، بدن خون و سایر منابع را از سیستم گوارش گرفته و به سمت دیگری هدایت می کند. این کار می تواند باعث کند شدن یا جلوگیری از هضم مناسب مواد غذایی شود.
برای کاهش استرس و بهبود هضم، متخصصان دانشکده پزشکی هاروارد درمان شناختی رفتاری، ریلاکسیشن یا هیپنوتیزم را توصیه می کنند. دیگر استراتژی های استرس زدا شامل مراقبه، یوگا و تمرینات تنفس عمیق است.
جویدن بیشتر غذا
وقتی غذا را به طور کامل می جوید، روند هضم از دهان آغاز می شود. دندان های شما غذا را به ذرات کوچک تر تقسیم کرده و آنزیم های بزاق شروع به تجزیه چربی ها و کربوهیدرات ها موجود در غذا می کنند. بزاق همچنین کمک می کند تا مواد غذایی به طور موثر در روده حمل شوند.
احتیاط
اصلاح سندرم سوء جذب ممکن است چیزی به نظر برسد که با سدگی می توان آن را از طریق تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی رفع کرد. با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که اگر بدن چربی، پروتئین، کربوهیدرات، مواد معدنی و یا ویتامین کافی برای رشد نداشته باشد، ممکن است عوارض جانبی ایجاد شود.
به عنوان مثال، اگر پروتئین کافی نداشته باشید، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- ضعف عضلات
- تحلیل عضلات
اگر ویتامین ها و مواد معدنی زیر را نداشته باشید، قدرت سیستم ایمنی دچار اختلال می شود:
- روی
- ویتامین A
- نیاسین