وجود حس های غیر طبیعی در بدن در پزشکی با عنوان پارستزی شناخته می شود. این حس ها می توانند شامل به صورت خارش، سوزن سوزن شدن، بی حسی و یا حتی سوزش باشند. این احساسات غیر عادی گاهی قبل از درد ناشی از قرار گرفتن پوست در معرض برخی از محرک ها یا حتی آسیب بافتی خفیف رخ می دهند. در انتهای دیگر طیف پارستزی، بی حسی است که به معنی از دست دادن حس لامسه است. پارستزی می تواند در هر جایی از بدن رخ دهد. اما اندام هایی مانند بازوها و پاها و گاها سر از جمله بخش هایی از بدن هستند که بیشتر دچار سوزن سوزن شدن یا بی حسی می شوند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر صحبت می کنیم.
علل سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر
سوزن سوزن شدن و بی حسی سر و صورت معمولا به آسیب های عصبی موثر بر روی ستون فقرات گردنی (C1-C4) و عصب سه قلو مربوط می شود. هر بیماری که بر روی بخش های خاصی از نخاع، مغز و اعصاب تاثیر بگذارد، می تواند باعث سوزش و بی حسی شود، زیرا این ساختارها مسئول انتقال سیگنال از صورت و سر به مغز و یا رمزگشایی سیگنال ارسالی به این مناطق می باشند.
علل سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر عبارتند از:
- اختلالات موثر بر روی ستون فقرات مانند فتق دیسک
- بیماری های عصبی مثل بیماری مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)
- اختلالات عروقی مانند آترواسکلروز
- عفونت هایی مانند مننژیت
- مسمومیت، به ویژه مسوم شدن با فلزات سنگین مانند مسمومیت با سرب
- صرع
- تومور
- آسیب های ناشی از وارد آمدن ضربه به سر
- تغییرات متابولیک مانند هیپوکالمی
علل دیگر نیز برای سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر وجود دارد، که بعضی از آنها را در ادامه این مطلب با جزئیات بیشتر مورد بحث قرار می دهیم.
علل مربوط به عصب و مغز
اغلب علل سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر مربوط به یک بیماری عصبی است.
هرپس زوستر (زونا)
هرپس زوستر (زونا) به معنی واکنش مجدد ویروس آبله مرغان بر روی ریشه های عصبی است. این ویروس می تواند چندین دهه در بدن نهفته بماند. ویروس آبله مرغان پس از فعالیت مجدد، معمولا عصب سه قلو و اعصاب ستون فقرات گردنی را تحت تاثیر قرار می دهد. این تاثیر معمولا علائم زیر را ایجاد می کند:
- ایجاد لکه های قرمز در یک طرف صورت، پوست سر و یا نیم تنه بالایی. گاهی اوقات نیز ضایعاتی وجود دارد اما سوزش احساس می شود.
- احساس درد در ناحیه آسیب دیده
- تب
- سردرد
- اختلال بینایی، شنوایی یا چشایی
نورالژی پس از هرپس
نورالژی پس از هرپس سیمپلکس عارضه ای است که در اثر فعال شدن تبخال رخ می دهد. این عارضه بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال دیده می شود. سوزن سوزن شدن صورت، بی حسی یا درد ممکن است چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد. همچنین حساسیت به لمس نیز وجود دارد و خارش نیز ممکن است وجود داشته باشد. هیچ درمانی برای این نورالژی وجود ندارد اما معمولا به مرور زمان از بین می رود.
بیماری لایم
بیماری لایم یک عفونت تلقیح شده توسط پشه آلوده به باکتری Borrelia burgdorferi است. علائم این بیماری عبارتند از:
- بثورات قرمز دایره ای با مرکز رنگی که در عرض چند روز یا چند هفته پس از گزیده شدن توسط پشه ایجاد می شوند. بثورات ممکن است چند هفته روی پوست بمانند.
- گاهی اوقات تب و خستگی وجود دارد.
- سوزن سوزن شدن، فلج عضلات صورت، اختلالات بینایی، ضعف حافظه، درد مفاصل (به خصوص در زانو) و مشکلات قلبی که می توانند ماه ها تا سال ها بعد از آلودگی ظاهر شوند.
نورالژی عصب سه قلو
نورالژی عصب سه قلو یک اختلال مزمن عصبی ناشناخته است که اکثرا بر روی بزرگسالان تاثیر می گذارد. این اختلال باعث ایجاد نشانه های زیر می شود:
- درد ناگهانی و شدید صورت که از چند ثانیه تا دو دقیقه طول می کشد. درد با مسواک زدن، اصلاح صورت، جویدن، صحبت کردن، خندیدن، یا حتی لبخند اتفاق می افتد.
- سوزن سوزن شدن و بی حسی به عنوان یک علامت هشدار دهنده قبل از وقوع درد می دهد.
- علائم ممکن است به صورت اپیزودیک رخ دهند. اما تعداد وقوع و شدت آن ها کم کم پیشرفت می کند.
درد نوروپاتیک عصب سه قلو
این درد عارضه ای است که در اثر تروما، انجام خدمات دندانپزشکی، جراحی یا بیماری هایی مانند دیابت یا سکته مغزی رخ می دهد. علائم این بیماری معمولا در یک طرف صورت رخ داده و شامل موارد زیر می شوند:
- درد دائمی و خسته کننده یا سوزش
- بی حسی و گزگز
مولتیپل اسکلروزیس
مولتیپل اسکلروز (MS) یک بیماری خودایمنی است که بر روی مغز، عصب و نخاع اثر می گذارد. علائم این بیماری معمولا بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی ظاهر می شوند و عبارتند از:
- تیره شدن بینایی و یا حتی کوری که معمولا در یک چشم رخ می دهد
- ضعف عضلانی یا فلج شدن که معمولا در یک طرف بدن رخ می دهد
- حس های غیر عادی یا درد در مکان های مختلف بدن
- اختلال گفتاری، افت شنوایی و عدم تعادل
- مشکل در تمرکز کردن
- سرگیجه
- خستگی
صرع
در بیماری صرع، فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در سلول های مغزی می تواند باعث تشنج شود. ممکن است سوزن شدن، بیحسی، تغییر در حس چشایی و بویایی و متعاقب آن تشنج، اسپاسم عضلانی و گاهی کاهش هوشیاری رخ دهد.
سندرم گلین باره
در سندرم گلین باره، سیستم ایمنی، معمولا چند روز یا چند هفته پس از مسمومیت تنفسی و یا مسمومیت غذایی، به اعصاب محیطی حمله می کند. علائم این بیماری در عرض چند ساعت یا چند هفته شکل می گیرند. این علائم عبارتند از:
- ضعف عضلانی و بیحسی که از پا شروع می شود و به قسمت نیم تنه بالایی و سر سرایت می کند. گاهی علائم از دست یا صورت شورع می شوند و به پاها سرایت می کنند.
- مشکل در کنترل مثانه و روده
- درد شدید
- کم شدن ضربان قلب
- مشکل در حرکت دادن چشم و صورت، صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن
- مشکل تنفسی (فقط در موارد شدید)
میلوپاتی سیفلیتی
میلوپاتی سیفلیتی (tabes dorsalis) یکی از عوارض جانبی نادر سیفلیس درمان نشده است. این بیماری علائم زیر را دارد:
- احساسات غیر طبیعی ( درد های رعد و برقی).
- ضعف عضلانی و کاهش رفلکس بدن
- کاهش قدرت هماهنگی و مشکل در راه رفتن
- بیماری های روانی
علل فیزیولوژیک
اضطراب و حملات وحشت
سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر را زمانی می تواند به اضطراب نسبت داد که به سرعت پس از قرار گرفتن در معرض اضطراب ایجاد شود.
مواد غذایی
غذاها و نوشیدنی های مختلفی وجود دارند که می توانند منجر به سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر شوند. این حالت ممکن است به آلرژی غذایی مربوط باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به یک ماده کاملا بی ضرر واکنش نشان می دهد. علت دیگر این عارضه ممکن است مسمومیت با مواد سمی موجود در غذاها باشد.
علل مربوط به گردش خون
سکته مغزی و TIA
سکته مغزی زمانی رخ می دهد بخشی از بافت مغز به دلیل انسداد یا پارگی شریان مغزی، می میرد. حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا “مینی سکته مغزی” هنگامی رخ می دهد که عرضه خون به مدت کوتاهی محدود می شود و بافت مغز نمی میرد. نشانه های حمله ایسکمیک گذرا به طور ناگهانی ظاهر می شوند و ممکن است در عرض چند دقیقه تا چند ساعت ناپدید شوند. اما در سکته مغزی طولانی این نشانه ها ممکن است دائمی باشند.
- ضعف صورت، بازو یا پا ها که معمولا در یک طرف بدن رخ می دهد
- مشکل در صحبت کردن، بلع و اختلالات بینایی
- احساس سردرگمی و اختلال در حافظه
- فلج شدن دائمی اندام ها
این علائم در سکته مغزی ممکن است دائمی باشند، اما برخی از آن ها گاها پس از چند هفته و یا چند ماه بهبود پیدا می کنند.
اختلال در گردش خون
در اختلال گردش خون وریدی، خون رسانی به پشت مغز (مخچه) و استخوان مغز، به علت مسدود شدن شریان ها قطع می شود. علائم مشخص این اختلال عبارتند از:
- از بین رفتن کامل قدرت بینایی
- دو بینی
- سرگیجه
- بی تعادلی و عدم هماهنگی بین اندام ها
- خستگی و سوزش سر
- علائم دیگری که شبیه به علائم سکته مغزی هستند
آنژین صدری
آنژین صدری نشانه ای از عدم تأمین اکسیژن کافی برای قلب است. این عارضه عمدتا به علت انقباض عروق کرونر که خون را به قلب عرضه می کنند رخ می دهد. علائم آنژین صدری به ندرت قبل از ۳۰ سالگی ظاهر می شوند و بسیار شبیه به علائم حمله قلبی هستند:
- درد شدید یا کسل کننده در پشت استخوان ستون فقرات، که به وسیله فعالیت بدنی، احساسات شدید و یا سایر استرس ها ایجاد می شود. درد ممکن است چند دقیقه طول بکشد (این درد در موارد شدید تا ۳۰ دقیقه طول می کشد).
- درد و یا بی حسی فک، شانه چپ، بازو یا دست
- سرگیجه، تعریق، حالت تهوع و تنگی نفس
واسکولیت
سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر می تواند نتیجه اختلال در خون رسانی به اعصاب توسط انسداد در شریان های کوچک و متوسط بدن باشد. نام این بیماری واسکولیت است. انواع مختلفی از واسکولیت وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از:
- آرتریت سلول غول پیکر
- گرانولوماتوز وگنر
- واسکولیت ناکروتئینی
- پلی آرتریت ندوزا
- سندرم خروجی سینه
علل مربوط به آسیب ها
آسیب دیدگی سر یا نخاع
زخم، کبودی، شکستگی جمجمه و استخوان صورت و شکستگی مهره می تواند اعصاب محیطی را تحت تاثیر قرار داده یا آسیب نخاعی و مغزی ایجاد کند. این آسیب ها از مهمترین علل سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر محسوب می شوند. در رفتن فک ممکن است درد یا بی حسی در ناحیه فک و مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) ایجاد کند. آسیب نخاعی موثر ب روی ستون فقرات گردنی (بالاتر از سطح C4)، ممکن است باعث سوزش و بی حسی سر شود.
علل مربوط به اختلالات ستون فقرات
اختلالات زیر که بر روی ستون فقرات گردن تاثیر می گذارند، می توانند باعث سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر شوند.
- آرتریت نخاعی (اسپوندیلیت)
- تنگی کانال نخاعی
- دژنراتیو دیسک (DDD)
- فتق دیسک
- پوکی استخوان
سایر علل سوزن سوزن شدن و بیحسی صورت و پشت سر
رشد توده
رشد تومور (خوش خیم یا بدخیم) و یا آبسه (جمع شدن آب و چرک در ناحیه ای از بدن پس از عفونت) در مغز، گوش، بینی، سینوس پارانازال، دهان، غدد پاپوئیدی، ماهیچه، پوست، جمجمه، مهره یا نخاع می تواند به طور مستقیم بر روی عصب تاثیر بگذارد.
اختلالات متابولیک
اختلالات متابولیک که ممکن است باعث سوزش در هر جایی از بدن شوند عبارتند از:
- غلظت غیر طبیعی کلسیم (هیپوکلسمی، هیپرکلسمی)، پتاسیم (هیپوکالمی، هیپوکالمی)، منیزیم، سدیم، ویتامین B1 (تیامین)، B6، B12، تیروکسین و آلدوسترون در خون.
- هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) که بیشتر در مبتلایان به دیابت نوع یک و مصرف کنندگان الکل رخ می دهد.
- افزایش اوره (در نارسایی مزمن کلیه)
- آمیلوئیدوز
- پورفیری (اختلال ارثی یا اکتسابی است که بر روی سنتز هموگلوبین تاثیر می گذارد)
- بیماری تیروئیدی
- یائسگی
مصرف دارو و سموم
- داروهایی مانند داروهای ضد تشنج، لوموتیل، آمیودارون، کالیسمیته، دیگوکسین، دیروکاپرول، مفاووین، ریلوزول، تترودوتوکسین، تالیوم، توپیرامات، آنتی رترو ویروسی، مترونیدازول و مصرف بیش از حد لیدوکائین یا SSRI (داروهای ضد افسردگی).
- مصرف بیش از حد مکمل ویتامین B6
- پرتودرمانی و شیمی درمانی
- مصرف الکل باعث ایجاد پاراستزی مزمن می شود. ترک الکل بعد از نوشیدن طولانی مدت این ماده نیز می تواند موجب احساس سوزن شدن یا خارش شود.
- مصرف بیش از حد تنباکو
- مسمومیت با فلزات سنگین (آرسنیک، سرب، جیوه)، اکسید نیتروژن، مسمومیت سیگواترا با ماهی های گرمسیری، نیش مار و مونوکسید کربن.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
بی حسی یا سوزش دست پس از بیدار شدن از خواب
روش های خانگی برای درمان بی حسی دست و پا
[/quote]
علل دیگر
- میگرن
- عفونت هایی مانند HIV، جزام، هرپس سیمپلکس، هاری، زخم های دهانی و عفونت های آربیروویروس
- بیماری های خود ایمنی و بیماری موثر بر روی بافت همبند مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمی (SLE)، سندرم سیگرن
- اختلالات خونی مانند ترومبوز، پلی سیتمی، ترومبوسیتوز، لوسمی و کم خونی خطرناک
- اختلالات استخوانی و مفصلی مانند آرتریت و نرمی استخوان
- فیبرومیالژیا
- کمبود مواد مغذی مانند ویتامین B1 (بربری)، ویتامین B5 و ویتامین B12
- بیماری های ارثی مانند بیماری رفسام، بیماری فابی، بیماری شارکوت ماری، پوتریفی، سندرم دنی براون و آتاکسی-تلانژکتازی.
- ضعف در سیستم ایمنی که ممکن است با سوء تغذیه، عفونت HIV و دیابت کنترل نشده ارتباط داشته باشد.