سپتی سمی که به عنوان باکتریمی یا مسمومیت خون نیز شناخته می شود، نوعی عفونت خون است که به وسیله ارگانیسم های چرکی ایجاد می شود. سپتی سمی زمانی اتفاق می افتد که یک عفونت باکتریایی وارد جریان خون می شود. گند خونی که بدون درمان رها می شود می تواند به سرعت بدن را در معرض سپسیس قرار دهد. سپسیس یک عارضه جدی عفونت است که با ایجاد التهاب در سراسر بدن پیشرفت می کند. این التهاب باعث ایجاد لخته در خون می شود و از رسیدن اکسیژن به اندام های حیاتی جلوگیری می کند. سپسیس در بعضی موارد باعث نارسایی اندام و مرگ می شود.
تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت با ما همراه باشید تا با علل، نشانه ها، عوارض، روش های تشخیص و روش های درمان سپتی سمی (گند خونی) آشنا شوید.
علت ایجاد سپتی سمی چیست؟
علت اصلی گند خونی وجود یک عفونت باکتریایی (که به طور معمول شدید نیز می باشد) در بخش دیگری از بدن است. عفونت های دستگاه ادراری، عفونت های ریه و عفونت هایی که در ناحیه شکم ایجاد می شوند، علت بالقوه گند خونی هستند. برای ایجاد این بیماری، باکتری از عفونت به جریان خون وارد می شود و خود را تکثیر کرده و علائم بیماری را ایجاد می کند.
سپتی سمی بیشتر بر روی افراد سالخورده، کودکان، افراد مبتلا به بیماری های مزمن و کسانی که اخیرا تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، تاثیر می گذارد. عفونت های موثر بر روی پوست، ریه، دستگاه ادراری و سایر عفونت ها می توانند باعث ایجاد این بیماری شوند.
در ایالات متحده، بیش از ۱٫۵ میلیون نفر در هر سال در معرض سپسیس قرار دارند و حدود ۲۵۰ هزار نفر از آن ها می میرند. حدود ۸۰ درصد از موارد این بیماری خارج از بیمارستان شروع می شوند.
چه کسی در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارد؟
هر کسی می تواند به عفونت مبتلا شود و هر نوع عفونتی نیز می تواند منجر به سپتی سمی شود. اما بعضی از عوامل خطر موجب می شوند که گروه های خاصی بیشتر از افراد عادی در معرض این بیماری قرار بگیرند.
این عوامل عبارتند از:
- ضعف در سیستم ایمنی به دلیل ابتلا به بیماری هایی مانند HIV یا ایدز، سرطان و استفاده از درمان های متداول سرطان
- بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری ریوی و بیماری کلیوی
- سن کمتر از ۱ سال یا بیش از ۶۵ سال
- انجام عمل جراحی یا پیوند عضو
- تجربه سوختگی شدید یا سایر آسیب های فیزیکی
عفونت هایی که اغلب به سپسیس منجر می شوند نیز عبارتند از:
- پنومونی
- عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)
- عفونت های گوارشی (GI)
- عفونت های پوستی یا بافت نرم
نشانه های سپتی سمی چیست؟
علائم سپتی سمی می تواند به سرعت به بیماری های جدی پیشرفت کند. شایع ترین نشانه های اولیه این بیماری عبارتند از:
- لرز
- بالا رفتن درجه حرارت بدن
- تنفس بسیار سریع
- تپش قلب
علائم دیگر که معمولا با پیشرفت سپتی سمی ظاهر می شوند عبارتند از:
- سردرگمی یا ناتوانی در به وضوح فکر کردن
- ظاهر شدن نقاط قرمز روی پوست
- کاهش حجم ادرار
- جریان خون ناکافی
اگر علائم سپتی سمی را در خودتان و یا اطرافیانتان مشاهده می کنید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. هرگز سعی نکنید خودتان این بیماری را در خانه درمان کنید. گرچه این بیماری خطرناک نیست اما اگر تاخیر قابل ملاحظه ای در درمان آن وجود داشته باشد می تواند به سرعت به بیماری های خطرناک منجر شود. نوع پیشرفته این بیماری کشنده است. با توجه به گزارش مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، میزان مرگ و میر در بعضی موارد بیش از ۵۰ درصد است.
عوارض ناشی از سپتی سمی
سپتی سمی دارای عوارض جانبی می باشد. همان طور که گفتیم اگر این بیماری درمان نشود، می تواند کشنده باشد. عوارض جانبی احتمالی سپتی سمی عبارتند از:
شوک سپتیک
یکی از عوارض سپتی سمی، کاهش شدید فشار خون است که به آن شوک سپتیک نیز گفته می شود. توکسین های آزاد شده توسط باکتری ها و وارد شدن آن ها به جریان خون می تواند موجب کاهش جریان خون شود و باعث آسیب به اندام ها یا بافت ها شود. شوک سپتیک یک موقعیت اورژانسی است. افراد مبتلا به شوک سپتیک معمولا نیاز دارند که در بخش مراقبت های ویژه در بیمارستان بستری شوند. کسی که در معرض شوک سپتیک قرار دارد باید به دستگاه تنفسی متصل شود. سپتی سمی که منجر به شوک سپتیک می شود میزان مرگ و میر را تا ۵۰ درصد افزایش می دهد.
ARDS
عارضه دوم سپتی سمی سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) است. سندرم دیسترس تنفسی یک بیماری کشنده است که از رسیدن اکسیژن کافی به ریه ها و خون جلوگیری می کند. طبق گفته محققان موسسه ملی بهداشت آمریکا، ARDS در حدود یک سوم موارد مرگ و میر ناشی از سپتی سمی را تشکیل می دهد. سندرم دیسترس تنفسی حاد اغلب در برخی از موارد آسیب دائمی ریوی را به دنبال دارد. سندرم دیسترس تنفسی حاد می تواند به مغز نیز آسیب برساند. آسیب مغزی به راحتی می تواند به مشکلات حافظه منجر شود.
سپتی سمی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص سپتی سمی، قبل از انجام معاینات فیزیکی مانند بررسی فشار خون پایین یا افزایش دمای بدن، پزشک علائم و سابقه پزشکی بیمار را ارزیابی می کند. دکتر در این معاینه می تواند نشانه هایی از بیماری هایی که اغلب با سپتی سمی اتفاق می افتند را نیز بررسی کند. طبق گزارش محققان مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، این بیماری ها عبارتند از:
- پنومونی
- مننژیت
- سلولیت
پزشک ممکن است از آزمایش ادرار، آزمایش خون و نمونه برداری از پوست برای تأیید عفونت باکتریایی در کودکان استفاده کند.
برخی از تست هایی که ممکن است انجام شود عبارتند از:
- بررسی تعداد سلول های خون و پلاکت ها
- آزمایش جهت تجزیه و تحلیل لخته شدن خون
- آزمایش جهت تجزیه و تحلیل اکسید و دی اکسید کربن در خون (اگر سپتی سمی باعث مشکلات تنفسی شود)
روش های درمان سپتی سمی
سپتی سمی یک موقعیت اورژانسی است که باید در بیمارستان درمان شود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری باید برای درمان و بهبودی در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان (ICU) بستری شوند. درمان بستگی به عوامل متعددی زیر دارد:
- سن و سلامت کلی بدن
- میزان بیماری های زمینه ای موجود
- نحوه تحمل بعضی از داروها
تجویز آنتی بیوتیک هایی که برای درمان عفونت های باکتریایی که سبب ایجاد سپتی سمی خواهند شد تجویز می شوند، اولین خط درمان هستند.
برای حفظ فشار خون و جلوگیری از تشکیل لخته خون، می توان از مایعات و داروهای دیگر نیز استفاده کرد. اکسیژن درمانی نیز ممکن است برای بیمارانی که در معرض مشکلات تنفسی هستند استفاده شود.
روش های جلوگیری از سپتی سمی
این بیماری اغلب قابل پیشگیری است. برداشتن گام های لازم بر علیه عفونت ها برای افرادی که در معرض خطر هستند بسیار مهم است.
این گام ها عبارتند از:
- انجام واکسیناسیون در برابر عفونت هایی مانند آنفولانزا و پنومونی
- رعایت بهداشت از جمله شستشو دست ها بعد از استفاده از سرویس بهداشتی و تمیز نگهداشتن زخم ها و بریدگی های پوست
- آگاهی از خطر و علائم و نشانه های سپتی سمی
روند بهبودی
این بیماری برای طی کردن روند بهبودی نیاز به زمان دارد. برخی از بیماران نیز هرگز به طور کامل بهبود پیدا نمی کنند. روند بهبودی در بیمارستان آغاز خواهد شد و در خانه ادامه خواهد یافت.
در گام اول به بیماران توصیه می شود که به اندازه کافی استراحت کنند. در طی روند بهبودی ممکن است بیماران موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- ضعف و خستگی
- مشکلات تنفسی
- درد کلی بدن
- مشکلات حرکتی
- مشکلات خواب
- کاهش اشتها و وزن
- شکننده شدن ناخن ها
- ریزش مو
- خشکی و خارش پوست
بیمار ممکن است در طی روند بهبودی موارد زیر را نیز احساس کند:
- سردرگمی
- اضطراب
- افسردگی
- تحریک پذیری
- ناامیدی
رعایت رژیم غذایی متعادل، ورزش کردن تا جایی که امکان دارد، صحبت کردن با دوستان و خانواده و استراحت کردن همگی می توانند به روند بهبود کمک کنند.
سپسیس شدید و شوک سپتیک تقریبا برای هر کسی کشنده است. اما انجام مراقبت های مدرن چشم انداز بیماران را بهبود داده است.
بین ۱۵ تا ۳۰ درصد از افرادی که تحت درمان این بیماری قرار می گیرند بر اثر آن می میرند. این آمار در ۳۰ سال گذشته حدود ۸۰ درصد بود. علت اصلی مرگ در این بیماری عفونت است.
عوارض طولانی مدت بیماری نیز شامل موارد زیر است:
- مشکلات خواب
- درد
- مشکلات فکری
- ایجاد اختلال در اندام هایی مانند ریه و کلیه
درمان سریع بعد از دیدن اولین نشانه های سپتی سمی، شانس زنده ماندن بیمار و کیفیت زندگی او را بهبود می دهد.