سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون منطقه ای از مغز قطع می شود. هنگامی که این اتفاق می افتد سلول ها مغز از اکسیژن محروم می شوند و کم کم شروع به از بین رفتن می کنند. سکته هموراژیک از خونریزی یکی از رگ های داخل مغز ناشی می شود. این اتفاق زمانی می افتد که رگ ضعیف شده و سپس دچار پارگی شده و خونریزی می کند.
فشاری که حاصل خونریزی است بر روی سلول های مغز تاثیر گذاشته و موجب می شود سلول های بخش آسیب دیده نتوانند عملکرد طبیعی داشته باشند.
محتویات این مقاله مجله پیام سلامت را به موضوعات زیر در مورد سکته مغزی هموراژیک اختصاص داده ایم:
- علل
- علائم
- تشخیص
- درمان
- جلوگیری
علل ایجاد سکته هموراژیک
دو نوع اصلی سکته مغزی هموراژیک وجود دارد:
- خونریزی داخلی مغزی: خونریزی است که در داخل مغز رخ می دهد. این سکته رایج ترین نوع سکته هموراژیک است.
- خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی است که بین مغز و غشای پوشاننده آن ایجاد می شود.
هر دو نوع سکته مغزی هموراژیک، عوامل خطر سکته مغزی معمولی را دارند.
علاوه بر این، عوامل خطر ابتلا به خونریزی داخل مغزی عبارتند از:
- فشار خون بالا: شایع ترین علت است.
- اختلال در عملکرد کاورنو مغزی: هنگامی که عروق خونی به درستی در مغز تشکیل نشده باشند.
- ناهنجاری های شریانی و وریدی (AVMs): یک بیماری ژنتیکی است که در آن رگ های خونی نادرست تشکیل شده و منجر به ایجاد بافت های به هم تنیده غیر طبیعی و درهم می شود.
اختلال AVMs به طور معمول در مغز و ستون فقرات رخ می دهند. اگر این اختلال در مغز ایجاد شود ممکن است موجب پارگی عروق و خونریزی داخلی مغزی شود. خوشبختانه این اختلال نادر است.
عوامل خطر خونریزی زیر عنکبوتیه نیز اغلب عبارتند از:
- اختلال AVMs
- اختلالات خونریزی
- ضربه به سر و آسیب
- مصرف داروهای رقیق کننده خون
- ایجاد برآمدگی در دیواره یکی از رگ خونی. به این عارضه آنوریسم مغزی گفته می شود. آنوریسم می تواند بزرگ شده و باعث تضعیف دیواره عروق شود. اگر آنوریسم پاره شود، ممکن است خونریزی کنترل نشده رخ دهد.
علائم سکته هموراژیک
علائم ناشی از سکته مغزی می تواند متفاوت باشد. اما علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- سردرد ناگهانی و شدید
- ایجاد تغییراتی در بینایی
- کاهش توانایی حفظ تعادل و هماهنگی بین اعضای بدن
- ناتوانی در حرکت دادن عضوها
- بی حسی در یک دست یا پا
- تشنج
- کاهش توانایی گفتاری یا مشکل در درک صحبت های دیگران
- سردرگمی و یا کاهش هوشیاری
- تهوع و استفراغ
- بیهوشی
به علاوه علائم هر دو نوع سکته هموراژیک عبارتند از:
- فلج یا بی حسی در هر قسمتی از بدن
- ناتوانی در نگاه کردن به نور یا روشنایی
- سفتی یا درد در ناحیه گردن
- لرزش دست
- نوسانات مکرر در ضربان قلب و تنفس
- مشکل بلعیدن
عوارض سکته هموراژیک
علاوه بر سایر مشکلات پزشکی، سکته مغزی می تواند موجب ناتوانی موقت یا دائمی شود. این عوارض بستکی به مدت زمانی که جریان خون قطع شده و بخش هایی از مغز که تحت تاثیر قطع جریان خون بوده اند دارد.
اما به طور کلی عوارض احتمالی عبارتند از:
- لخته شدن خون
- اشکال در بلعیدن و یا صحبت کردن
- ذات الریه
- کاهش کنترل مثانه
- کاهش حافظه و یا ایجاد مشکلات ذهنی
- درد
- مشکلات عاطفی
- تورم مغز
- تشنج
- افسردگی
روش های تشخیص سکته هموراژیک
برای تشخیص سکته هموراژیک، سابقه دقیق پزشکی و معاینه فیزیکی معمولا لازم است.
در معاینه فیزیکی، دکتر علائم و نشانه قابل مشاهده را بررسی می کند. هوشیاری ذهنی، قدرت هماهنگی و تعادل فرد از جمله مهترین علائم فیزیکی هستند که باید بررسی شود. بی حسی یا ضعف در صورت، گیجی، و مشکل در صحبت کردن، نشانه های دیگری است که پزشک قادر است آن ها را در معاینه فیزیکی بررسی کند.
همانطور که چندین نوع مختلف از سکته مغزی وجود دارد، برای تشخیص خونریزی در مغز، چندین روش تصویر برداری و آزمایش نیز وجود دارد. برای سکته هموراژیک، توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) اغلب سریعترین و یکی از مفید ترین آزمایشاتی است که انجام می شود.
آزمایشات دیگر عبارتند از:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- آزمایش خون
- آنژیوگرافی MRI، که در آن ماده حاجب به داخل مغز تزریق شده و سپس تصویر برداری انجام می شود.
- نوار مغز (EEG) و یا کشیدن مایع نخاعی برای تایید تشخیص سکته مغزی ناشی از هموراژیک
درمان سکته هموراژیک
سکته هموراژیک خطرناک است و نیاز به درمان فوری دارد. به گزارش محققان انجمن National Stroke Association، تنها ۱۵ درصد از کل سکته های مغزی هموراژیک هستند. اما این نوع سکته مسئول حدود ۴۰ درصد از تمام مرگ و میرهای ناشی از سکته می باشد.
درمان فوری این سکته می تواند تفاوت بین مرگ و زندگی را مشخص کند. درمان اضطراری آن بر روی کنترل خونریزی و کاهش فشار در مغز متمرکز است.
در افرادی که از رقیق کننده های خون استفاده می کنند، درمان هایی انجام می شود که با اثر این داروها متقابل شوند. برای جلوگیری از سفت شدن رگ های خونی و تشنج معمولا پزشکان از داروها کاهنده فشار خون و کاهنده فشار در مغز استفاده می کنند.
هنگامی که خونریزی متوقف می شود، عمل جراحی ممکن است یک گزینه عالی برای جلوگیری از وقوع مجدد خونریزی باشد. جراحی می تواند ناهنجاری های رگ های خونی مرتبط با سکته هموراژیک را اصلاح کند. آنوریسم نیز با جراحی ترمیم می شود.
هنگامی که درمان ها فوری و اضطراری انجام شد، در مراحل بعدی، درمان بر روی توانبخشی بیمار متمرکز می شود. هدف از این درمان ها بازیابی مجدد قدرت در بیمار، بهبود عملکردهایی که ممکن است مختل شده باشد و بازگشت به زندگی بدون نیاز به کمک دیگران می باشد.
میزان بهبودی بستگی به ناحیه ای از مغز که تحت تاثیر بوده و مقدار بافت های آسیب دیده ناشی از سکته مغزی دارد. تنها پزشک می تواند برنامه توانبخشی بیمار را تنظیم کند. این برنامه بر اساس فاکتورهای زیر تعیین می شود:
- سن شخص
- سلامت کلی بیمار
- درجه ناتوانی ناشی از سکته مغزی
درمان ها توانبخشی نیز معمولا شامل موارد زیر است:
- گفتار درمانی
- درمان فیزیکی
گاهی نیز برای کمک به درمان افسردگی و نظارت بر سلامت روان فرد، از دارو یا روش های دیگری درمانی استفاده شود.
عامل سن
به عقیده محققان انجمن National Stroke Association، خطر سکته مغزی با سن در ارتباط است. آن ها معتقدند که بعد از ۵۵ سالگی خطر ابتلا به سکته مغزی، با هر دهه بالا رفتن سن فرد، دو برابر افزایش پیدا می کند. اگر چه سکته مغزی معمولا در افراد مسن دیده می شود. اما ممکن است نوجوانان و کودکان نیز به این عارضه مبتلا شوند. علت سکته هموراژیک در کودکان دقیقا همان علت سکته مغزی در بزرگسالان می باشد. اغلب کودکان که با مشکلات عروق خونی به دنیا می آیند ممکن است به سکته هموراژیک مبتلا شوند.
متخصصان انجمن National Stroke Association می گویند که اگر چه کودکان می توانند در هر سنی به این عارضه مبتلا شوند اما خطر ابتلا به سکته مغزی در طول دو دوره زیر بیشتر است:
- سال اول زندگی
- بلافاصله بعد از تولد
تشخیص و درمان سکته مغزی در نوزادان و کودکان دشوارتر است. زیرا معمولا کمتر کسی فکر می کنند که این افراد به سکته مبتلا شوند. بر اساس گزارش مرکز Child Neurology Foundation، رایج ترین نوع سکته هموراژیک در کودکان، خونریزی داخل مغزی است.
اغلب سکته های مغزی در کودکان باعث شروع ناگهانی مشکلات عصبی زیر می شوند:
- ضعف در یک طرف بدن
- عدم تعادل
- مشکل در صحبت کردن
گزینه های درمانی برای کودکان بسیار شبیه به گزینه های درمانی بزرگسالان است.
اثرات طولانی مدت ناشی از سکته مغزی در یک کودک به محل و شدت سکته مغزی بستگی دارد. برخی از کودکان اثرات پایدار، مانند تشنج را تجربه می کنند. برخی از مشکلات نیز، مانند مشکلات یادگیری و گفتار، تنها ممکن است در طول زمان آشکار شود. گفتار درمانی و درمان های استاندارد فیزیکی برای این عوارض توصیه می شود.
اما خبر خوب این است که معمولا کودکان نسبت به بزرگسالانی که به سکته مغزی مبتلا می شوند، زودتر و سریع تر بهبود پیدا می کنند. چون مغز آن ها هنوز در حال رشد است. در نتیجه، آنها شانس بیشتری برای بازگشت به زندگی روزمره را دارند.
جلوگیری از سکته هموراژیک
از سکته هموراژیک می توان در برخی موارد جلوگیری کرد. بر اساس گزارش محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا، از هر ۴ سکته، ۱ مورد آن در طول سال اول، قابل بازگشت است.
در این حالت شناخت عوامل خطر و اقدامات پیشگیرانه بسیار مهم می باشد. افراد سیگاری و کسانی که یک یا بیشتر از یک مورد از موارد زیر را داشته باشند بیشتر در معرض خطر هستند:
- فشار خون بالا یا کلسترول بالا
- دیابت
- اضافه وزن
- سابقه خانوادگی سکته مغزی
- بیماری های قلبی یا اختلالات قلبی
- زنان و نژادهای آمریکایی-آفریقایی در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی هستند. به گزارش انجمن National Stroke Association، خطر ابتلا به سکته مغزی در آمریکایی های آفریقایی تبار، به دلیل این که بیشتر به فشار خون بالا، دیابت و چاقی مبتلا می شوند، دو برابر می باشد.
اقدامات پیشگیرانه زیر نیز می تواند کمک کننده باشد:
- ورزش کردن
- اجتناب از مصرف توتون و تنباکو
- وزن متعادل
- انتخاب غذاهای مفید برای قلب
- مدیریت استرس
به یاد داشته باشید که به محض مشاهده علائم سکته مغزی حتما باید به پزشک مراجعه کنید.