سیلیکوزیس یک بیماری ریوی ناشی از تنفس ذرات کوچک سیلیس است. سیلیس یک ماده معدنی است که بخشی از شن و ماسه و سنگ های معدنی مانند کوارتز را تشکیل می دهد. این بیماری بیشتر مربوط به کارگرانی است که در معرض گرد و غبار سیلیس هستند. اشخاصی مانند معدنچیان، تولید کنندگان شیشه و کارگران ریخته گری در معرض این بیماری هستند. به مرور زمان، قرار گرفتن در معرض ذرات سیلیس باعث ایجاد زخم در ریه ها می شود و می تواند به توانایی شما برای نفس کشیدن آسیب برساند.
سیلیکوزیس چیست؟
سه نوع سیلیکوزیس وجود دارد:
- سیلیکوزیس حاد که در عرض چند هفته یا نهایتا یک سال پس از قرار گرفتن در معرض سیلیس استنشاقی باعث ایجاد سرفه، کاهش وزن و خستگی می شود.
- سیلیکوزیس مزمن، که ۱۰ تا ۳۰ سال پس از قرار گرفتن در معرض این ماده می تواند بر روی قسمت فوقانی ریه ها تاثیر گذاشته و گاهی اوقات باعث ایجاد زخم های گسترده شود.
- سیلیکوزیس با شتاب، که در عرض ۱۰ سال پس از قرار گرفتن در معرض سطح بالایی از این ماده رخ می دهد.
وقتی گرد و غبار سیلیس تنفس می شود، ذرات کوچک این ماده معدنی وارد بدن خواهد شد. این گرد و غبار سیلیس باعث تجمع مایع و بافت اسکار در ریه شده و توانایی بیمار را برای نفس کشیدن کاهش می دهد. این ذرات می توانند منجر به ایجاد زخم در ریه، سرفه، کاهش وزن و خستگی شوند.
سیلیکوزیس چگونه بدن را تحت تاثیر قرار می دهد؟
سیلیکوزیس با صدمه زدن به دیواره کیسه های هوایی ریه بر روی بدن تاثیر می گذارد. هنگامی که این آسیب شروع می شود، زخمی در ریه ها شکل می گیرد که در برخی موارد به بیماری به نام فیبروز منتهی می شود. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که آسیب شدید رخ داده و ریه ها به قدری سفت می شوند که تنفس دشوار می شود.
افراد مبتلا به سیلیکوزیس حاد سرفه، کاهش وزن و خستگی را تجربه کرده و ممکن است تب و یا درد قفسه سینه تیز داشته باشند. به مرور زمان فرد ممکن است دچار ضعف تنفسی شود، به خصوص در نوع مزمن این بیماری. با وجود این بیماری هنگام گوش دادن به صدای ریه ها، صدای خس خس شنیده می شود. داشتن سیلیکوزیس خطر ابتلا به مشکلات دیگر مانند سل، سرطان ریه و برونشیت مزمن را افزایش می دهد.
همه انواع سیلیکوزیس بدن را تا حدودی تحت تاثیر قرار می دهد:
- در سیلیکوزیس حاد، ریه ها بسیار ملتهب می شوند و با مایع پر می شوند. این عارضه سبب ضعف شدید تنفسی و کاهش سطح اکسیژن در خون می شود.
- در سیلیکوزیس مزمن، گرد و غبار سیلیس در ریه ها و غدد لنفاوی قفسه سینه تورم ایجاد کرده و باعث می شود تنفس دشوار شود.
- در سیلیکوزیس با شتاب، تورم در ریه ها و سایر نشانه ها سریعتر از سیلیکوزیس مزمن پدیدار می شوند.
با گذشت زمان، ظرفیت ریه کاهش می یابد. به همین خاطر افراد مبتلا به این عارضه ممکن است نیاز به حمایت از اکسیژن و دیگر دستگاه ها تنفسی داشته باشند.
سیلیکوزیس چقدر جدی است؟
سیلیکوزیس می تواند موجب آسیب شدید ریوی شود و هر ساله در ایالات متحده بیش از ۱۰۰ مرگ ناشی از آن گزارش می گردد.
علائم سیلیکوزیس چیست؟
علائم سیلیکوزیس ممکن است از چند هفته تا چند سال پس از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار سیلیس ظاهر شوند. علائم معمولا به مرور زمان و به علت آسیب دیدن ریه ها بدتر می شوند.
سرفه علامت اولیه است و در طول زمان با قرار گرفتن در معرض سیلیس استنشاقی ایجاد می شود.
در نوع حاد این بیماری، ممکن است تب و درد شدید قفسه سینه همراه با مشکل تنفسی وجود داشته باشد. این علائم می توانند به صورت ناگهانی رخ دهند.
در نوع مزمن بیماری، بیمار ممکن است فقط در ابتدا عکس اشعه X قفسه سینه اش غیرطبیعی باشد و سپس به آرامی سرفه و مشکل تنفس ایجاد شود. بیش از یک سوم افراد مبتلا به سیلیسوزیس در سرفه خود دارای خلط هستند. علائم مزمن برونشیت نیز ممکن است رخ دهد و ریه ها دارای صداهای اضافی مانند صدای خش خش باشند. اگر بیماری به مرور زمان پیشرفت کند ممکن است علائم بیماری مزمن ریوی مانند تورم پا، افزایش میزان تنفس و تغییر رنگ لب ها و آب شدن آن ها را مشاهده کنید.
چه عواملی باعث سیلیکوزیس می شود؟
سیلیکوزیس ناشی از قرار گرفتن در معرض سیلیسی است که در اثر خرد کردن، برش، حفاری، یا زیر رو کردن خاک، شن، گرانیت یا سایر مواد معدنی حاصل می شود. هر شغلی که با زیر رو کردن پوسته زمین سروکار داشته باشد، می تواند سیلیکوزیس را ایجاد کند. مشاغلی زیادی وجود دارد که کارگران شاغل در آن ها در معرض بلورهای سیلیس استنشاقی قرار دارند. این شغل ها عبارتند از:
- اشکال مختلف استخراج از معادن مانند زغال سنگ و معدن سنگ و کار ساخت و ساز
- کار کردن در حفاری تونل
- کار کردن با مصالح ساختمانی
- انفجار شن و ماسه
- تولید شیشه
- کار با سرامیک
- کارکردن در صنعت فولاد
- استخراج
- سنگ بری
عوامل خطر ساز ایجاد کننده این بیماری چیست؟
بلع بلورهای سیلیس باعث سیلیکوزیس می شود و عامل اصلی خطر این بیماری قرار گرفتن در معرض گرد و غبار سیلیس است.
شما می توانید از سیلیکوزیس با محدود کردن زمان مواجه با این ماده جلوگیری کنید. دستورالعمل هایی نیز در مورد محدودیت های قرار گرفتن در معرض این ماده در طول عمر کاری وجود دارد.
به عنوان مثال اگر شما به مشاغلی مشغول هستید که با گرد و غبار این ماده سروکار دارد، کارفرما باید به طور قانونی شما را به تجهیزات و لباس مناسب تجهیز کند. شما نیز مسئول هستید که از این ابزار و تجهیزات برای محافظت از خود و اعضای خانواده تان استفاده کنید. NIOSH همچنین توصیه می کند که قبل از وارد شدن به مشاغلی که در بالا ذکر شد و هر ۳ سال یک بار بعد از آن آزمایشات لازم را انجام دهید.
بیماران مبتلا به سیلیکوزیس دارای خطر بیشتری برای ابتلا به مشکلات دیگر مانند سل، سرطان ریه و برونشیت مزمن هستند. اگر سیگاری هستید، ترک سیگار ممکن است به شما در جلوگیری از این بیماری کمک کند. زیرا سیگار ریه ها را ضعیف می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
هر فردی که در صنایعی کار می کند که با سیلیس سروکار دارد، باید به طور منظم معاینات پزشکی را انجام دهد و علائم و نشانه های بیماری ریوی را تحت نظر داشته باشد. علاوه بر این، اگر سرفه، خلط یا دشواری تنفسی دارید که بعد از گذشت مدتی بهبود پیدا نکرده است، باید توسط پزشک متخصص دقیقا ارزیابی شوید. برخی افراد مبتلا به نوع حاد این بیماری دارای تب، کاهش وزن و خستگی نیز هستند.
این بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟
پس از مشغول شدن در صنایع خطرناک و مشاهده علائم این بیماری بهترین راه حل برای تشخیص نوع سیلیکوزیس، عکس اشعه X از قفسه سینه است. در طول معاینات پزشکی، معاینه فیزیکی که در آن پزشک به صدای ریه های شما گوش می دهد و تهیه عکس اشعه ایکس از قفسه سینه انجام می شود. اشعه ایکس قفسه سینه ممکن است طبیعی باشد یا ممکن است در تصویر زخم های زیادی روی ریه ها مشاهده شود. یک سری آزمایشات نیز وجود دارد که برای تشخیص از آن ها نیز استفاده می شود:
- تست تنفس
- CT اسکن سینه با وضوح بالا
- برونکوسکوپی برای ارزیابی داخل ریه ها
- بیوپسی از ریه ها (نمونه برداری)
برای ارزیابی بیماری های مرتبط با آن، مانند سل (TB)، آزمایش های اضافی مانند ارزیابی مخاط (خلط) ممکن است مورد نیاز باشد.
سیلیکوزیس چگونه درمان می شود؟
هیچ درمانی برای سیلیکوزیس وجود ندارد. پیشگیری هنوز بهترین راه برای جلوگیری از این بیماری است. هنگامی که سیلیکوزیس پیشرفت کرده باشد، پزشک میزان آسیب ریوی را با آزمایشات ارزیابی خواهد کرد. برخی افراد ممکن است نیاز به درمان فوری با اکسیژن و حمایت از تنفس داشته باشند. برخی ممکن است برای کاهش تولید خلط به داروهایی مانند استروئید استنشاقی نیاز داشته باشند. بعضی ممکن است نیاز به برونکودیلاتور استنشاقی داشته باشند. این داروها مسیرهای تنفسی را شل می کنند.
پس از پیشرفت بیماری، مشابه با بسیاری از بیماری های مزمن ریوی باید بیماری مدیریت شود. این کار نیاز به رویکرد چند رشته ای یا تیمی دارد. برای جلوگیری از بدتر شدن بیماری، مهم است که هرگونه منبع تولید کنند غبار سیلیس و سایر عوامل تحریک کننده ریه ها مانند آلودگی هوا و محیط اطراف، آلرژن ها و دود پرهیز کنید. حتی اگر می توانید باید شغل خود را عوض کنید.
در موارد حاد این بیماری، بیمار ممکن است به استروئید نیاز داشته باشد. گاهی نیز ریه به قدری آسیب دیده است که تنها پیوند ریه راه نجات بیمار است.
مدیریت این بیماری
تشخیص و درمان مناسب، مدیریت بیماری سیلیکوزیس را آسان تر می کند. استفاده از نوع مناسب داروها و معاینات منظم توسط متخصص با تجربه برای مدیریت بیماری بسیار مهم است. در اینجا چند نکته برای مدیریت سیلیکوزیس را ذکر می کنیم:
- ترک سیگار
- انجام واکسیناسیون سالانه مانند پنوموی و آنفلوآنزا
- مراقبت از بدن در برابر ابتلا به سل و سایر عفونت ها
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض سیلیس بیشتر
- انجام آزمایشات منظم و دوره ای
- انجام منظم آزمایشات بالینی
- اتخاذ برنامه درمانی برای کنترل زخم های ریوی ایجاد شده در این بیماری
حمایت از سیستم تنفسی از طریق دریافت اکسیژن و یا امتحان راه های دیگر برای کنترل نارسایی مزمن ریوی، مانند استفاده از دستگاه های تنفسی، ممکن است در مدیریت بیماری نقش داشته باشد.