عقب رفتن لثه یا همان تحلیل رفتن لثه واژه ای است که برای غیر طبیعی شدن بافت لثه ها و موقعیت دندان ها استفاده می شود. بافت نرمال لثه صورتی است و باید ریشه دندان را پوشش دهد. اما عقب رفتن لثه زمانی رخ می دهد که لثه از محل طبیعی خود خارج شده و دندان ها موقعیتی غیر طبیعی پیدا می کنند.
عقب رفتن لثه معمولا شایع است و در مراحل اولیه نیز قابل درمان می باشد. عوامل خطر زیادی برای ایجاد این پدیده وجود دارد. اما سن یکی از اصلی ترین عوامل خطر تحلیل رفتن لثه است. ۸۸ درصد از افراد بالای ۶۵ سال حداقل یک دندان شان مبتلا به تحلیل رفتگی لثه است.
نکته اصلی در مورد عقب رفتن لثه این است که زمانی که ریشه دندان بیرون می زند و دیگر تحت پوشش لثه نیست، دندان بیشتر در معرض خطر پوسیدگی، عفونت و افتادن قرار دارد. اگر درمان در مراحل اولیه تحلیل رفتن لثه شروع شود، می توان آن را کاملا متوقف یا حتی معکوس کرد.
اگر عقب رفتن لثه شدید باشد و بیمار علائمی نظیر حساسیت دندان، درد یا عفونت داشته باشد، انواع گزینه های درمانی در دسترس هستند. این گزینه ها شامل تمیز کردن عمیق، استفاده از دارو برای مبارزه با عفونت ها و حتی پیوند بافتی می باشد.
مطالب این مقاله مجله پیام سلامت در مورد موضوعات زیر است:
- لثه چیست؟
- علل ایجاد عقب رفتگی در لثه
- مشکلات ناشی از عقب رفتن لثه
- درمان تحلیل رفتگی لثه
لثه چیست؟
لثه بافت صورتی رنگ و مرطوب در دهان است که در پایه دندان قرار دارد. دو ردیف لثه برای دندان ها وجود دارد. یکی برای دندان های بالا و دیگری برای دندان های پایین. لثه یک بافت متراکم است که دارای منبع خوبی از رگ های خونی زیر سطح مرطوب خود می باشد. این سطح غشای مخاطی نیز نامیده می شود. لثه بالا و پایین در انتهای زبان به یکدیگر وصل می شوند. اما در آن نقطه به جای صورتی، قرمز براق هستند.
لثه ها هر یک از دندان ها ار محکم احاطه کرده اند و باعث شده اند که دندان ها به صورت محکم و کاملا به استخوان فک بچسبند. لثه معمولا ریشه های دندان ها را پوشش می دهد و از آنها محافظت می کند. زیرا آنها شکننده تر از بخش های دیگر دندان ها هستند.
اگر لثه دچار مشکلی مانند عقب رفتگی شود، ریشه دندان در معرض خطر ابتلا به باکتری ها، پلاک ها و دیگر اشکال پوسیدگی خواهد شد.
علت عقب رفتن لثه چیست؟
بهداشت ضعیف دهان و دندان و بیماری پریودنتال به بیماری های لثه به خصوص تحلیل رفتن آن مرتبط است. اما گاهی این مشکلات در افرادی که استانداردهای بهداشت دهان و دندان را رعایت می کنند نیز دیده می شود.
به طور گسترده ای، دو علت برای از بین رفتن لثه وجود دارد:
- سایش فیزیکی لثه ها
- التهاب لثه. التهاب یک واکنش در سیستم ایمنی بدن است.
بعضی از افراد به علت عوامل ارثی مستعد ابتلا به این اختلال در لثه هستند. این عوامل ارثی عبارتند از:
- موقعیت دندان
- ضخامت لثه
سایش فیزیکی لثه ها معمولا به دلیل استفاده از مسواک های خشک و یا مسواک زدن شدید ایجاد می شود. و سایش لثه نیر خود یک عامل برای عقب رفتن لثه ها می باشد.
در افرادی که این مشکل به دلیل مسواک زدن شدید ایجاد می شود، دندان ها به نظر سالم می رسند و بهداشت دهان و دندان به درستی حفظ شده است. اما لثه ها در اثر مسواک زدن زیاد دچار سایش و عقب رفتگی شده اند.
این نوع عقب رفتگی معمولا در دندان های سمت چپ شایع است. زیرا اکثر افراد مسواک را با دست راست خود می گیرند. بنابراین فشار بیشتری بر روی لثه های سمت چپ وارد می شود. این الگو همچنین در بین دندان ها نیش بیش از دندان های جلویی شیوع دارد.
سایر فاکتورهای فیزیکی که فشار زیادی بر روی لثه ها وارد می کنند عبارتند از:
- سوراخ کردن لب
- داشتن دندان های نامرتب
- آسیب های ناشی از درمان دندان
بعضی از افراد بیشتر مستعد ابتلا به التهاب لثه هستند. در این افراد بافت لثه نازک تر می شود و التهاب به دلیل ایجاد پلاک در پایه دندان شکل می گیرد. ضمن این که لثه عضوی از بدن است که در برخی از افراد ظریف تر می باشد.
بیماری پریودنتال نیز یک علت شایع برای عقب رفتن لثه است. بیماری پریودنتال باعث کاهش استخوان حمایتی از طریق یک واکنش التهابی در اطراف دندان می شود. در این شرایط عقب رفتگی لثه تمایل دارد که همه ی دندان ها را با یک روش مشابه تحت تاثیر قرار دهد.
معمولا بیماری پریودنتال ناشی از ایجاد پلاک است. پلاک یک غشا چسبنده است که بر روی دندان ها شکل می گیرد. باکتری ها، مخاط، سلول ها و دیگر ذرات در تشکیل پلاک دخیل هستند.
وقتی پلاک روی دندان ها ایجاد می شود، باعث شکل گیری موارد زیر خواهد شد:
- لثه های التهابی که به نام گینویویت نیز شناخته می شود. این وضعیت می تواند به پریودنتیت منجر شود.
- پریودونتیت در فاصله بین لثه ها و دندان ها باعث کاهش الیافی می شود که استخوان اطراف ریشه های دندان را تشکیل داده اند. این عارضه منجر به عقب رفتگی لثه می شود.
- تارتار پلاکی است که سفت شده است و نمی توان آن را با مسواک زدن برداشت. برای حذف و برداشتن تارتار حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات ناشی از عقب رفتن لثه
بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه، در ابتدا هیچ مشکل خاصی ندارند. برخی از افراد نیز از شکل گیری چنین اختلالی در بدنشان بی اطلاع هستند. مهمترین مشکلاتی که ممکن است با عقب رفتگی لثه ایجاد شوند عبارتند از:
- زشت شدن ظاهر دندان
- ترس از افتادن دندان ها
- افزایش حساسیت به علت بیرون آمدن ریشه های دندان
برخی از افراد مبتلا در زمان صحبت کردن، عقب رفتن لثه هایشان پیدا می شود. اما برخی دیگر به دلیل تفاوت در خط لبخند، این عارضه در آن ها با صحبت کردن و خندیدن مشاهده نخواهد شد.
درمان تحلیل رفتگی لثه
اکثر موارد عقب رفتن خفیف لثه ها نیاز به درمان ندارند. برای این افراد دندانپزشکان توصیه می کند که برای پیشگیری، اقداماتی را انجام داده و به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند. یکی از مداخلات زودهنگام و مفید، آموزش طرز صحیح مسواک زدن است.
برای افرادی که نیاز به درمان دارند، گزینه های درمانی در دسترس عبارتند از:
عوامل کاهش دهنده حساسیت: هدف از این درمان کاهش هر نوع حساسیتی است که ممکن است ریشه دندان ها را تحت تاثیر قرار دهد. این درمان ها علائم عصبی عقب رفتن لثه ها را درمان کرده و علاوه بر حفظ سلامت دندان ها، به بیمار کمک می کند تا بتواند با وجود حساسیت دندان، مسواک زدن خود را ادامه دهد.
ترمیم کامپوزیت: رزین های کامپوزیتی به رنگ دندان برای پوشش سطح ریشه استفاده می شود. آن ها همچنین می توانند شکاف های سیاه بین دندان ها را نیز پر کنند.
پرسلن یا کامپوزیت صورتی: این ماده همان رنگ صورتی لثه را داشته و می تواند ظاهر آن ها را ترمیم کند.
وینرهای لثه ای قابل جابجایی ساخته شده از اکریلیک یا سیلیکون
ارتودنسی: درمان هایی که جهت جابجایی دندان ها طراحی شده اند می توانند حاشیه لثه را اصلاح کنند.
جراحی: در این روش درمانی، بافتی از جای دیگر در دهان برداشته می شود و پیش از این که تحلیل رفتگی لثه بسیار عمیق شود، به بافت لثه پیوند زده می شود.
چگونه می توان از تحلیل رفتن لثه ها جلوگیری کرد؟
برخی از علل عقب رفتن لثه ها قابل پیشگیری هستند. برای این کار پیشنهاد می شود که اقدامات زیر را انجام دهید:
- با شدت زیاد مسواک نزنید.
- از مسواک نرم و مورب برای تمیز کردن دندان ها استفاده کنید.
- طریقه صحیح مسواک زدن را فرا بگیرید.
- سعی کنید با هر دو دست و دندان های هر دو طرف فک را به یک میزان مسواک بزنید.
- انباشت پلاک منجر به بیماری پریودنتال می شود. بنابراین مراقبت از دندان و رعایت بهداشت دهان و دندان نیز می تواند به جلوگیری از تحلیل رفتگی لثه ها کمک کند.