سیاه سرفه یک عفونت جدی در دستگاه تنفسی است که ناشی از یک نوع باکتری به نام بوردتلاپرتوسیس است. این عفونت سبب خشک، خشن و همچنین غیر قابل کنترل شدن سرفه می شود. این عوامل همگی دست به دست هم می دهند و باعث می شوند تنفس برای فرد مبتلا مشکل شود. سیاه سرفه می تواند در هر سنی ایجاد شود اما در صورتی که در کودکان و نوزادان ایجاد شود حتی می تواند کشنده باشد.
بر اساس گزارش وب سایت KidsHealth، قبل از این که واکسن این بیماری کشف شود، هر ساله حدود ۹۰۰۰ نفر در ایالات متحده بر اثر ابتلا به این بیماری فوت می کردند. اما امروزه و بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، هر ساله حدود ۳۰ مرگ در یالات متحده بر اثر سیاه سرفه ثبت می شود. در همین گزارش آمده است که تعداد کل موارد ابتلا به سیاه سرفه در سال ۲۰۱۴، کمتر از ۳۳،۰۰۰ مورد بوده است. بنابراین می توان گفت که حدود ۱۰ درصد از موارد ابتلا به این بیماری به مرگ منجر می شود.
سیاه سرفه شباهت بسیاری با عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی و فوقانی دارد. تشخیص به موقع و درمان آن در اسرع وقت می تواند از عوارض آن جلوگیری کند. به دلیل شباهت این بیماری با سایر بیماری ها عفونی دستگاه تنفسی، بیشتر موارد آن به اشتباه تشخیص داده می شوند.
علائم و نشانه های سیاه سرفه
دوره کمون یا همان زمان بین شروع عفونت و شروع علائم برای سیاه سرفه در حدود ۵ تا ۱۰ روز می باشد. اما بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، علائم ممکن است تا ۳ هفته بعد از آلوده شدن نیز خود را بروز دهند. نشانه های اولیه این بیماری تقریبا شبیه به نشانه های سرماخوردگی است. این علائم شامل آبریزش بینی، سرفه و تب است. در عرض دو هفته، سرفه خشک و مداوم ایجاد شده و باعث می شود تنفس با دشواری انجام شود. زمانی که کودکان و نوزادان به این بیماری مبتلا می شوند، در زمان نفس کشیدن بعد از سرفه، صدایی شبیه فریاد از سینه آن ها خارج می شود.
این نوع از سرفه های شدید همچنین می توانند باعث ایجاد موارد زیر شوند:
- استفراغ
- آبی یا بنفش شدن پوست اطراف دهان
- کم شدن آب بدن
- تب با درجه پایین
- مشکلات تنفسی
بزرگسالان و نوجوانان معمولا علائم خفیف، مانند سرفه های طولانی مدت بدون فریاد را تجربه می کنند.
تشخیص و درمان سیاه سرفه
اگر کودک دچار علائم این بیماری شده باشد، به دلیل این که سیاه سرفه برای کودکان خطرناک تر از بزرگسالان است، باید سریعا درمان را شروع کنید. در این شرایط باید کودک از سایر اعضای خانواده، به خصوص آن هایی که واکسینه نشده اند، دور نگه داشته شود. زیرا سیاه سرفه بسیار مسری است. در این بیماری به دلیل سرفه های مکرر، باکتری از طریق سرفه، عطسه، دست زدن به فرد آلوده و حتی با خندیدن در فضایی که بیمار در آن قرار دارد، به سرعت به افراد دیگر منتقل می شود.
تشخیص
برای تشخیص سیاه سرفه، پزشک ابتدا معاینه بالینی علائم را انجام می دهد. سپس برای بررسی بیشتر از مخاط بینی و گلو نمونه برداری کرده و آن ها را از نظر وجود باکتری سیاه سرفه B بررسی می کند. برای تشخیص دقیق بیماری ممکن است آزمایش خون نیز لازم باشد.
درمان
بسیاری از نوزادان و برخی از کودکان برای درمان کامل بیماری باید در بیمارستان بستری شوند. در بیمارستان وضعیت کودک مانیتور شده و برای پشتیبانی تنفسی از کودک به او اکسیژن وصل می شود. این بیماری باعث می شود آب بدن کم شود. بنابراین برای بیماران بستری شده ممکن است مایعات داخل وریدی به شکل سرم تجویز شود. از آنجا که سیاه سرفه یک عفونت باکتریایی است، آنتی بیوتیک ها در دوره اولیه درمان مورد استفاده قرار می گیرد. آنتی بیوتیک در مراحل اولیه سیاه سرفه موثر است. با این حال، این داروها برای جلوگیری از گسترش عفونت، در پایان مراحل بیماری نیز مفید می باشند.
در حالی که آنتی بیوتیک می تواند به درمان عفونت کمک کنند. اما این دارو قادر نیست که از ابتلا به بیماری جلوگیری کرده و یا سرفه های ناشی از بیماری را درمان کند. نکته جالب توجه این است که پزشکان معمولا استفاده از داروهای ضد سرفه را توصیه نمی کنند. این داروها هیچ تأثیری بر علائم سیاه سرفه ندارند و ممکن است عوارض جانبی مضری برای نوزادان و کودکان به همراه داشته باشند.
به جای استفاده از داروی ضد سرفه، پزشکان توصیه می کنند که برای کاهش سرفه های خشک در کودکان، سعی کنید هوای اتاق خواب آن ها را با دستگاه بخور یا روش های دیگر مرطوب نگه دارید.
عوارض احتمالی ناشی از سیاه سرفه
به دلیل این که در این بیماری میزان اکسیژن بدن به شدت کم می شود، بنابراین اگر نوزادی به این بیماری مبتلا شد توصیه می شود حتما در بیمارستان و تحت نظر پزشک باشد. یادتان باشد که کمبود اکسیژن عوارض بالقوه خطرناک برای نوزادان دارد. عوارض جدی در نوزادان که ممکن است با سیاه سرفه همراه باشد عبارتند از:
- آسیب های مغزی
- ذات الریه
- تشنج
- خونریزی در مغز
- آپنه (آهسته و یا متوقف شدن تنفس)
- تشنج (لرزش سریع و غیر قابل کنترل بدن)
- مرگ
به همین دلیل بهتر است هر نوع عفونی که در شیرخوران مشاهده می شود به پزشک اطلاع داده شود.
بزرگسالان و کودکان نیز ممکن است با ابتلا به این بیماری عوارض زیر را تجربه کنند:
- مشکلات در خواب
- بی اختیاری ادرار (از دست دادن کنترل مثانه)
- ذات الریه
- شکستگی دنده
علائم سیاه سرفه می تواند تا چهار هفته یا بیشتر طول بکشد. این علائم گاهی حتی در طول دوره درمان نیز وجود دارند. بزرگسالان و کودکان با مداخلات پزشکی به موقع به سرعت درمان می شوند. اما متاسانه نوزادان، حتی پس از شروع درمان بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از سیاه سرفه قرار دارند. پس اگر نوزادتان بعد از درمان این بیماری مجدد علائم را نشان داد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از سیاه سرفه
واکسیناسیون کلیدی برای پیشگیری از این بیماری است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می کنند که برای نوزادان واکسیناسیون را دربازه های زمانی زیر انجام دهید:
- ۲ ماهگی
- ۴ ماهگی
- ۶ ماهگی
تنها نوزادان نیستند که در خطر این بیماری قرار دارند بلکه افرادی که از کودک مبتلا نگهداری می کنند و بالای ۶۵ سال سن دارند و کارمندان بیمارستان ها نیز باید واکسن این بیماری را تزریق کنند.