گاستروپارزی اختلالی است که باعث می شود مدت زمان تخلیه معده از غذا طولانی شود. در واقع کسانی که به این اختلال مبتلا می شوند، برای خارج شدن غذا از معده و هضم آن ها در این مرحله، به زمان بیشتری نیاز دارند. این اختلال، به نام تاخیر در تخلیه معده، در نتیجه ضعف و یا غیر طبیعی بودن عضلات معده نیز شناخته می شود. هیچ درمانی شناخته شده ای برای گاستروپارزی وجود ندارد. اما درمان های پزشکی می تواند به افراد مبتلا، در مدیریت علائم کمک کند.
چه عواملی باعث گاستروپارزی می شوند؟
علت دقیق گاستروپارزی شناخته شده نیست. اما تصور بر این است که این مشکل بر اثر اختلال در سیگنال های عصبی معده رخ می دهد. در این فرضیه بیان شده است که اختلال در عصب واگ، که حرکت غذا را در دستگاه گوارش کنترل می کند، باعث می شود مواد غذایی به آرامی در معده حرکت کرده و دیر هضم شود.
یکی از علل اصلی که موجب ایجاد آسیب بر روی عصب واگ می شود، دیابت است. البته خود دیابت عامل این بیماری نیست. بلکه دیابت کنترل نشده می تواند به عصب واگ آسیب برساند. سطح بالای قند خون می تواند بر شیوه اثر گذاری عصب واگ تاثیر بگذارد. جراحی بر روی معده یا سایر اندام ها گوارشی نیز می توانند به این عصب آسیب وارد کنند.
چه کسانی در خطر برای ابتلا به گاستروپارزی می باشند؟
برخی از بیماری ها می توانند بر روی تخلیه معده تاثیر گذار بوده و شانس ابتلا به گاستروپارزی را افزایش دهند. این عوامل خطر عبارتند از:
- دیابت شیرین
- عفونت
- برخی سرطان ها
- اختلال در غذا خوردن، مانند بی اشتهایی و پرخوری
- کم کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید
- بیماری پارکینسون
- داروها که تخلیه معده را آهسته می کنند
علائم گاستروپارزی چه هستند؟
علائم و نشانه های گاستروپارزی می توانید از خفیف تا شدید متغیر باشند. آن ها بیشتر اوقات در افراد مختلف متفاوت احساس می شوند و شدت های مختلفی دارند. اما به طور کلی علائم این اختلال عبارتند از:
- درد ناحیه بالای شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- سوزش معده
- از دست دادن اشتها
- گاز
- نفخ
- تغییر در میزان قند خون
- احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- سوء تغذیه
- کاهش وزن ناخواسته
- برآمدگی شکم
گاستروپارزی چگونه تشخیص داده می شود؟
علاوه بر معاینات فیزیکی، سابقه پزشکی و مشاهده علائم، آزمایشات زیر برای تشخیص این اختلال کاربرد دارد:
- سونوگرافی، که با استفاده از امواج صوتی، تصویری از اندام ها تهیه کرده و می تواند برای رد کردن پانکراتیت و بیماری های کیسه صفرا مورد استفاده قرار گیرد.
- تصویر برداری اشعه X که پس از نوشیدن مایع حاوی باریم انجام می شود. در طی این آزمایش پزشک قادر است نحوه تخلیه معده را مشاهده کند.
- اندوسکوپی فوقانی، که با استفاده از یک دوربین نازک و بلند که از گلو وارد بدن شده است، آستر مخاط معده دیده می شود.
هنگامی که با استفاده از آزمون های بالا علل دیگر رد شده برای تشخیص بیماری از آزمایشات زیر استفاده می شود:
- تست اسکن تخلیه معده، که در این تست مقدار کمی از ماده رادیواکتیو مصرف می شود تا پزشک بتواند سرعت هضم غذا در معده را مشاهده کند.
- قرص هوشمند، که یک کپسول حاوی یک دستگاه ردیابی است و می تواند چگونگی حرکت مواد غذایی در سیستم گوارشی را رد یابی کند.
گاستروپارزی چگونه درمان می شود؟
اگر گاستروپارزی بر اثر یک بیماری مانند دیابت ایجاد شود، گام اول برای بهبود، کنترل بیماری زمینه ای است. بعد از این کار پزشک ممکن است از دارو، تغییر در رژیم غذایی و حتی عمل جراحی در برخی موارد استفاده کند.
داروها
دکتر ممکن است یک یا چند دارو را برای درمان گاستروپارزی تجویز کند. داروهایی مانند پروکلرپرازین و دیفن هیدرامین داروهایی هستند که بیشتر برای درمان این اختلال و کنترل تهوع و استفراغ ناشی از آن تجویز می شوند.
داروهایی مانند متوکلوپرامید (رگلان) و سیزاپراید (پرپولسید، پروپولسید) تحریک کننده عضلات معده هستند و به هضم غذا کمک می کنند. این داروها نیز گاها برای درمان بیماری تجویز می شوند. اما می توانند عوارض جانبی در بر داشته باشند.
عمل جراحی
اگر سوء تغذیه یا استفراغ حتی بعد از مصرف دارو از بین نرود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که از عمل جراحی برای درمان استفاده کند. هدف از عمل جراحی برای گاستروپارزی این است که به معده کمک شود تا موثرتر تخلیه شود.
تغییر در رژیم غذایی
مراجعه به متخصص تغذیه و یا کارشناس تغذیه، بخشی از درمان گاستروپارزی است. این متخصص می تواند به شما مواد غذایی را معرفی کند که بهتر هضم می شوند. در این صورت اختلال در تخلیه معده تا حدودی برطرف خواهد شد. در این راستا معمولا موارد زیر توصیه می شود:
- خوردن سبزیجات و میوه های پخته که باعث کاهش فیبر موجود در آن ها می شود.
- خوردن غذاهایی که کم چرب هستند.
- آشامیدن آب در طول غذا خوردن.
- اجتناب از مصرف غذاهایی مانند کلم بروکلی و پرتقال که دارای مقدار زیادی فیبر هستند.
- خوردن غذاهای کم حجم و پر کالری
گزینه های درمان غیر معمول و تجربی
دستگاه Neurostimulator معده (Enterra Therapy System)
در مراکز درمانی سراسر ایالات متحده، پزشکان در حال آزمایش یک دستگاه به نام neurostimulator معده هستند. این دستگاه سیگنال های الکتریکی به معده ارسال می کند که به کنترل تهوع و استفراغ کمک می کنند. این درمان به طور عمده در کسانی که مشکلات زیادی برای از بین بردن حالت تهوع و استفراغ خود دارند، در کنار دارو استفاده می شود.
سم بوتولینوم نوع A
سم بوتولینوم نوع A، سمی است که فعالیت عضلانی را کاهش می دهد. تحقیقات نشان داده اند که این سم برای شل کردن عضله اسفنکتر پیلور، که ماهیچه ای بین معده و روده کوچک است و ورود غذا را از معده به روده کوچک کنترل می کند، مفید است. با استفاده از سم بوتولینوم نوع A، عضله اسفنکتر پیلور شل شده و اجازه می دهد تا معده مواد غذایی بیشتری را به روده کوچک وارد کند.
عوارض گاستروپارزی چه هستند؟
نشانه های مرتبط با گاستروپارزی، مانند استفراغ و کاهش اشتها می توانند منجر به از دست دادن آب و سوء تغذیه شوند. کم شدن آب بدن و سوء تغذیه می تواند مشکلات زیادی از جمله موارد زیر را ایجاد کنند:
- فشار خون کاهش می یابد.
- ضربان قلب افزایش می یابد.
- تنفس سریع می شود.
- میزان ادرار کم می شود.
- سیستم ایمنی ضعیف می شود.
- زخم های بدن دیر خوب می شوند.
- ضعف عضلانی ایجاد می شود.
گاستروپارزی موجب می شود که غذا بیش از حد در معده باقی بماند. زمانی که غذا بیش از حد در معده بماند، به مکان مناسبی برای رشد باکتری ها تبدیل می شود. مواد غذایی نیز می توانند به توده ای به نام bezoars که باعث تهوع، استفراغ و انسداد در معده می شود، تبدیل شود.
مدیریت سطح قند خون برای افراد مبتلا به دیابت ضروری است. زمانی که سطح قند خون بالا است مدیریت و کنترل گاستروپارزی سخت تر است.