هورمون ها پیام های شیمیایی بدن هستند که از طریق جریان خون به عضوهای مختلف می رسند و فرآیندهای حیاتی مانند متابولیسم و تولید مثل را تنظیم می کنند. تغییر در این هورمون ها می تواند به شدت بر روی بدن تاثیر گذاشته و علائم اختلالات هورمونی را به وجود آورند.
هورمون های رایج در بدن شما عبارتند از:
- استروژن، پروژسترون و تستوسترون (هورمون های جنسی)
- تیروئید (هورمون متابولیسم)
- آدرنالین (هورمون انرژی)
- کورتیزول (هورمون استرس)
- ملاتونین (هورمون خواب)
زنان تغییرات هورمونی بیشتری را نسبت به مردان تجربه می کنند. در کنار زنان که در طول زندگی خود و در طی چندین مرحله زیر این اختلالات را تجربه می کنند، پسران و دختران نیز دوران بلوغ شاهد علائم اختلالات هورمونی هستند:
- قاعدگی
- بارداری
- پس از زایمان
- پیش از یائسگی
- یائسگی
همه این ها به شدت بدن زنان را تغییر می دهند و هورمون ها را به نوسان می اندازند. تغییرات هورمونی در فرآیند کلیدی بدن نقش مهمی داشته و در سلامت ذهنی و فیزیکی دخیل هستند.
هر گاه که عبارت “عدم تعادل هورمونی” را می شنویم، ذهن ما بلافاصله تصویری از یک زن غمگین را به تصویر می کشد. اما علائم اختلالات هورمونی چیزی فراتر از غم و غصه است. در حالی که در صورت وجود عدم تعادل هورمونی باید با پزشک مشورت کند، اما اولین گام درمان شناسایی علائم و نشانه های این اختلال است. برای آشنایی بیشتر با علائم اختلالات هورمونی در بدن با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید.
علائم اختلالات هورمونی
افزایش وزن یا از دست دادن وزن
اگر وزن شما در حال تغییر است، ممکن است علت آن تغییرات هورمونی در بدن باشد.
غده تیروئید ترشح هورمون هایی که متابولیسم را تنظیم می کنند را به عهده دارد در نتیجه افزایش و یا کاهش وزن می تواند نشانه ای از اختلال در این غده باشد. اگر همراه با افزایش وزن علائم زیر را دارید ممکن است غده تیروئید شما کمتر از حد طبیعی هورمون تولید کند:
- لرز
- خستگی
- خشکی پوست
- یبوست
علاوه بر این، هنگامی که هورمون های شما از تعادل شما خارج می شوند، شما به شدت با استرس مواجه می شوید. این باعث می شود بدن شما آدرنالین را برای تولید انرژی و کورتیزول را برای حفظ این انرژی تولید کند.
خستگی و ضعف ثابت
خستگی یک نشانه رایج در عدم تعادل هورمونی است، به ویژه در زنان یائسه یا بعد از یائسگی. کورتیزول، هورمون تولید شده در غدد فوق کلیوی در طول زمان استرس افزایش پیدا کرده و اغلب باعث خستگی می شود.
سطح کورتیزول به طور مستقیم بر ترشح سروتونین که یکی از هورمون هایی است که ما را خوشحال می کند، تاثیر می گذارد. از این رو، اگر شما در معرض افسردگی هستید و در عین حال احساس خستگی می کنید، مطمئنا این حالت نشانه ای از اختلال هورمونی است.
علاوه بر این، خستگی می تواند ناشی از کمبود هورمون تیروئید که متابولیسم بدن را کنترل می کند نیز باشد.
گرگرفتگی و تعریق شبانه
اگر ناگهان و بدون علت احساس گرما می کنید و همراه با آن تعریق شبانه دارید، ممکن است تعادل هورمون ها در بدنتان به هم خورده باشد. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که مسئول کنترل چندین عملکرد، از جمله تنظیم دمای بدن است.
عدم تعادل هورمونی سطح استروژن (هورمون جنسی زنانه) را مختل می کند و تولید آن را کاهش می دهد.
سطح استروژن کاهش یافته سیگنال های گیج کننده را به هیپوتالاموس می فرستد، و باعث می شود حرارت بدن بیش از حد بالا برود. این فرایند باعث می شود هیپوتالاموس مکانیسم مقابله خود را برای خنک کردن خودش، با استفاده از تعریق زیاد، فعال کند.
بر اساس یک مطالعه که در سال ۲۰۱۲ در مجله Journal of Women’s Health منتشر شده، گرگرفتگی و تعریق شبانه ۷۵ درصد از زنان را تحت تاثیر قرار می دهند و شایع ترین نشانه وقوع یائسگی هستند.
بی خوابی و مشکلات خواب
بی خوابی علامت رایجی در زنان یائسه است. چندین هورمون، زمانی که از تعادل خارج می شوند، می توانند مسئول بی خوابی باشند.
نقش پروژسترون (هورمون جنسی زنانه) به تازگی در بیخوابی کشف شده است. یک مطالعه که در سال ۲۰۰۵ در مجله Clinical Sleep Medicine منتشر شده نشان داد که پروژسترون دارای اثر خواب آلودگی روی بدن است. بنابراین هنگامی که سطح پروژسترون کاهش می یابد، احساس بیداری می کنیم.
علاوه بر این، استروژن باعث خواب REM (خواب عمیقی) می شود. این هورمون همچنین ساعت ها خواب را افزایش می دهد و بیدار شدن ناگهانی را پس از خواب کاهش می دهد. علاوه بر این، استروژن به تنظیم دمای بدن نیز کمک کرده، بنابراین، سطح پایین استروژن باعث پایین آمدن کیفیت خواب و افزایش تعریق شبانه که مانع خواب می شود، خواهد شد.
افزایش میزان کورتیزول به علت استرس هورمونی نیز خواب REM را مختل می کند.
ریزش مو
در حالی که اکثر افراد تصور می کنند که ریزش مو در بین مردان بیشتر شایع است، اما این اختلال یکی از علائم پیش از یائسگی، در طی بارداری و پس از بارداری در زنان است.
بر اساس گزارش American Hair Loss Association، تستوسترون (هورمون مردانه که در بدن زنان به مقدار کمی وجود دارد) با متابولیسم آنزیمی که در فولیکول های مو یافت می شود، به هورمون دی هیدروتستوسترون مشتق شده (DHT) تبدیل می شود.
DHT باعث آسیب فولیکول مو شده و ریزش مو را به همراه دارد. عدم تعادل هورمونی شتاب تولید تستوسترون را بیشتر کرده و باعث افزایش تبدیل این هورمون به هورمون DHT و در نتیجه ریزش مو می شود.
مطالعه ای که در سال ۲۰۰۷ در مجله International Journal of Dermatology منتشر شد یادآور می شود که وقتی فولیکول های مو با تستوسترون با غلظت ۵ میکروگرم در میلی لیتر درمان می شوند، رشد و طول آن افزایش پیدا می کند.
نوسانات خلقی و افسردگی
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۱ در Psychological Medicine منتشر شده خاطر نشان می کند که خطر ابتلا به افسردگی در زنان در طول و بلافاصله بعد از یائسگی بیشتر از زمان پیش از یائسگی است. سروتونین و آندورفین هورمون های تولید کننده شادی در بدن هستند. اندورفین توسط غده هیپوفیز تولید می شود، سروتونین توسط غده تیروئید ترشح می شود.
در سطوح بالا این هورمون ها ادراک درد را مهار می کنند، در حالی که در سطح پایین آنها احساس شادی و مثبت بودن را مهار می کنند.
اگر این هورمون ها بلا استفاده شوند، نوسانات خلقی ایجاد می شود. عدم تعادل هورمونی باعث می شود که این غده های میزان تولید هورمون را به یک باره زیاد کرده و احساس وجد گذرا ایجاد شود. به همین ترتیب، این غدد ممکن است لحظه ای بعد ترشح هورمون را به شدت کم کنند، بنابراین احساس غم در این بازه به سراغتان می آید.
سوء هاضمه و ناراحتی های دستگاه گوارش
یکی از علائم اختلالات هورمونی که اکثرا نادیده گرفته می شود سوء هاضمه است. هورمون ها نقش مهمی در هر نوع فعالیت بدن شما از جمله هضم دارند.
گاسترین، سکرتین و کوله سیستوکینین سه هورمون موجود در دستگاه گوارش است که به کمک هضم مواد غذایی را تجزیه کرده و برای جذب سریع به جریان خون می فرستد.
عدم تعادل در این هورمون های هضم منجر به تجزیه ناکارآمد مواد غذایی می شود و اختلالاتی مانند نفخ، گرفتگی عضلات شکم، احساس سوزش در معده، آروغ زدن و حالت تهوع را ایجاد می کند.
علاوه بر این، یک مطالعه که در سال ۲۰۱۲ در Gender Medicine منتشر شده نشان می دهد که ناراحتی های دستگاه گوارش مانند درد شکم، درد روده و نفخ در طول قاعدگی و یائسگی عمدتا به دلیل کاهش تولید استروژن و پروژسترون است.
از دست دادن میل جنسی
تولید هورمون به ویژه در زنان پس از زایمان، قبل از یائسگی یا بعد از یائسگی نامتعادل می شود. بر اساس یک مطالعه که در سال ۲۰۰۱ در Trends in Endocrinology and Metabolism منتشر شده است، تستوسترون از طریق تخمدان ها در زنان تولید می شود و به طور مستقیم باعث می شود که میل جنسی تحریک شود.
همانطور که عملکرد تخمدان ها با بالا رفتن سن کاهش می یابد، تولید تستوسترون نیز کم می شود. این کاهش باعث کم شدن میل جنسی می شود.
این هورمون جنسی در مردان نیز همین کارکرد را دارد. یک مطالعه که در سال ۲۰۰۶ در مجله Clinical Endocrinology و Metabolism منتشر شده، ارتباط بین میزان کاهش تستوسترون و میزان میل جنسی مردان را نشان می دهد.
بر اساس مطالعه ای که در سال ۲۰۰۳ در مجله Journal of Sexual Medicine منتشر شده، کاهش تستوسترون همچنین ممکن است باعث اختلال نعوظ نیز شود.
استروژن یکی دیگر از هورمون های جنسی است که توسط تخمدان ها ترشح می شود و تولید ناگهانی استروژن باعث کاهش جریان خون به واژن و مهبل می شود. این فرایند باعث خشکی واژن شده و پاسخ های عصبی دستگاه تناسلی و حس برانگیختگی را مهار می کند.
هوس ناگهانی
هنگامی که ما در معرض عدم تعادل هورمونی قرار می گیریم، غده فوق کلیوی مان می تواند اثرات دوگانه ای بر میل ما برای خوردن غذا داشته باشد. از یک سو می تواند سطح کورتیزول را به دلیل استرس های مزمن هورمونی افزایش دهد و از سوی دیگر، در نهایت فرسودگی را تجربه کرده و منجر به کاهش تولید کورتیزول شود.
هر دو این شرایط بر قند خون و گرسنگی ما تاثیر می گذارند. سطح بالای کورتیزول باعث افزایش سطح قند خون شده و احساس گرسنگی به وجود می آورد.
به همین ترتیب، سطح پایین کورتیزول منجر به کاهش خطرناک قند خون می شود. از آنجایی که قند به انرژی در عضلات تبدیل می شود، سطح پایین قند باعث خستگی شده و سیگنال “گرسنگی” را به بدن می فرستد.
شکل دیگری از علائم اختلالات هورمونی زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید هورمون های تیروئید کمتری نسبت به نیاز بدن تولید می کند. این کاهش تولید به کاهش قند خون کمک کرده و باعث گرایش به مصرف قند می شود.
گرایش به خوردن غذا علامت شایعی در دختران قبل از قاعدگی، یعنی زمانی که بدن آنها تغییرات زیادی را در هورمون ها تجربه می کند، است.
خشکی چشم
سندرم خشکی چشم هنگامی رخ می دهد که چشمان شما اشک کافی برای مرطوب کردن خودش تولید نمی کند. گاهی نیز خشکی چشم بر اثر عدم تعادل در جایگزین های اشک (روغن، آب و پروتئین) ایجاد می شود.
خشکی چشم غالبا دردناک است و می تواند ناشی از عدم تعادل هورمونی در بدن باشد. هورمون ها به تنظیم عملکرد چشم کمک کرده و به طور مستقیم بر سلامت چشم تاثیر می گذارند.
تستوسترون (آندروژن) کمک می کند تا عملکرد غدد میبومین و اشکی، واقع در قرنیه، بهبود پیدا کند. این غده ها یک تعادل سالم در اشک ایجاد کرده و تولید خود را تنظیم می کنند. هنگامی که شما عدم توازن هورمونی دارید، تولید تستوسترون در بدن نامتعادل شده و این موضوع باعث اختلال در عملکرد این غدد می شود. در نتیجه چشم ها خشک می شوند.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۳ در مجله Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism منتشر شده می گوید که کمبود مزمن تستوسترون عامل اصلی در ایجاد سندرم خشکی چشم است.