علائم، نشانه ها، عوامل خطر، درمان و پیشگیری از سکته قلبی

سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد یا MI) یک فوریت پزشکی وخیم است که در آن عرضه خون به قلب به طور ناگهانی و معمولا توسط یک لخته خون مسدود می شود. عدم خون رسانی و اکسیژن رسانی به قلب ممکن است به طور جدی به عضله قلب آسیب رسانده و حتی منجر به مرگ شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت اطلاعات خلاصه اما کاملی در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، درمان و پیشگیری از سکته قلبی را ذکر کرده ایم.

علل سکته قلبی

به طور کلی دو علت اصلی برای انفاکتوس به قرار زیر وجود دارد:

بیماری های قلبی و عروقی

سکته قلبی زمانی اتفاق می افتد اگر جریان خون غنی از اکسیژن به یک بخش از عضله قلب به طور ناگهانی مسدود می شود و قلب نمی تواند اکسیژن را دریافت کند. اغلب حملات قلبی، نتیجه بیماری عروق کرونر قلب (CHD) است. CHD بیماری است که در آن ماده ای به نام پلاک مومی شکل در داخل عروق کرونر ساخته می شود. این انسداد عرضه خون غنی از اکسیژن را به قلب کم می کند. هنگامی که پلاک در سرخرگ ها ساخته شود به آن تصلب شرایین گفته می شود. شکل گیری این پلاک ها به چندین سال زمان نیاز دارد.

پلاک می تواند از داخل شریان پاره شده و باعث شکل گیری لخته خون در سطح خود شود. اگر این لخته خون بزرگ باشد می تواند به طور کلی جریان خون شریان کرونر را قطع کند. اگر این انسداد به سرعت درمان نشود سلول های بخشی از عضله قلب که توسط این عروق مسدود شده تغذیه می شوند، شروع به مردن می کنند. در این حالت بافت سالم قلب با بافت اسکار جایگزین می شود. این آسیب قلبی ممکن است مشکلات شدید یا طولانی مدت ایجاد کند.

اسپاسم عروق کرونر

علت کمتر شایع حمله قلبی اسپاسم شدید (سفت شدن) یک عروق کرونر است. اسپاسم جریان خون شریان ها را قطع می کند. این اسپاسم می توانید در عروق کرونر بدون وجود آترواسکلروز (تصلب شرایین) رخ دهد. این که چه چیزی موجب گرفتگی عروق کرونر می شود همیشه به طور دقیق مشخص نیست اما علل احتمالی آن عبارتند از:

  • مصرف از مواد مخدر مانند کوکائین
  • استرس عاطفی یا درد
  • قرار گرفتن در معرض سرمای شدید
  • سیگار کشیدن

چه کسی در معرض خطر سکته قلبی است؟

عوامل خطر زیادی وجود دارد که می توانند موجب ایجاد بیماری عروق کرونر قلب (CHD) شده و خطر سکته را افزایش دهند. اکثر این عوامل تحت کنترل شما می باشند.

عوامل خطر قابل کنترل

عوامل خطر عمده سکته که قابل کنترل هستند عبارتند از:

  • سیگار کشیدن
  • فشار خون بالا
  • کلسترول خون بالا
  • اضافه وزن و چاقی
  • رژیم غذایی ناسالم (رژیم غذایی سرشار از چربی اشباع، چربی ترانس، کلسترول و سدیم)
  • عدم فعالیت بدنی روزمره
  • قند خون بالا به علت مقاومت به انسولین یا دیابت

برخی از این عوامل خطر مانند چاقی، فشار خون بالا، و قند خون بالا معمولا با هم رخ می دهند. هنگامی که این اتفاق می افتد به آن سندرم متابولیک گفته می شود. به طور کلی، کسی که به سندرم متابولیک مبتلا است نسبت به افراد سالم احتمال ابتلا به بیماری های قلبی در او دو برابر و احتمال ابتلا به دیابت پنج برابر است.

عوامل خطر غیر قابل کنترل

عوامل خطر که شما نمی توانید آن ها را کنترل کنید عبارتند از:

  • سن: خطر ابتلا به بیماری های قلبی برای مردان پس از سن ۴۵ سالگی و برای زنان بعد از ۵۵ سالگی (یا پس از یائسگی) افزایش می یابد.
  • سابقه خانوادگی بیماری زودرس قلبی: اگر پدر یا برادری دارید که قبل از ۵۵ سالگی به بیماری های قلبی مبتلا شده اند و یا اگر مادر و خواهری دارید که قبل از ۶۵ سالگی بیماری قلبی گرفته اند، خطر ابتلا در شما افزایش پیدا می کند.
  • پره اکلامپسی: این بیماری می تواند در دوران بارداری ایجاد شود. دو نشانه اصلی پره اکلامپسی افزایش فشار خون و پروتئین اضافی در ادرار است. پره اکلامپسی با افزایش خطر بیماری های قلبی، از جمله CHD، حمله قلبی، نارسایی قلبی، و فشار خون بالا مرتبط است.

علائم سکته قلبی

همه سکته های قلبی با درد شدید در قفسه سینه آغاز خواهند شد. در یک مطالعه مشخص شد که یک سوم از افراد مبتلا به سکته قلبی، هرگز سابقه درد قفسه سینه را نداشتند. بیماران شرکت کننده در این تحقیق مسن، زن و دیابتی بودند. علائم و نشانه های حمله قلبی می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از افراد می توانند چند علامت را همزمان داشته باشند. قبل از اعلام علائم باید حقایق زیر را در مورد این نوع از سکته به یاد داشته باشید:

  • حملات قلبی به آرامی شروع می شوند و تنها باعث درد و ناراحتی خواهند شد. علائم می تواند خفیف یا شدید و ناگهانی باشند. همچنین ممکن است این علائم چند ساعت ادامه داشته باشند.
  • افرادی که قند خون بالا (دیابت) دارند ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند.
  • شایع ترین علامت در زنان و مردان، درد قفسه سینه یا احساس ناراحتی است.
  • زنان تا حدودی بیشتر احتمال دارد که تنگی نفس، تهوع و استفراغ، خستگی غیر معمول و درد در کمر، شانه ها و فک داشته باشند.

برخی از افراد هیچ نشانه ای ندارند. حملات قلبی که بدون نشانه و یا با علائم بسیار خفیف رخ می دهند، حملات قلبی خاموش نامیده می شوند.

علائم شایع

رایج ترین علائم هشدار دهنده سکته قلبی برای مردان و زنان عبارتند از:

  • درد قفسه سینه یا ناراحتی: اغلب حملات قلبی ناراحتی در مرکز یا سمت چپ قفسه سینه ایجاد می کنند. ناراحتی معمولا بیش از چند دقیقه طول می کشد و یا می آید و می رود. این درد می تواند مانند احساس فشار یا پری باشد. سوزش یا سوءهاضمه نیز گاهی وجود دارد. این احساسات می تواند خفیف یا شدید باشد.
  • درد در نیم تنه بالایی: شما ممکن است درد یا ناراحتی در یک یا هر دو بازو، کمر، شانه ها، گردن، فک، و یا قسمت فوقانی معده (بالاتر از ناف) احساس کنید.
  • تنگی نفس: این علامت ممکن است همراه با درد قفسه سینه رخ دهد. این تنگی نفس حتی در زمان استراحت یا انجام فعالیت های کم وجود دارد.

علائم درد قلبی تقریبا شبیه به علائم و نشانه های سکته قلبی هستند. آنژین درد قفسه سینه در افرادی مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب، معمولا هنگامی که آنها فعال هستید رخ می دهد. درد قلبی معمولا چند دقیقه طول می کشد و سپس از بین می رود. درد قفسه سینه یا احساس ناراحتی که الگوهایی غیر معمول دارد، به عنوان مثال دردهایی که در زمان استراحت نیز وجود دارند، می توانند نشانه ای از سکته قلبی باشند.

سایر علائم

سایر علائم عبارتند از:

  • عرق سرد
  • احساس غیر منتظره و بدون دلیل خستگی
  • تهوع و استفراغ
  • سرگیجه یا گیجی ناگهانی

سکته قلبی چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک معمولا سکته قلبی را بر اساس علائم و نشانه ها، سابقه خانوادگی و شخصی و نتایج آزمایشات زیر تشخیص می دهد:

تست های تشخیصی

EKG (الکتروکاردیوگرام)

نوار قلب یک آزمایش ساده و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند. این آزمون ثابت یا نامنظم بودن سرعت ضربان قلب و ریتم آن را نشان می دهد. نوار قلب همچنین قدرت و زمانبندی سیگنالهای الکتریکی را در هر بخشی از قلب نشان می دهد. نوار قلب می تواند نشانه ای از آسیب قلبی ناشی از بیماری عروق کرونر قلب (CHD) و نشانه هایی از سکته قلبی را نشان دهد.

آزمایش خون

در طول یک حمله قلبی، سلول های عضله قلب می میرند و پروتئین را به جریان خون منتشر می کنند. آزمایش خون می تواند میزان این پروتئین ها در جریان خون را اندازه گیری کند. بالاتر بودن سطح این پروتئین ها نشان می دهد سکته ایجاد شده است. آزمایش خون معمول شامل تست تروپونین، آزمایش CK یا CK-MB، و آزمون میوگلوبین سرم است.

آنژیوگرافی عروق کرونر

آنژیوگرافی عروق کرونر تستی است که با استفاده از رنگ و اشعه X ویژه داخل عروق کرونر را نشان می دهد. این آزمون اغلب در طول یک حمله قلبی برای کمک به پیدا کردن انسداد در عروق کرونر انجام می شود. برای این آزمایش پس از تزریق ماده رنگی به عروق از روشی به نام کاتتریزاسیون قلبی استفاده می شود.

برای این روش یک لوله باریک انعطاف پذیر به نام کاتتر به یکی از رگ های خونی در بازو، کشاله ران (قسمت بالایی ران)، و یا گردن وارد می شود. لوله پس از رسیدن به عروق کرونر ماده حاجب به داخل جریان خون منتشر می کند. در همان حال عکسی با اشعه X ویژه گرفته می شود. پزشک با استفاده از این عکس جریان خون را در قلب و رگ های خونی بررسی می کند.

در صورتی که انسداد پیدا شود، پزشک با استفاده از روشی به نام مداخل در عروق کرونر از طریق پوست، که همان آنژیوپلاسی نیز نام دارد، انسداد را باز کرده و جریان خون را به شریان ها باز می گرداند. گاهی اوقات نیز برای باز نگه داشتن عروق از استنت (فنر) یا مش (توری) استفاده می شود.

درمان سکته قلبی

درمان سریع این نوع سکته می تواند از مرگ بیشتر بافت های قلب جلوگیری کند. پس به محض مشاهده علائم ذکر شده حتما با اورژانس تماس بگیرید. درمان های کلی برای سکته قلبی عبارتند از:

درمان فوری

درمان های خاصی وجود دارند که قبل از تشخیص حمله، و به محض مشکوک شدن انجام می شوند. این درمان ها عبارتند از:

  • آسپیرین برای جلوگیری از لخته شدن بیشتر خون
  • نیتروگلیسیرین برای کاهش حجم کار قلب و بهبود جریان خون از طریق عروق کرونر
  • درمان با اکسیژن
  • درمان برای درد قفسه سینه

پس از تشخیص سکته قلبی درمان به سرعت با بازگرداندن جریان خون در رگ های خونی قلب آغاز می شود. دو درمان اصلی داروهای حل کننده لخته و مداخله کرونری از راه پوست یا همان آنژیوپلاستی عروق کرونر است. این روش، روش مورد استفاده برای باز کردن شریان های مسدود شده کرونر است.

داروها حل کننده لخته

داروهای ترومبولیتیک، که باستر لخته نیز نامیده می شود، برای حل کردن لخته خون در محل انسداد عروق کرونر استفاده می شود. این داروها باید در عرض چند ساعت از شروع علائم حمله قلبی مصرف شوند. در حالت ایده آل، دارو باید در اسرع وقت مصرف شود.

مداخله عروقی زیر پوستی

مداخله کرونری از راه پوست یک روش غیر جراحی است که برای باز کردن انسداد یا تنگی عروق کرونر انجام می شود. در این روش لوله نازک و انعطاف پذیر همراه با بالون یا دستگاه های دیگر از طریق یک رگ خونی در کشاله ران (قسمت بالایی ران)، به عروق کرونر تنگ یا مسدود شده ارسال می شود. هنگامی که لوله در جریان قرار می گیرد نوک کاتتر باز می شود و بالن پلاک یا لخته خون را به دیواره شریان پرس می کند. در این روش ممکن است فنر یا همان استنت نیز برای باز ماندن عروق در رگ ها کار گذاشته شود.

سایر درمان ها

درمان های دیگر برای سکته قلبی عبارتند از:

  • داروها
  • روش های پزشکی
  • تغییر در شیوه زندگی
  • بازتوانی قلبی
داروها

یک یا ترکیبی از داروهای زیر ممکن است در صورت بروز سکته قلبی تجویز شوند:

  • مهار کننده های ACE: مهارکننده های ACE با کاهش فشار خون، فشار بر روی قلب را کم می کنند. این داروها همچنین سرعت تضعیف عضله قلب را کند می کنند.
  • داروهای ضد لخته شدن خون: این داروها موجب می شوند روند شکل گیری پلاک ها متوقف شود. آسپرین و کلوپیدوگرل نمونه ای از این داروها می باشند.
  • ضد انعقادها: ضد انعقادها، و یا رقیق کننده های خون، از لخته شدن خون در شریان ها جلوگیری می کنند. این داروها همچنین از بزرگ شدن لخته ها جلوگیری می کنند.
  • مسدود کننده های بتا: مسدود کننده های بتا حجم کار قلب را کم می کنند. این داروها همچنین برای از بین بردن درد قفسه سینه و کمک به جلوگیری از حمله قلبی مفید هستند. مسدود کننده های بتا برای درمان آریتمی (ضربان قلب نامنظم) نیز استفاده می شوند.
  • داروهای استاتین: استاتین ها به کنترل و کاهش کلسترول خون می پردازند. با کاهش سطح کلسترول خون، شانس ابتلا به سکته قلبی کم می شود.
روش های پزشکی

پیوند عروق کرونر نیز ممکن است برای درمان حمله قلبی استفاده شود. در طول پیوند بای پس عروق کرونر، جراح عروق یا وریدی سالم از بدن را به عروق کرونر پیوند می زند. این کار باعث می شود محل انسداد دور زده شود و خون از مسیر دیگری عبور کند. پیوند شریان یا رگلاتور ورید در بخش مسدود شده از عروق کرونر انجام می شود. در این عمل یک مسیر جدید برای جریان خون به عضله قلب ایجاد می شود.

تغییر در شیوه زندگی

توصیه های زیر می توانند شانس ابتلا به سکته قلبی را کاهش دهند:

  • مصرف غذاهای مفید برای قلب
  • داشتن وزن متعادل
  • مدیریت استرس
  • داشتن فعالیت بدنی
  • ترک سیگار
توانبخشی قلبی

بازتوانی قلبی (نوتوانی قلبی) برای کمک به شما جهت بهبود پس از حمله قلبی و جلوگیری از سکته در آینده استفاده می شود. تمام کسانی که یک بار سکته قلبی داشته اند می توانند از این روش ها استفاده کنند.

پیشگیری از سکته قلبی

کاهش عوامل خطر برای ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب می تواند به پیشگیری از سکته قلبی کمک کند. حتی اگر فردی در حال حاضر بیماری عروق کرونر قلب دارد، می تواند با چند گام، خطر ابتلا به حمله قلبی را کاهش دهد. این مراحل شامل ایجاد تغییر در شیوه زندگی برای سلامت قلب و نظارت مستقیم بر روی بیماری است. پزشکان معمولا اولین راه پیشگیری از لخته شدن خون را استفاده از آسپرین می دانند.

تغییر در شیوه زندگی

  • مصرف غذاهای مفید برای قلب
  • داشتن وزن متعادل
  • مدیریت استرس
  • داشتن فعالیت بدنی
  • ترک سیگار

مراقبت مداوم

درمان بیماری های مرتبط

درمان بیماری هایی که به سکته کمک می کنند راهی منطقی برای پیشگیری است. این بیماری های عبارتند از:

  • دیابت (قند خون بالا)
  • کلسترول خون بالا: اگر رژیم غذایی و ورزش برای کاهش کلسترول کافی نباشد پزشک معمولا داروی استاتین را تجویز می کند.
  • فشار خون بالا
  • بیماری مزمن کلیوی: داروهایی تجویزی برای کنترل فشار خون و یا قند خون بالا می توانند در این شرایط تجویز شوند.
  • بیماری عروق محیطی