زخم معده که اغلب به نام زخم های گوارشی نیز شناخته می شود، زخم دردناکی است که در پوسته معده ایجاد می شود. این زخم ها زمانی رخ می دهند که لایه ضخیم مخاطی که از معده در برابر آنزیم های گوارشی محافظت می کند، نازک می شود. بنابراین اسیدهای گوارش اجازه پیدا می کنند بافت معده را تخریب کنند. زخم های پپتیک معمولا در معده تشکیل می شوند. اما در روده کوچک (بخشی به نام دوازدهه) و مری نیز گاها رخ می دهند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به طور اختصاصی در مورد نشانه ها و علائم زخم معده صحبت خواهیم کرد.
زخم معده یک مشکل رایج است. از هر ۱۰ بزرگسال ۱ نفر ممکن است که در معرض زخم های دردناک گوارشی قرار بگیرد. به گفته متخصصان انجمن گوارش آمریکا، حدود ۴ میلیون آمریکایی مبتلا به بیماری زخم معده هستند.
هیچ دلیل خاصی برای ایجاد زخم معده کشف نشده است. با این حال، کارشناسان گزارش می کنند که عدم تعادل بین آنزیم های گوارشی در معده و دوازدهه می تواند باعث زخم شود. اکثر زخم های ناشی از یک عفونت از نوع باکتری هلیکو باکتر پیلوری (H. پیلوری) هستند.
علل دیگر ایجاد این بیماری نیز عبارتند از:
- استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- تولید بیش از حد اسید (hyperacidity) در معده ناشی از گاسترینوماس یا سندرم زولینجرالیسون
محققان سال ها بود که تصور می کردند استرس زیاد منجر به افزایش تولید اسید معده می شود و به همین ترتیب زخم معده ایجاد می کند. با این حال، استرس علت اصلی ایجاد زخم معده نیست، اما یک عامل خطر برای ایجاد آن محسوب می شود.
همراه با استرس عوامل دیگری که خطر ابتلا به زخم را افزایش می دهند عبارتند از:
- مصرف بیش از حد الکل
- سیگار کشیدن و یا جویدن آدامس
- سابقه خانوادگی ابتلا به زخم معده
- سن بالای ۵۰ سال
- استفاده از پرتو درمانی در نواحی اطراف معده
در هر صورت مهم است که به سرعت زخم را درمان کنید. زیرا زمانی که این بیماری بدون درمان رها می شود، اسید می تواند به دیواره معده وارد شده و موجب سوراخ شدن و خونریزی شود. به همین دلیل شناخت علائم زخم معده برای تشخیص به موقع و درمان بسیار ضروری است.
علائم زخم معده
درد معده
از آن جا که زخم ها روی پوشش معده رخ می دهد، یکی از شایع ترین علائم زخم معده درد معده است. این درد می تواند در هر جایی بین سینه و شکم احساس شود. این درد معمولا به شکل سوزش توصیف می شود.
این نوع درد معمولا ناشی از زخم است، اما در صورتی که زخم با اسید معده در تماس باشد ممکن است تشدید شود. بسته به شدت بیماری، درد می تواند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. گاهی نیز تا چند روز یا چند هفته ادامه دارد.
معمولا این درد در شب و وقتی معده خالی است بدتر می شود. درد معده که به واسطه زخم معده ایجاد می شود بعد از خوردن غذا یا مصرف آنتی اسیدها به طور موقت بهتر می شود.
با این حال، در نظر داشته باشید که زخم معده همیشه دردناک نیست. در برخی موارد، افرادی که از این مشکل رنج می برند، درد معده را تجربه نمی کنند. اما ممکن است نشانه های دیگر بیماری را داشته باشند.
سوزش سر دل
سوزش سر دل معمولا علائم بیماری ریفلاکس اسید است، اما ممکن است از علائم زخم معده نیز باشد. اگر احساس سوزش در قفسه سینه دارید که با مصرف آب یا آنتی اسیدها بهبود پیدا می کند ممکن است زخم معده داشته باشید. سوزش سر، صرف نظر از آنچه که می خورید، ممکن است نشان دهنده زخم معده باشد.
سوزش سر دل به علت زخم باعث می شود که بعد از خوردن غذا آروغ بزنید یا سکسکه کنید.
نفخ
نفخ و آروغ زدن یکی دیگر از علائم اولیه زخم معده است. افرادی که مبتلا به زخم هستند، اغلب از احساس نفخ، به ویژه در ناحیه میانی شکم خود شکایت دارند. نفخ همراه با درد شکم، تورم در شکم و احساس پف کردن ممکن است یکی دیگر از نشانه های این بیماری باشد.
زخم معده باعث می شود حتی با وجود این که چیزی نخورده اید باز هم آروغ بزنید. نفخ شکم، به مدت طولانی و آن هم بدون علت، اصلا نشانه خوبی نیست. بهتر است که در مورد این مشکل بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
سوء هاضمه
علاوه بر درد معده، زخم معده ممکن است موجب سوء هاضمه و یا اختلال در هضم شود. در واقع سوء هاضمه یک مسئله رایج برای کسانی است که از زخم معده رنج می برند. زخم هایی که بر اندام های دستگاه گوارش تاثیر می گذارند می توانند عملکرد این دستگاه را غیر طبیعی کنند. این زخم ها به نوبه خود بر روند هضم تاثیر می گذارند و منجر به سوء هاضمه می شوند.
سوء هاضمه ایجاد شده بر اثر زخم معده ممکن است در شدت و فرکانس متغیر باشد.
تهوع
تهوع، نوعی احساس نیاز به استفراغ است و می تواند نشانه دیگری از زخم های گوارشی باشد. تهوع می تواند طولانی یا حاد و کوتاه مدت باشد. همزمان با این که زخم بزرگ و پیشرفته می شود، سطح آنزیم های گوارشی کاهش یافته و مانع از روند کلی هضم می شود.
هر گونه دخالت در فرآیند طبیعی هضم و دفع مواد غذایی در بدن می تواند موجب تهوع و استفراغ شود. عدم تعادل در آنزیم های گوارشی معده می تواند منجر به حالت تهوع خفیف تا شدید شود که اغلب در صبح و هنگام خالی بودن معده تشدید می شود.
برای حالت تهوع طولانی که بر روی کیفیت زندگی تان تاثیر می گذارد حتما به متخصص مراجعه کنید.
کاهش اشتها
افرادی که زخم معده دارند دچار افت ناگهانی اشتها می شوند. این کاهش اشتها می تواند به علت درد ناگهانی و شدید معده باشد. حتی مشاهده شده است که درد ناگهانی معده که بعد از خوردن غذا به وجود می آید، باعث ترس از خوردن غذا می شود. در این شرایط بیمار ترجیح می دهد که برای جلوگیری از درد غذا نخورد.
به یاد داشته باشید، تغییرات قابل توجه در اشتها می تواند شما را ضعیف و خسته کرده و بیماریتان را بدتر کند. اگر بدون علت دچار کاهش اشتها شده اید و نشانه های دیگری از قبل نفخ مکرر دارید، باید بلافاصله برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.
ناتوانی در تحمل غذاهای چرب
اگر چه این نشانه معمولا با وجود سنگ در کیسه صفرا مرتبط است، اما عدم تحمل غذاهای چرب می تواند به بیماری زخم معده نیز مرتبط باشد. عدم تحمل غذاهای چرب به واسطه حساسیت احشایی و اختلال حرکتی گوارشی، به ویژه در مورد زخم های پیلور رخ می دهد.
سایر علائم ناشی از عدم تحمل غذاهای چرب غذا شامل درد شکمی که با خوردن غذا ایجاد شده و احساس سیری شدید و زودهنگام می باشد.
هنگامی که از زخم های گوارشی رنج می برند بهتر است از خوردن غذاهای چرب خودداری کنید. زیرا این غذاها باعث افزایش تولید اسید شده و این روند زمینه تخریب معده را فراهم می کند. سعی کنید مصرف نوشیدنی هایی مانند قهوه (با یا بدون کافئین)، نوشابه های گازدار و الکل را نیز کنترل کنید.
کاهش وزن نامعلوم
برای بعضی از بیماران مبتلا به زخم معده، کاهش وزن غیر قابل توصیف، یک نشانه برجسته از بیماریشان است. کاهش وزنی که به علت فقدان اشتها، همراه با تهوع و استفراغ رخ می دهد نشان دهنده زخم معده است.
در بعضی از افراد، کاهش وزن حتی با وجود عدم تغییر در حجم غذای مصرفی، از مهمترین علائم زخم معده است. در هر حال کاهش وزن بدون علت، یعنی بدون رعایت رژیم غذایی خاص و افزایش فعالیت بدنی، می تواند نشانه نگران کننده ای باشد. این موضوع باید سریعا توسط پزشک بررسی شود.
تغییر رنگ مدفوع
تغییر در رنگ مدفوع یک علامت مطمئن دیگر از وجود زخم معده در بدن است. پس اگر مدفوع تان تیره و چسبناک شده است، حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی در معده به علت زخم می تواند منجر به تغییر رنگ مدفوع از رنگ زرد به سیاه شود. این تغییر رنگ، به علت واکنش شیمیایی به خون درون روده که توسط آنزیم های گوارشی ایجاد می شود رخ می دهد.
هنگامی که زخم شدید تر می شود، مدفوع رگه هایی از خون دارد. از آن جا که رنگ مدفوع اطلاعات زیادی را در مورد سلامت بدن ارائه می کند، هر تغییری در رنگ مدفوع باید به پزشک گزارش شود.
وجود خون در استفراغ
خون در استفراغ همراه با درد شکم یک نشانه جدی برای زخم معده است که نباید آن را نادیده بگیرید. در بعضی موارد، استفراغ ممکن است شبیه قهوه باشد. این موضوع نشانه می دهد که زخم معده را سوراخ کرده و یک رگ خونی را پاره کرده است و نیاز به درمان شدید دارد. ایجاد بافت اسکار دلیل دیگری برای وجود خون در استفراغ است.
وجود خون در استفراغ می تواند زمانی رخ دهد که زخم یا التهاب آسیب زیربنایی ایجاد کرده است. خون در استفراغ می تواند یک تجربه ترسناک باشد و مهم است که در مورد آن با پزشک مشورت کنید.
یادداشت مهم:
اگر چند مورد از این علائم را دارید، در اسرع وقت با پزشک خود ملاقات کنید. مهم است که این مشکل را به موقع برطرف کنید تا در معرض عوارض جدی آن قرار نگیرید.